Η αιρετή περιφέρεια που θεσπίζει ο «Καλλικράτης» δεν θα εκπληρώσει την αποστολή της, εάν οι νέοι οργανισμοί δεν είναι πλήρως απεξαρτημένοι από το κεντρικό κράτος. Αυτό σημαίνει αφενός φορολογική αποκέντρωση και αφετέρου σαφή προσδιορισμό των πόρων και των εν γένει χρηματοδοτικών εργαλείων που θα βρίσκονται στη διάθεση των νέων θεσμών. Πρέπει, επομένως, να συμπεριληφθεί με έναν ρητό και κατηγορηματικό τρόπο στο Σχέδιο Νόμου η μεταφορά των επενδυτικών προγραμμάτων στην Αυτοδιοίκηση, καθώς και οι εξειδικευμένες προβλέψεις για τη μεταρρύθμιση του φορολογικού συστήματος.
Η αποσαφήνιση των χρηματοδοτικών εργαλείων στήριξης του «Καλλικράτη» πρέπει να γίνει με τον ακόλουθο τρόπο:
α) Η χρηματοδότηση του «Καλλικράτη» θα στηριχθεί, κατ’ αρχήν, στο Πρόγραμμα «Διοικητική Μεταρρύθμιση», ενώ σημαντικά ποσά μπορούν επίσης να αντληθούν από το Πρόγραμμα «Ψηφιακή Σύγκλιση». Συγχρόνως, η ανάθεση της διαχείρισης του ΠΕΠ αποτελεί τον ελάχιστο αναγκαίο όρο της εκπλήρωσης του αναπτυξιακού ρόλου της Αιρετής Περιφέρειας.
β) Πέρα όμως από τα ανωτέρω επιχειρησιακά προγράμματα, το ΕΣΠΑ περιλαμβάνει και άλλες δυνατότητες χρηματοδότησης, που μπορούν να αξιοποιηθούν για τη στήριξη της μεταρρύθμισης. Βασική αρχή πρέπει να είναι ότι η μεταφορά αρμοδιοτήτων και δομών δεν θα συνοδεύεται απλώς με τη μεταφορά της μισθοδοσίας του προσωπικού και των αντίστοιχων παγίων (κτίρια, εξοπλισμός κλπ.), αλλά και με τους πόρους των Τομεακών Προγραμμάτων του ΕΣΠΑ που έχουν δεσμευτεί για τα αντίστοιχα αντικείμενα. Έτσι, για παράδειγμα, η μεταφορά μονάδων ψυχικής υγείας στην Αυτοδιοίκηση θα πρέπει να συνδυασθεί με τη μεταφορά των αντίστοιχων πόρων του ΕΠ «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού», η μεταφορά περιβαλλοντικών αρμοδιοτήτων με τους αντίστοιχους πόρους του ΕΠ «Περιβάλλον-Αειφόρος Ανάπτυξη» κ.ο.κ.
Παράλληλα, θα πρέπει να επιτευχθεί στο ανώτατο δυνατό επίπεδο ο συντονισμός στην κατανομή των χρηματοδοτικών εργαλείων και συγχρόνως να διασφαλιστεί η προγραμματική δέσμευση αυτών των πόρων με μία κεντρική πολιτική απόφαση, χωρίς να δημιουργηθεί αναστάτωση στο όλο σύστημα διαχείρισης του ΕΣΠΑ και κυρίως χωρίς να προκληθούν καθυστερήσεις στην υλοποίησή του. Στην πράξη, άλλωστε, έχει αποδειχθεί ότι η απορροφητικότητα των πράξεων αυξάνεται θεαματικά, όταν αυτές έχουν τοπική-περιφερειακή διάσταση και στόχευση. Με αυτό τον τρόπο θα δοθεί, επίσης, και μια αποφασιστική αναπτυξιακή ώθηση στις τοπικές οικονομίες σε περίοδο κρίσης, ενώ και οι ίδιοι οι πολίτες θα δουν άμεσα και ορατά αποτελέσματα στη βελτίωση της ποιότητας της ζωής τους.
