Η Αγία Αικατερίνη η μεγαλομάρτυς είναι μία από τις πιο αγαπητές μορφές μέσα στην Ιστορία, σε σοφούς και απλοϊκούς, γιατί στολιζόταν με όλες τις αρετές, τις οποίες επισφράγισε με το αίμα του μαρτυρίου της. Από τα διάφορα δε περιστατικά του βίου της ιδιαίτερα αξιοπρόσεκτα, για μας, ήταν τα εξής:
α) Η δίψα της για την αλήθεια
Κατά την παιδική και νεανική ηλικία της η Δωροθέα, όπως ονομαζόταν η Αγία πριν από το βάπτισμά της, αγαπούσε πάρα πολύ τα γράμματα. Για τούτο, καθώς μεγάλωνε, σπούδαζε στην Αλεξάνδρεια, όπου γεννήθηκε στα τέλη του τρίτου μ.Χ. αιώνα, σε όλες τις επιστήμες του κόσμου, που ανθούσαν την εποχή εκείνη εκεί, ώστε να καταστεί ιδιαίτερα σοφή. Παρόλη τη μόρφωση όμως που απέκτησε, η Δωροθέα δεν έμεινε εσωτερικά αναπαυμένη, αλλά παρέμεινε πάντοτε ανικανοποίητη, γιατί δεν είχε βρει την αλήθεια, που λαχταρούσε η καρδιά της. Για τούτο στράφηκε σε κάποια οριακή γι’ αυτήν στιγμή σ’ αυτά που είχε ήδη βρει και μελετούσε καθημερινά η χριστιανή μητέρα της, δηλ. στα ιερά βιβλία των Χριστιανών, που την οδήγησαν ύστερα από λίγο στο Χριστιανικό βάπτισμα, κατά το οποίο πήρε το όνομα Αικατερίνη, δηλ. παντοτινά καθαρή.
β) Η αφιέρωσή της στο Χριστό και η ιεραποστολική δράση της
Ύστερα από το βάπτισμά της, η Αικατερίνη προσπάθησε να ζήσει στο εξής μια τέλεια εν Χριστώ ζωή, αφιερώνοντας τον εαυτό της εξ ολοκλήρου στο Χριστό και στη δράση της Ιεραποστολής ταυτόχρονα. Για το λόγο δε αυτό αφιέρωσε τον εαυτό της στο έργο το ιεροποστολικό, περιερχόμενη την πόλη της Αλεξάνδρειας και καθιστώντας «τον υπέρ της πίστεως ζήλον της φανερόν» με κάθε τρόπο.
γ) Η διαλογική δεινότητά της
Την ιεραποστολική δράση της Αγίας όμως την πληροφορήθηκε κάποια στιγμή και ο αυτοκράτορας Μαξέντιος, που πρόσταξε να την οδηγήσουν παρευθύς μπροστά του. Ο βασιλιάς εκείνος όμως ήταν πνευματικά πωρωμένος και δε συγκινήθηκε από τα επιχειρήματα της Αγίας, παρότι έμεινε κατάπληκτος από τη σοφία της. Για τούτο κάλεσε τότε 50 από τους σοφούς της Αλεξάνδρειας, για να αντιμετωπίσουν τα επιχειρήματά της. Κατά τις συζητήσεις τους δηλαδή εκείνες, οι σοφοί εκείνοι ρήτορες έφερναν στην Αγία, σαν επιχειρήματα για την πολυθεΐα τους, σοφούς της αρχαιότητας, που λάτρευαν πολλούς θεούς και ιδιαίτερα τον Όμηρο, το συγγραφέα της Ιλιάδας και της Οδύσσειας.
Παρά τα πιο πάνω όμως πολλοί άνθρωποι και στην αρχαιότητα δεν πίστευαν σε πολλούς θεούς, αλλά σε ένα Θεό, δημιουργό του παντός και Προνοητή, όπως ήταν για παράδειγμα ο τραγικός ποιητής Σοφοκλής, που διακήρυξε ξεκάθαρα ότι «Έστι Θεός ος έτευξε ουρανόν και γαίαν μακράν» (Μ. 116, 285D).
Ύστερα δε από τα πιο πάνω, έκανε λόγο τελικά και για την έλευση του Χριστού στον κόσμο, χαρακτηρίζοντας Αυτόν ως «Θεόν εμόν», «ος εν ξύλω εξετανύσθη» και θάνατον υπέρ των αγνωμόνων «καταδέχτηκε και αναστήθηκε εκ νεκρών».
δ) Η υπομονή της στα σκληρά βασανιστήρια
Ύστερα από την κατίσχυση των επιχειρημάτων της Αγίας, διατάχθηκε στην αρχή η μαστίγωσή της με βούνευρα, ενώ ακολούθησαν στη συνέχεια και άλλοι σκληρότατοι βασανισμοί και η φυλάκισή της. Όλα όμως αυτά δεν έκαμψαν το ηρωικό φρόνημα της Αγίας, που προσευχόταν για τη διάνοιξη των οφθαλμών των διωκτών της. Αυτό δε ακριβώς έγινε.
Ύστερα από 12 ημέρες φυλάκισης της αγίας όμως, ο Μαξέντιος την κάλεσε και πάλι μπροστά του, προστάζοντας αυτήν να προσφέρει θυσία ανυπέρθετα στους νομιζόμενους θεούς. Επειδή δε αυτό δεν γινόταν, πρόσταξε να προσδέσουν αυτήν στον τροχό. Ο τροχός όμως, στον οποίο προσδέθηκε η αγία δεν προκάλεσε τον θάνατό της, γιατί λύθηκαν τα δεσμά της από έναν Άγγελο του Θεού. Ταυτόχρονα δε λύθηκαν αυτόματα και οι τροχοί, που κύλησαν προς την κατωφέρεια, φονεύοντας πολλούς των απίστων, ενώ πολλοί από τον όχλο φώναζαν ότι «Μέγας ο Θεός των Χριστιανών» (μ.116, 297C).
Παρά τα πιο πάνω όμως, δεν άνοιξαν τα μάτια του πωρωμένου βασιλιά, που πρόσταξε τον αποκεφαλισμό της Αγίας στις 25 Νοεμβρίου του 307.
