Με τον κίνδυνο να χαρακτηριστώ άνθρωπος με διεστραμμένα γούστα, θα σας εξομολογηθώ ότι, παρατηρώντας τις ημέρες της απεργίας των εργαζομένων στην καθαριότητα, τους όγκους των σκουπιδιών στους δρόμους και στους άλλους χώρους της Λάρισας, δοκίμαζα ένα είδος αισθητικής ευχαρίστησης: σχεδόν μου άρεσε να βλέπω τους όγκους αυτούς, που από μέρα σε μέρα πλήθαιναν, μεταμορφώνονταν σε λόφους και βουνά.
Επειδή και εγώ ο ίδιος παραξενεύτηκα από τη διάθεσή μου αυτή, προσπάθησα να βρω τη λογική της αιτία. Κατέληξα στη σκέψη ότι αυτή την αισθητική ευαρέσκειά μου την προκαλούσε το γεγονός ότι, όπως λένε οι αρχιτέκτονες και όσοι ασχολούνται με την αισθητική του χώρου, τα σκουπίδια πραγματοποιούσαν μια λειτουργική ένταξη στο χώρο.
Σκουπίδια και χώρος – ο συγκεκριμένος χώρος, της Λάρισας – δεν απωθούσαν το ένα το άλλο, αντίθετα εναρμονίζονταν το ένα μέσα στο άλλο.
Η Λάρισα όπως και άλλες μεγαλουπόλεις, για έναν που έχει, όπως λέμε εγκλιματιστεί σ’ αυτή, μακριά από το να είναι «μια από τις ωραιότερες πόλεις της Ελλάδος», όπως επαίρεται ο κ. Δήμαρχος, είναι ένας οργανικός σκουπιδότοπος, μέσα στον οποίο κατοικεί και συμπεριφέρεται μια πολιτισμικά συγκεκριμένη κατηγορία πληθυσμού.
Σπεύδω να πω ότι δεν εννοώ, στο άρθρο μου αυτό τουλάχιστον, τον χαρακτηρισμό μου της Λάρισας ως σκουπιδότοπου, ηθικά, μεταφορικά. Ο χαρακτηρισμός μου είναι κυριολεκτικός. Και θα εξηγήσω πώς το εννοώ.
Καταρχήν ρωτάω: πόσοι θα ήταν οι όγκοι των σκουπιδιών αν η απεργία γινόταν εκατό χρόνια πριν, ας πούμε τον Νοέμβρη του 1910;
Βεβαίως καταρχήν είναι αβάσιμη μια τέτοια σύγκριση, αφού από πλευράς πληθυσμού δεν υπάρχει πεδίο σύγκρισης. Δεν συγκρίνονται οι σημερινές εκατοντάδες χιλιάδες με τις μερικές χιλιάδες των κατοίκων της εποχής εκείνης στην πόλη μας. Αλλά η σύγκριση μπορεί να γίνει στη βάση μεμονωμένων «νοικοκυριών».
Οι τεράστιοι όγκοι σκουπιδιών τις ημέρες της απεργίας - αυτό θέλω τελικά να πω – οφείλονται στις εκατοντάδες χιλιάδες των κατοίκων της Λάρισας, σε συνδυασμό όμως με την καταναλωτική συμπεριφορά των ίδιων αυτών κατοίκων.
Από την ποσότητα των σκουπιδιών που «παράγει» κατά μέσο όρο κάθε οικογένεια, μπορούμε άνετα να συμπεράνουμε τους ρυθμούς κατανάλωσης υλικών αγαθών των σημερινών Λαρισαίων.
Δεν ξέρω πόσο απεικονίζει την πραγματικότητα μια πρόσφατη στατιστική που λέει ότι μειώθηκαν τα σκουπίδια επειδή άλλαξε η καταναλωτική μας συμπεριφορά, λόγω της οικονομικής κρίσης. Εκείνο που καταλαβαίνω όμως είναι ότι αν κρατούσε λίγες μέρες ακόμα η απεργία, θα είχαμε «πνιγεί» κυριολεκτικά στο σκουπίδι κι ας ήταν και μικρότεροι οι όγκοι τους.
Είναι προς τιμή του Δήμου και των εργατών καθαριότητας το γεγονός ότι, η πόλη καθάρισε «εν ριπή οφθαλμού» και κυριολεκτικά εν μια νυκτί, μετά τη λήξη της απεργίας. Μένει να διαπιστώσουμε αν τελικά θα συνηθίσουμε να ζούμε ή όχι με τα σκουπίδια, τον Ιανουάριο, οπότε η Κυβέρνηση υποσχέθηκε να ικανοποιήσει τα αιτήματα των απεργών στο σύνολό τους.
