Οι τρεις φωστήρες «της Τρισηλίου Θεότητος» Ιεράρχες μας έζησαν, ανδρώθηκαν και μεγαλούργησαν «παιδιόθεν» μέσα στο φως της Αγίας Τριάδος.
Τέκνα ευσεβών και εύπορων γονέων, είχαν το ζήλο και την άνωθεν θεϊκήν ευλογίαν να σπουδάσουν σε δύο πανεπιστήμια: α) Της ελληνικής κλασικής φιλοσοφίας των Αθηνών, κυρίως και β) στο ιερό πανεπιστήμιο της «Φυσικής Θεολογίας» και της Αγίας Γραφής.
Αγκαλιασμένοι και οι τρεις σαν ένας άνθρωπος, μια ψυχή, φιλοσόφησαν, πολιτεύτηκαν και έζησαν «χριστοκεντρικά». Μέτρον φιλοσοφημένης ζωής για τους αγίους παιδαγωγούς μας ήταν το «Πάντων χρημάτων (όλων των πραγμάτων) μέτρον ο θεάνθρωπος Ιησούς Χριστός».
Σε Εκείνον πρώτα αφιέρωσαν όλον τον πλούτον του νου και της ψυχής, «επολλαπλασίασαν το τάλαντον» και ο αγώνας για τον «Θεάνθρωπο έγινε αγώνας για τον άνθρωπο». Με δύο αγάπες, οι οποίες δεν χωρίζονται, με «δύο φτερούγες πέταξαν στον ουρανό» (Άγιος Πατροκοσμάς).
Έτσι δημιουργήθηκε το θαύμα της συναδέλφωσης του λεγόμενου Ελληνο-Χριστιανικού ή Βυζαντινού Πολιτισμού, ο οποίος μεταλαμπαδεύτηκε σε όλη την οικουμένη. Πήραν δηλαδή οι χαριτωμένοι άγιοι Πατέρες «εν μέτρω», σαν άλλες μέλισσες, με εκλεκτικότητα, ό,τι χρήσιμο και θεϊκό βρήκαν στο «σπερματικό θείο λόγο» των Ελλήνων φιλοσόφων της εποχής των (οι οποίοι ιστορούνται - ζωγραφίζονται στην παράδοση της Εκκλησίας μας ως οι «προ - Χριστού χριστιανοί») και ένωσαν αυτό το νέκταρ της «έξωθεν φιλοσοφίας» με την ένθεο πνοή του λόγου του Θεού της Αγίας Γραφής και Ιεράς Παραδόσεως της Εκκλησίας μας, ώστε να ζούμε - όσοι θέλουν - μέσα σ’ αυτό το φως του εξανθρωπισμού και αγιασμού ψυχής και σώματος. Μελετώντας και εμβαθύνοντας «θεοπρεπώς» στην αρχαία Ελληνική Φιλοσοφία, οι Τρεις Άγιοί μας χρησιμοποίησαν τους «όρους» της σκέψης και λογική μέθοδο αυτής για να εκφράσουν τα δόγματα της χριστιανικής πίστεως και σωτηρίας. Αυτός είναι ο λεγόμενος «χρυσός αιώνας» της Εκκλησίας (4ος και 5ος αιώνας).
«Ο λόγος σου ήταν βροντή και αστραπή ο βίος». Με αυτά τα λόγια έπλεξε το εγκώμιον της προσωπικότητας του καρδιακού φίλου του και συμφοιτητή του στο Πανεπιστήμιο των Αθηνών, Μ. Βασιλείου, ο Θεολόγος Άγιος Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός, όταν εξεφώνησε τον επικήδειο λόγο του. Λόγια τα οποία γράφτηκαν ως «επίγραμμα» πάνω στον τάφο του φίλου του.
Ας γνωρίσουμε για λίγο τη μεγαλοπρέπεια «της βροντής και αστραπής του λόγου και της ζωής» αυτού του αληθινά Μεγάλου, του πανεπιστήμονα Αγίου Βασιλείου.
Είχε σπουδάσει τα πάντα από την επιστήμη της Λογικής Μεθοδολογίας και Ρητορικής μέχρι Βιολογία, Φυσική, Μαθηματικά - Γεωμετρία, Ιατρική και Αστρονομία. Τον χαρακτήρισαν ως «πρόδρομον του Νεύτωνα». Να εν συντομία μερικά από τα πορίσματα της όλης φιλοσοφίας, της κατά Θεόν παιδαγωγίας του, όπως διατυπώνονται κυρίως στους λόγους του: α) Εξαήμερον: (9 λόγοι για τη δημιουργία του κόσμου σε έξι ημέρες), β) στον λόγον του προς όλους τους νέους και της εθνικής θρησκείας (ειδωλολατρίας) «Όπως αν εξ ελληνικών ωφελούντο λόγων» και γ) στο λόγο του περί αυτογνωσίας «Πρόσεχε σεαυτώ» (Α’ Τιμ. 4, 16) «Εν αρχή εποίησεν ο Θεός τον Ουρανόν και την γην».