γ) Πρέπει να εκπονηθεί όσο το δυνατόν ταχύτερα μία σοβαρή μελέτη (θα μπορούσε να την αναλάβει η Διεύθυνση Μελετών της Τράπεζας της Ελλάδας) των οικονομιών κλίμακας που θα επιτευχθούν χάρη στη μεταρρύθμιση. Αυτός ο υπολογισμός των οικονομικών ωφελειών του Καλλικράτη θα μπορούσε στη συνέχεια να αξιοποιηθεί πολιτικά τόσο στο εσωτερικό της χώρας (εξοικονόμηση πόρων προς όφελος των φορολογούμενων πολιτών) όσο και στο εξωτερικό, δίνοντας ένα μήνυμα αποφασιστικότητας στις διεθνείς αγορές και στα ευρωπαϊκά όργανα, αναδεικνύοντας έναν «ελληνικό δρόμο για την υπέρβαση της κρίσης», ο οποίος δεν θα επικεντρώνεται μόνο σε μέτρα περιορισμού του εισοδήματος και της κατανάλωσης, αλλά θα δίνει έμφαση στη λειτουργική εξυγίανση της διοικητικής μηχανής και στις συνεπαγόμενες θετικές οικονομικές προοπτικές.
Σύμφωνα με το Σχέδιο Διαβούλευσης του Υπουργείου Εσωτερικών, η υποστήριξη του «Καλλικράτη» θα γίνει μέσω του Προγράμματος «Ελλάδα», το οποίο θα αποτελείται από πιστώσεις του ΕΣΠΑ, των ΠΕΠ και των εθνικών πόρων, που έχουν μόνιμο χαρακτήρα και μέχρι σήμερα αποδίδονται είτε με ασαφή κριτήρια κατανομής είτε κατά κανόνα με άλλου είδους αδιαφανή κριτήρια.
Είναι αναγκαία η συγκέντρωση όλων των παραπάνω πόρων σε δυο «κόμβους»: α) στο οικείο Περιφερειακό Ταμείο Ανάπτυξης που θα περιλαμβάνει τους κοινοτικούς πόρους, και β) σε δυο ειδικά ταμεία της Αυτοδιοίκησης στο Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων, για τους εθνικούς πόρους, που θα χορηγούν χρηματοδοτήσεις μετά από έγκριση της κεντρικής διοίκησης και μόνο για την υλοποίηση εθνικών πολιτικών και την εκπλήρωση των διεθνών υποχρεώσεων της χώρας.
Πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στον τρόπο κατανομής των εθνικών πιστώσεων μέσα από αντικειμενικά και ελέγξιμα κριτήρια, προκειμένου να μπει ένα τέλος στις απαράδεκτες πρακτικές των κατευθυνόμενων χρηματοδοτήσεων με όρους κομματοκεντρικούς ή πελατοκετρικούς. Η υλοποίηση του συνόλου των επενδυτικών δραστηριοτήτων πρέπει να εμπίπτει στην ευθύνη των αιρετών Περιφερειών, βάσει των επιχειρησιακών προγραμμάτων που θα έχουν καταθέσει για να εγκριθούν οι αντίστοιχες εθνικές πιστώσεις.
Με τις σημειακές αυτές βελτιώσεις στο σχέδιο «Καλλικράτης», η αιρετή Περιφέρεια θα αποκτήσει τον έλεγχο όλων των διαθέσιμων πόρων και θα αναλάβει την ευθύνη της διαχείρισής τους με αντικειμενικά και διαφανή κριτήρια, ενώ παράλληλα ιδρύονται σοβαρές εγγυήσεις για τον «αποκλεισμό» των πρακτικών των έκτακτων χρηματοδοτήσεων που πλήγωσαν την αυτοδιοίκηση στο πρόσφατο παρελθόν, καταργώντας κάθε έννοια αξιοκρατίας, ισονομίας και δικαιοσύνης.
Ο Απ. Παπατόλιας είναι νομάρχης Μαγνησίας
