Ο Φαρισαίος πρότυπο και ίνδαλμα της εγωκεντρικής κοινωνίας μας, είναι ο τύπος που μας οδηγεί σε άγνωστα και επικίνδυνα μονοπάτια, χτίζει απόρθητα φρούρια γύρω μας ώστε να μην υπάρχει δυνατότητα επικοινωνίας με τον πλησίον μας και ελάχιστο αδελφό μας, μας στερεί τη χώρα της Βασιλείας. Ο Ζακχαίος, ο Τελώνης, ο Άσωτος, είναι η αυτή – η χειροπιαστή – η προσωποποιημένη μετάνοια.
Είναι αυτοί οι οποίοι δεν εξάντλησαν τη μετάνοιά τους σε κάποιες αντικειμενικές βελτιώσεις συμπεριφοράς, ή σε τύπους και σχήματα εξωτερικά αλλά προχώρησαν σε μια βαθύτερη και καθολική αλλαγή της ζωής τους. Αυτό είναι μετάνοια. Αυτό είναι αλλαγή νου, νοοτροπίας, στάσης ζωής. Μετάνοια λοιπόν είναι: «Το ξαναγύρισμα της αγάπης μας στο Θεό και τους ανθρώπους. Η συναίσθηση της δουλείας μας και η αλλαγή της πορείας μας προς την ελευθερία. Η βεβαιότητα της χρεοκοπίας της νοθευμένης λογικής μας και το μπάσιμό μας στο υπέρλογο, στην αποκάλυψη της αλήθειας, που βρίσκεται πέρα από τα φαινόμενα. Μετάνοια είναι η σωτήρια συνάντηση του ανθρώπου με το Θεό. Είναι η γιατρειά της ψυχής και η απόθεση του ρύπου. Είναι ίαση και υγεία. Είναι η θέα του λυτρωτικού φωτός που καθαρίζει και αγιάζει, είναι ο εκ βάθους αναστεναγμός και η γοερά κραυγή της καιομένης από θείο πόθο ψυχής.
«Η Μετάνοια είναι χάρις και χαρά. Η Μετάνοια είναι ζωή και σωτηρία. Αντίθετα η αμετανοησία είναι θάνατος και καταστροφή. Όποιος δεν μετανοεί δεν καταλαβαίνει το λάθος του και την αμαρτία του, δεν ζητάει το έλεος του Θεού και δεν έχει συγχώρεση από τον Θεό. Γιατί ο Θεός χαρίζει το έλεός Του και συγχωρεί εκείνους που αισθάνονται τα λάθη τους και ζητούν το θείο έλεος. Εκείνους δηλαδή που μετανοούν. Μετάνοια θα πει να λυπηθείς, να κλάψεις, να ζητήσεις έλεος και συγχώρεση για το φταίξιμό σου, δίνοντας λόγο πως δεν θα το ξανακάνεις. Όλα αυτά είναι που κάνουν τον άνθρωπο καινούριο. Όλα αυτά τον ανεβάζουν, η μετάνοια είναι πρόοδος, προκοπή, ζωή και σωτηρία», λένε οι άγιοι Πατέρες της εκκλησίας μας. Ο Αγ. Ιωάννης της Κροστάνδης λέει: «Τι θα κάναμε εάν δεν μας ενίσχυε προκαταβολικά η Χάρις του Θεού; Σε ποιο κατάντημα θα φτάναμε, εάν δεν μας αγκάλιαζε ξαφνικά χωρίς να το περιμένουμε μετά από την αμαρτία και δεν μας προετοίμαζε για μετάνοια και για δάκρυα;... Σπάνια πολύ σπάνια θα μπορούσε κανείς ν’ απαλλαγεί από το ζυγό της αμαρτίας. Για τον σαρκικό άνθρωπο η μετάνοια δεν είναι εύκολη. Γι’ αυτό πολλοί Πατέρες τονίζουν ότι η βίωση της μετάνοιας είναι το πρώτο στάδιο της θεωρίας του Θεού. Και όσο η φωτιά της μετάνοιας κατακαίει την ψυχή και τις αμαρτίες, τόσο αυτή, η φωτιά μετατρέπεται σε άκτιστο φως. Επομένως η μετάνοια δεν είναι ανθρώπινης προέλευσης, αλλά αποτελεί δώρο που προσφέρεται από τον ουρανό...». Και ενώ η εκκλησία μας, σαν φιλόστοργη μητέρα, μας καλεί και πάλι να επαναεξετάσουμε τον εαυτό μας και να πάρουμε απόφαση επιστροφής στην περιοχή της χάριτος από όπου αποσκιρτήσαμε. Ενώ μας δείχνει σε τι ύποπτα και καταστροφικά μονοπάτια μας οδηγεί η αποστασία και το «ίδιον θέλημα». Ενώ εμείς συνεχίζουμε να κωφεύουμε και να πορευόμαστε σε τοπία ομιχλώδη, παραμένοντας στα ίδια χωρίς καμιά διάθεση μετανοίας και προσωπικής αλλαγής. Η εικόνα της ειδωλοποιημένης κοινωνίας μας, του ανθρώπου που αυτοαποθεώθηκε, του ανθρώπου που έκανε τη ζωή του πύργο Βαβελικό. Είναι ο άνθρωπος ο οποίος περιορίζεται στα στενά όρια της βιολογικής του εμβέλειας, κλείνεται μυωπικά στο κέλυφος του εγωκεντρισμού του και αδυνατεί να δει και να επικοινωνήσει με τον «άλλον». Είναι αυτός που απομακρύνθηκε από το Θεό, αφού έκανε Θεό τον εαυτό του, και πάντα προσβλέπει με ιδιοτέλεια και καχυποψία προς τον πλησίον. Είναι ο Φαρισαίος ο οποίος βλέπει όλους τους άλλους «σαν σκουλήκια» και χωρίς καμιά ενοχή, χωρίς αυτογνωσία, αισθάνεται αψεγάδιαστος και ακέραιος.
Σε αντίθεση με τον Τελώνη που ο ταλαίπωρος αμαρτωλός, αναμετρώντας «τα πλήθη των πεπραγμένων του δεινών» τρέμει, γιατί επίκειται φοβερά η ημέρα της κρίσεως. Όμως γεμάτος θάρρος και ελπίζοντας στο έλεος του Θεού, σαν τον μετανοιωμένο Δαβίδ αναφωνεί μέσα απ’ τα βάθη της καρδιάς του «ελεήσον με ο Θεός και το μέγα Σου έλεος». Η περίοδος του Τριωδίου και κυρίως η Μ. Τεσσαρακοστή, είναι η περίοδος όπου καλούμαστε λοιπόν για μια επανεξέταση και συνάμα επαναδιοργάνωση του εαυτού μας. Είναι ο Εκκλησιαστικός χρόνος ο οποίος προσφέρεται για μια εντονότερη άσκηση του πιστού, αγωνιστή ανθρώπου, για να πορευτούμε προς την τελείωση και την κατά χάριν θέωση. Συνεπώς, η ταπείνωση είναι πηγή φωτός, αλήθειας και ειρήνης. Είναι, όμως, η ταπείνωση και το μονοπάτι προς την ελευθερία. Ξεκινώντας λοιπόν, το ταξίδι μας προς το Πάσχα ας καταλάβουμε πως η μετάνοια οδηγεί στη θεληματική αποδοχή του Σταυρού του Χριστού και στη χαρά του αναστάσιμου θριάμβου Του. – Καλή Σαρακοστή.
