* Του κ. Ιωάννη Στρατή, διευθυντή
του 4ου Δημοτικού Σχολείου Λάρισας
Κάθε φορά που οι κυβερνήσεις αλλάζουν, οι υπουργοί παιδείας εξαγγέλλουν νέα μέτρα για τη βελτίωση του εκπαιδευτικού μας συστήματος. Και πάνε χρόνια τώρα που οι άνδρες μπορούν να παρακολουθήσουν τις σχολές προσχολικής αγωγής. Πόσοι όμως σήμερα εργάζονται σε βρεφονηπιακούς σταθμούς και νηπιαγωγεία; Αν μάλιστα δούμε και στατιστικά τον ανδρικό πληθυσμό που διδάσκει στην πρώτη δημοτικού τότε εύκολα ερχόμαστε στο συμπέρασμα ότι οι άνδρες απέχουν από την παιδική φροντίδα στα πρώτα χρόνια της παιδικής ηλικίας; Είναι άραγε αυτή η απουσία του ανδρικού προτύπου μείζον θέμα για τον εκάστοτε υπουργό;
Πριν αναφερθώ στο σχολείο και στην οικογένεια και με βάση τις αρχές της αναπτυξιακής ψυχολογίας και της παιδαγωγικής, τα παιδιά αυτής της ηλικίας μαθαίνουν πολλά για τον χειρισμό των συναισθημάτων τους παρατηρώντας τους άλλους γύρω τους. Αυτοί οι άλλοι, οι σημαντικοί άλλοι, με πρώτους στη σειρά τον πατέρα και τη μητέρα θα πρέπει να έχουν ένα στόχο. Nα διαμορφώσουν ένα ισορροπημένο νέο περέχοντάς του ένα ασφαλές περιβάλλον που ο J. Bowlby το ονόμασε ασφαλή βάση (secure base). Κι όταν τα παιδιά έλθουν στο σχολείο με διαμορφωμένες συμπεριφορές, θα πρέπει να έχουν τέτοια συναισθηματική παιδεία που με τη σειρά της να μπορέσει να ενδυναμώσει τη διδακτική ικανότητα του σχολείου. Συμπερασματικά θα λέγαμε ότι τα παιδιά αυτής της ηλικίας εμπεδώνουν τις αξίες της ζωής μέσα από παιχνίδια αλλά πού είναι το ανδρικό πρότυπο στην οικογένεια, στους βρεφονηπιακούς σταθμούς, στα νηπιαγωγεία και τα σχολεία;
Στον τομέα της εκπαίδευσης, τα ποσοστά των ανδρών που εργάζονται στην προσχολική ηλικία αλλά και στην πρώτη του δημοτικού σχολείου είναι απογοητευτικά. Γιατί οι δάσκαλοι δεν επιλέγουν να διδάξουν σ΄ αυτές τις ηλικίες αφού έχουν την εκπαίδευση; Φόβος ή σύνδρομο; Στην περιοχή μας (Λάρισα) τα ποσοστά ανδρών/ γυναικών σε επίπεδο νομού δείχνουν μια σχετική ισορροπία στο δυναμικό των εκπαιδευτικών των δημοτικών σχολείων, ενώ οι άνδρες νηπιαγωγοί σε όλο τον νομό είναι μόνο δύο (2). Στο πανεπιστήμιο Θεσσαλίας (Βόλος) σε σύνολο 510 νηπιαγωγών μόνο οι 6 είναι άνδρες, στην δε πρωτοβάθμια εκπαίδευση σε σύνολο 797 φοιτητών οι δάσκαλοι είναι 155. Από το Ι.Ε.Κ Λάρισας και από το 2000 έως σήμερα πιστοποιήθηκαν ως βρεφονηπιοκόμοι μόνο 3 άνδρες, οι δε ιδιωτικοί παιδικοί σταθμοί κατακλύζονται από το γυναίκες. Άραγε μήπως ήλθε η ώρα να ακολουθήσουμε το παράδειγμα άλλων χωρών;
Στη Νορβηγία λοιπόν, μια προσπάθεια που ξεκίνησε το 1991 με ποσοστό ανδρών 3% στην πρώτη παιδική φροντίδα, έφτασε στο 10% στο τέλος του 2008 με στόχο το 20%. Εμείς σαν χώρα γνωρίζουμε τον επερχόμενο κίνδυνο για να πάρουμε μέτρα πρόληψης; Ένας άλλος θεσμός, αυτός του βοηθού δασκάλου/ ας (assistant teacher) που είναι άγνωστος στη χώρα μας, εφαρμόζεται με αρκετή επιτυχία σε πολλές χώρες με αρκετή επιτυχία. Μήπως θα μπορούσε να εφαρμοσθεί και στη δική μας χώρα; Στο Εδιμβούργο επίσης, οι Κοινοπραξίες Παιδικών Υπηρεσιών (Childcare Partnership’s) που το προσωπικό τους το αποτελούσαν οι γυναίκες σε ποσοστό 98% ζήτησαν χρηματοδότηση από την κυβέρνηση και από την Ευρωπαϊκή Ένωση και οργανώθηκε το 2000 το πρόγραμμα « Άνδρες στην παιδική φροντίδα» (Men in Childcare) αναγνωρίζοντας ότι η δουλειά με μικρά παιδιά είναι συναρπαστική και για τους άνδρες. Με αρκετή επιτυχία εργάζονται επίσης βοηθητικά σε σχολεία της Αγγλίας εθελοντές γονείς, ειδικά εκπαιδευμένοι σε συγκεκριμένους τομείς και με διακριτούς ρόλους.