Πιστεύω πάντως ότι η ολιγοήμερη, σχετικώς, απεργία των εργαζομένων στους ΟΤΑ και στα απορρίμματα ειδικότερα, ήταν κι ένα τεστ - δυστυχώς συχνά επαναλαμβανόμενο - με πολύ ευρύτερη σημασία. Έδειξε πως η κοινωνία μας κινδυνεύει σχεδόν να ταφεί κάτω από τους όγκους των σκουπιδιών, που προκύπτουν από τους εντυπωσιακούς ρυθμούς κατανάλωσής της.
Με άλλα λόγια δόθηκε με ένα ρεαλιστικό τρόπο, η περιγραφή, η παράστασή της στο χώρο, της αξίας εκείνης που έχει κερδίσει την απόλυτη προτεραιότητα στο αξιολογικό σύστημα της δεδομένης αυτής κοινωνίας: είναι η αξία της θεραπείας, της λατρείας του στομαχιού και γενικά του σώματος.
Σε τελευταία ανάλυση και οι εργαζόμενοι στις υπηρεσίες αποκομιδής των σκουπιδιών απεργούσαν – όπως κάθε άλλοι απεργοί – για να αυξηθεί ο όγκος των απορριμμάτων. Αυτό είναι από μια άποψη, μια παραλλαγή του αρχαίου μύθου για τον Σίσυφο: υπάρχει σ’ αυτές τις κινήσεις κάτι από τη σισύφεια περιπέτεια και αγωνία που ισοδυναμεί με μια γεύση ματαιότητας.
Μια «προοδευτική» αντίκρουση των πιο πάνω συλλογισμών μου θα υποστήριζε ότι τάσσομαι (κι ίσως μ’ έναν τρόπο αντιδραστικό) εναντίον των δίκαιων διεκδικήσεων των εργαζομένων. Όμως αυτό δεν θα ήταν ακριβές. Άλλωστε κι εγώ συμμερίζομαι τις διεκδικήσεις των εργαζομένων αυτή την περίοδο της οικονομικής δυσπραγίας, για τον απλό λόγο ότι οι αποδοχές μου δεν καλύπτουν πλέον τις ανάγκες μου.
Ώστε κάτι άλλο θέλω να δηλώσω: την ύπαρξη και λειτουργία ενός φαύλου κύκλου διαρκώς αυξανόμενων αναγκών του σημερινού πολεοκάτοικου, μέσα στον οποίο βρισκόμαστε και δοκιμαζόμαστε οι εργαζόμενοι. Ενός φαύλου κύκλου που είναι δημιούργημα – αριστοτεχνικό, οφείλω να ομολογήσω – του καπιταλιστικού συστήματος.
Κανονικά ο καπιταλιστής, είτε είναι το κράτος, είτε η πολιτεία ή ο εργοδότης, δεν πρέπει να είναι διόλου εναντίον των αυξήσεων που ζητάει ο εργαζόμενος. Με τις αυξήσεις ο εργαζόμενος αυξάνει την καταναλωτική του ικανότητα κι αυτό αποβαίνει σε όφελος του καπιταλιστή.
Ο εργαζόμενος, μέσα στη νομοτέλεια του καπιταλιστικού συστήματος, είναι αναγκασμένος να ζητάει αυξήσεις, πρώτον γιατί οι τιμές ολοένα ανεβαίνουν και δεύτερον, διότι τα προσφερόμενα αγαθά ολοένα πληθαίνουν, οι πειρασμοί γίνονται ολοένα και πιο δυνατοί.
Σε τελική ανάλυση ο εργαζόμενος δουλεύει υπέρ του καπιταλιστή, αφού την ίδια ακριβώς στιγμή που παλεύει για την αύξηση των αποδοχών του, εργάζεται και για το συμφέρον του καπιταλιστή, που θα αυξήσει τις εισπράξεις του και συνεπώς τα κέρδη του.
Γι’ αυτό μένω με την απορία πώς θα κερδίσει το σύστημα της ελεύθερης οικονομίας, όταν οι αποδοχές των εργαζομένων μειώνονται συνεχώς και η κατανάλωση πέφτει, σε βαθμό που οι αγορές να καταποντίζονται;
Αυτοί ξέρουν βέβαια. Εμείς τουλάχιστον θα βγάζουμε στο μέλλον λιγότερα σκουπίδια και θα κερδίσουμε ίσως τη βεβαιότητα ότι η ευμάρεια - επίπλαστη όπως αποδείχθηκε – δεν είναι το αλάθητο σημάδι της ανθρώπινης ευτυχίας.