Ο θεόπνευστος Μωυσής, λέγει, θεολογεί αμέσως. Δημιουργός, κτίστης του κόσμου, όλου του σύμπαντος, ύλης αστρικής, Αγγέλων και ανθρώπων είναι ο Θεός. Ο κόσμος αυτός έγινε «εν αρχή», δηλαδή από το μηδέν. Άρα ο κόσμος (στολίδι - ομορφιά) είναι ένα θαύμα, αφού μαθηματικά και λογικά σκεπτόμενοι από το 0=0. Μόνο ο Θεός είναι Άναρχος και Άκτιστος, Αιώνιος, Αναλλοίωτος, Ακατάληπτος. Έχει «εν εαυτώ» (μέσα Του) την αιτία της ύπαρξής Του, είναι «Αυτοθεός»! Εάν πιστεύεις πως μπορείς μόνο με τη λογική σου να καταλάβεις την ουσία του Θεού, τότε τον μεταβάλλεις σε εμπορεύσιμο αντικείμενο κατοχής (το ρήμα εμπορεύομαι, με την έννοια του κατέχω) θα ειπεί και ο «φιλοσοφικότερος των Πατέρων» της Εκκλησίας μας, Άγιος Γρηγόριος, επίσκοπος Νύσσης, αδελφός του Μ. Βασιλείου. (Ανόητο και παράλογο επιχείρημα γιατί «έχει και η καρδιά τη δική της λογική») (φιλόσοφος Πασκάλ).
- Ο Θεός αυτό-αποκαλύπτεται, δεν αποκαλύπτεται:
- «Έστι Θεός» (υπάρχει Θεός). Πώς το γνωρίζω; Διά της πίστεως και αν το πιστεύω αληθινά, ο Θεός θα μου γίνει μισθαποδότης. Θα με οδηγήσει από δόξα εις δόξαν. «Ουχί τι εστί». Δεν γνωρίζω όμως - συνεχίζει ο Μ. Βασίλειος - ούτε θα γνωρίσουν ποτέ άνθρωποι και Άγγελοι την ουσία του Θεού γιατί είναι κτιστά όντα, τα οποία μετέχουν μόνο στις άκτιστες ενέργειες της ουσίας του Θεού. Παράδειγμα: «Αν το θαυμάζειν εστί φιλοσοφείν». Να, «εκ του κάλλους των ορωμένων, τον Υπέρκαλον εννοώμεθα». Μια αναγωγική μέθοδος διδασκαλίας από τα κατώτερα στα ανώτερα υπάρχοντα πνευματικά πράγματα, τα οποία «μάτι δεν είδε και αυτί δεν άκουσε και καρδιά ανθρώπινη δεν διανοήθηκε ποτέ, αυτά που έχει ετοιμάσει ο Θεός για εκείνους που τον αγάπησαν ειλικρινά» (Α’ Κορινθ. 2, 9).
Ο Μ. Βασίλειος γράφει στην εξαήμερόν του: «Μια συνεκτική δύναμη», η «Πρόνοια του Θεού, που κατασκεύασε τους φυσικούς νόμους, ενώνει όλα τα ουράνια σώματα σε μια κοινωνία και αρμονία» λόγω «της συμπάθεια» και «ενός αδιάρρηκτου δεσμού φιλίας που υπάρχει ανάμεσά τους.
Ο χρόνος και η ροή του είναι σύμφυτη (σύγχρονη) προς τον κόσμο, τα ζώα και τα φυτά του κόσμου. «Οι ουρανοί διηγούνται δόξαν Θεού, ποίησιν δε χειρών αυτού αναγγέλλει το στερέωμα» (ψαλμ. 18, 1).
Η κοσμολογία έχει άμεση σχέση με τη θεολογία και την ανθρωπολογία. Ο κόσμος είναι γυμναστήριο αρετής «διδασκαλείο λογικών ψυχών και εκπαιδευτήριο θεογνωσίας». Ακόμα και σ’ αυτό το μυρμηγκάκι φαίνεται η σκοπιμότητα, η σοφία της πρόνοιας και παντοδυναμίας του Θεού. «Ο επιβλέπων επί την γην και ποιών αυτήν τρέμειν, ο απτόμενος των ορέων και καπνίζοντα».