Πριν έλθω στο χώρο της οικογένειας θα υπογραμμίσω ότι ποτέ και κανένας δεν αμφισβήτησε το ρόλο της μητέρας στην ανάπτυξη του παιδιού. Αυτό που σήμερα έντονα συζητείται είναι ότι η ποιότητα της σχέσης του πατέρα και του παιδιού αποτελεί ισχυρό δείκτη πρόβλεψης της μελλοντικής επιτυχίας ή αποτυχίας του παιδιού στο σχολείο και στις σχέσεις με τους φίλους του (J.Gottman, 2000). Και η ανακάλυψη είναι εκπληκτική αφού οι μητέρες είναι αυτές που περνούν περισσότερο χρόνο με τα παιδιά τους. Ο λόγος αυτής της ακραίας επιρροής οφείλεται κατά τους ερευνητές στα έντονα συναισθήματα που δημιουργούνται στη σχέση πατέρα παιδιών. Πού είναι όμως ο μπαμπάς; Κανείς σήμερα δεν μπορεί να αμφισβητήσει την κρίση που περνά η σύγχρονη οικογένεια με στατιστικά που δείχνουν 20% αύξηση διαζυγίων και 20,6% να είναι το ποσοστό των εκτός γάμου γεννήσεων. Όμως αυτή η μετάβαση σε νέα οικογενειακά σχήματα (τα παιδιά δεν συναντούν και τους δυο γονείς στο σπίτι) δεν είναι ό,τι καλύτερο για ένα παιδί, που πρέπει να μεγαλώσει μόνο με τη μαμά (τα 2/3 του συνόλου των Μ.Ο αποτελούνται από μητέρες που μεγαλώνουν μόνες τους τα παιδιά τους). Πόσοι άραγε χωρισμένοι μπαμπάδες ασκούν επιρροή στην ανάπτυξη του παιδιού τους και επιπλέον πώς τα αγόρια θα διευκολυνθούν να κατακτήσουν την ταυτότητα του φύλου τους;
Και το πρόβλημα γίνεται ακόμα μεγαλύτερο όταν το παιδί θρηνεί τον αποθανόντα πατέρα. Είναι άραγε σήμερα το υπουργείο Παιδείας ενημερωμένο με ανάλογους στατιστικούς πίνακες σχετικούς με τους ψυχολογικά ή φυσικά απόντες μπαμπάδες ή ενδιαφέρει μόνο πόσους αλλοδαπούς έχουμε στα σχολεία; Το σίγουρο πάντως είναι ότι και στις δυο περιπτώσεις απόντων μπαμπάδων, τα παιδιά υφίστανται τις ίδιες επιδράσεις (Hoffman, 1974, σσ 400-406). Ποιος θα στηρίξει ψυχολογικά ένα τέτοιο παιδί αφού ούτε ψυχολόγος υπάρχει στα σχολεία και ούτε ο δάσκαλος είναι ψυχολόγος; Κι όμως η πολιτεία γνωρίζει τα προβλήματα αλλά... Το Φεβρουάριο του 2001 και με έγκριση του υπουργείου Παιδείας διενεργήθηκε στο νομό Αττικής το τεστ « το σχέδιο της οικογένειας» του L. Corman. (Corman, 1972, Μπέλλας, 2000). Οι λόγοι για τη διενέργεια του τεστ ήταν η δυνατότητα προσέγγισης και αξιολόγησης της ψυχονοητικής ισορροπίας του παιδιού σε ό,τι έχει σχέση με τις ανταλλαγές, τις εμπειρίες και τον τρόπο με τον οποίο το παιδί βιώνει το οικογενειακό μυθιστόρημα. Η ανάλυση του τεστ έδειξε ότι τα παιδιά που ζουν με ένα γονέα ζωγραφίζουν φανταστικές εκτεταμένες οικογένειες προσθέτοντας πολλές φορές ανθρώπινες φιγούρες-μέλη της οικογένειας που δεν ανήκουν στο στενό νοικοκυριό τους (θείους, φίλους κλπ).