Ο άνθρωπος είναι, λέγουν οι Φωστήρες μας, «θεοειδής» ύπαρξη, ψυχοσωματική, που έχει προορισμό να ομοιάσει ηθικά το Θεό, να θεωθεί κατά χάριν. Είναι λέγει ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος «ο εν σμικρώ μέγας». Δηλαδή, ο μεγάλος μέσα στη μικρότητά του. Μεγαλύτερος από το σύμπαν, αφού θα μεταβεί από τον θάνατον εις την «όντως Ζωήν», το Θεό. «Τι εστί χριστιανός; «Χριστοζωή». «Θεού ομοίωσις κατά το ενδεχόμενον ανθρώπου φύσει».
Σκοπός της αγωγής δεν είναι το «καλός κ’ αγαθός πολίτης» μόνον, αλλά η μεταμόρφωση του μαθητευόμενου σε «Άγιο» πολίτη του ουρανού. «Ημών το πολίτευμα εν ουρανοίς υπάρχει». «Πρόσεχε σεαυτώ». Γνώριζε ότι θνητόν σου το σώμα, αθάνατος δε η ψυχή. «Επιμελού ψυχής πράγματος αθανάτου». Αυτή υπήρξε «εν ολίγοις» η φιλοσοφία και βιοτή των τριών Αγίων Οικουμενικών Διδασκάλων. Θυσίασαν τα πάντα (Βασιλειαδες κ.λπ.) «ως οσμήν ευωδίας και θυσίαν αινέσεως πνευματικής» για τη δόξα, την αγάπη του Χριστού και του πλησίον και ο Κύριος της δόξας τους «αντιδόξασε» και στη γη και στην ουράνια βασιλεία Του. Ας γίνουμε και ημείς «ερασταί» του λόγου και της ζωής των χρυσορρημόνων και χριστοκηρύκων.
1. Του «Λόγου»: «Εδογμάτισαν θεοπρεπώς» - κατά των αιρέσεων της πλάνης, του σκότους, του ψεύδους και της σύγχυσης.
2. «Ετράνωσαν την φύσιν των όντων»: - Ανακάλυψαν τα ίχνη, τα πατήματα του Θεού (όχι του Ιδεατού, Πλατωνικού Θεού), αλλά του Προσωπικού Θεού, Υπαρξιακού, το «όντως Ον». Θεόν ζώντα και μένοντα - μέσα μας - και εις τους αιώνας. «Δίκαιον κριτήν και κυβερνήτην, επουρανίων, επιγείων και καταχθονίων».
3. «Τα των ανθρώπων ήθη κατεκόσμησαν»: Εστόλησαν και μόρφηναν τα ήθη των ανθρώπων με τη δωρεά των χαρισμάτων του Αγίου Πνεύματος που έκρυβαν μέσα τους).
Ας ακούσουμε για λίγο - στο σημείο αυτό - και τον «Δημοσθένην» της Εκκλησίας μας, το χρυσό στόμα του Ιερού Χρυσοστόμου:
α) «Πάλιν Ηρωδιάς μαίνεται... κεφαλήν ζητούσα επί πίνακι».
β) «Δεν σου λέω να τον κάνεις (καλόγερο - καλογριά). Κάνε τον χριστιανό αν θέλεις και συ - ο γονέας - να τιμηθείς από το παιδί σου και αυτό να ζήσει πολλά χρόνια χαρούμενο, ευτυχισμένο.
γ) «Εισί τινές άνδρες ουκ άνδρες - άνανδροι - τόσον επιλήσμονες των χριστιανικών αυτών αρχών, γενόμενοι». (Μερικοί εχθροί του επίσκοποι, έστειλαν στην πορεία της εξορίας του προς την Κουκουσόν μυστικούς πράκτορες για να τον δολοφονήσουν).
δ) «Εν λυπηρόν, αμαρτία μόνον. Τα δε λοιπά πάντα κόνις και καπνός». «Δόξα τω Θεώ πάντων ένεκεν».
Οι Ιεράρχες μας και Παιδαγωγοί της Οικουμένης «ως ιεράτευμα άγιον», συλλειτουργούν τώρα αιωνίως στο επουράνιον θυσιαστήριο της «Θριαμβεύουσας Εκκλησίας» μετά των Αγίων Αγγέλων, «συν πάσι τοις αγίοις», άδοντες και ψάλλοντες τω Κυρίω, υπέρ ημών, ωδήν επινίκιον: «Άγιος, Άγιος, Άγιος Κύριος Σαββαώθ, πλήρης ο ουρανός και η γη της δόξης σου...». Αμήν.