Οι σύγχρονες εξελίξεις των ρόλων στη σημερινή πυρηνική οικογένεια θέλουν τον πατέρα να συμμετέχει όλο και περισσότερο από τη γέννηση του παιδιού σε σχεδόν όλες τις δραστηριότητες της ανάπτυξής του. Και είναι επίσης ενθαρρυντικό να ακούμε τους ερευνητές να συστήνουν να παίζουν οι μπαμπάδες με τα παιδιά τους αφού οι μελέτες τους δείχνουν αυτά τα παιδιά και αποκτούν καλύτερες κοινωνικές δεξιότητες και είναι συνήθως τα πιο δημοφιλή στις παρέες τους. Αυτό που πρέπει να προσεχθεί ιδιαίτερα είναι η τάση των γονέων να μιλούν περισσότερο με τις κόρες παρά με τους γιους (Goleman). Ο Gottman μάλιστα υποστηρίζει ότι τα παιδιά που τα πηγαίνουν καλά στις σχέσεις τους με τους συνομηλίκους και έχουν καλές επιδόσεις στο σχολείο είναι αυτά που οι πατέρες των αναγνώριζαν τα συναισθήματά τους και ήταν δηλαδή οι συναισθηματικοί μέντορες των παιδιών τους.
Ιδιαίτερα για το αγόρι, ο πατέρας, είναι ο πιο σημαντικός παράγοντας που θα καθορίσει αν θα ζήσει χωρίς ντροπές και αναστολές. Κι αν ο πατέρας λείπει απ’ τη ζωή ή απέχει θα πρέπει να βρεθεί για τη ζωή του αγοριού ένα άλλο ανδρικό πρότυπο που θα μυήσει το αγόρι στον ανδρισμό. Γενικά για να αναθρέψουμε ένα καλύτερο είδος ανδρών θα πρέπει να έχουμε ένα καλύτερο είδος πατέρα, για τον οποίο η δουλειά δε θα είναι είδος διαφυγής. Μήπως λοιπόν ήλθε η ώρα να εκπαιδεύσουμε τους μπαμπάδες; Η πατρότητα είναι ότι πιο ανδρικό που μπορεί να κάνει ένας άνδρας και όπως λέει ο Pittman η πατρότητα τελειοποιεί τον άνδρα. Μήπως θα έπρεπε λοιπόν οι σχολές γονέων να αναλάβουν μια πιο ενεργή και στοχευόμενη δράση; Μήπως υποχρεωτικά θα έπρεπε να εκπαιδευθούν οι μπαμπάδες; Μήπως κάτι πρέπει να γίνει με τους εισακτέους στις αντίστοιχες παιδαγωγικές σχολές, για να μη φθάσουμε στο σημείο να έχουμε σε λίγα χρόνια μόνο γυναίκες στην εκπαίδευση των παιδιών μας;
Καταλήγοντας θέλω να πιστεύω ότι η ανισορροπία των φύλων στην εκπαίδευση των νέων της πρώτης ηλικίας έχει αντιμετωπισθεί στη χώρα μόνο νομοθετικά και χωρίς ιδιαίτερους στόχους. Μια αλλαγή στάσης στο πώς εμφανίζεται το ανδρικό πρότυπο στις μικρές ηλικίες θα ήταν ένα λιθαράκι σ΄ αυτό που λέμε ποιότητα στην εκπαίδευση. Αυτό που λείπει είναι η βούληση γιατί και δυναμικό υπάρχει και χρηματοδοτούμενα ευρωπαϊκά προγράμματα υπάρχουν.
