Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος είπε πως θαρθούν τέτοιες καταστάσεις που δεν θάθελε να βρεθούν σ’ αυτές ούτε τα παπούτσια του. Προφανώς εννοεί τις καταστάσεις στις οποίες, όπως λέει η Γραφή οι άνθρωποι γίνονται ψεύτες, εξαχρειώνεται ο ένας με τον άλλον και αντιγράφουν στη συμπεριφορά τους τα κτήνη τα ανόητα. «Δεν θα καταμείνει σ’ αυτούς το πνεύμα μου, γιατί είναι σάρκες», λέει ο Θεός με το στόμα των προφητών.
Ο σαρκικός άνθρωπος αντί να ακούσει το λόγο του Θεού, χρησιμοποιεί ως γνώμονα της ζωής του τα άλογα ζώα. Τα ζώα στη φύση, λέει στον εαυτό του, είναι ασύδοτα σεξουαλικά, δεν διακρίνουν αν είναι πατέρας, μητέρα, αδελφή ή αδελφός. Αυτό είναι το φυσιολογικό και στον άνθρωπο. Για να είναι ασύδοτος στις ηδονές του λέει ακόμα και ψέματα πως δήθεν τα ζώα δεν έχουν όρια στην σεξουαλική τους ζωή.
Στην προσευχή του «πάτερ ημών» που μας δίδαξε ο ίδιος ο Κύριος απευθύνουμε στον Ουράνιο Πατέρα μας μεταξύ των άλλων και αυτά τα λόγια «και μη εισενέγκης ημάς εις πειρασμόν». Κατά γράμμα σημαίνουν « και μη μας βάζεις σε πειρασμό...». Αλλά ο Κύριος δεν βάζει κανέναν σε πειρασμό. Ο πατέρας δεν βάζει σε πειρασμό τα παιδιά του. Συνεπώς τα λόγια αυτά δεν επιδέχονται ερμηνεία κατά γράμμα και πρέπει να τα ερμηνεύσουμε σύμφωνα με το πνεύμα του Ευαγγελίου. Ο Κύριος δεν βάζει το πλάσμα του σε πειρασμό.
Να μαθαίνουμε χωρίς να δοκιμαζόμαστε. Αυτό είναι το νόημα της προσευχής. Αν πρέπει να αρρωστήσουμε από κάποια αρρώστια για να μάθουμε να φυλαγόμαστε από αυτήν οι αρρώστιες δεν τελειώνουν ποτέ. Παρακαλούμε το Θεό να μας φωτίσει να μαθαίνουμε από το λόγο Του, χωρίς να δοκιμάσουμε την εμπειρία του κακού. Οι πρωτόπλαστοι στον παράδεισο ήθελαν να έχουν εμπειρία του κακού και απώλεσαν τον παράδεισο. Φέρθηκαν σαν τα νήπια, που δεν έχουν λόγο και μαθαίνουν μόνον με παθήματα.
Ο άνθρωπος που ακολουθεί το δρόμο αυτό του να μαθαίνει με πειρασμούς και με παθήματα μοιάζει με το νήπιο στο πνεύμα του. Η οδός του Κυρίου Ιησού είναι η φώτιση. Είναι το φως το αληθινό και το πνεύμα το επουράνιο. Είναι η αποχή από την εμπειρία του κακού. Ο Ιησούς όταν τον προκάλεσε ο σατανάς επικαλέστηκε το λόγο του Θεού. Έλα να με προσκυνήσεις, είπε ο σατανάς, και θα σου χαρίσω όλα τα βασίλεια της Γης. Η Γραφή λέει μόνο το Θεό σου να προσκυνήσεις, απάντησε ο Κύριος. Τα λόγια «ύπαγε οπίσω μου σατανά», σημαίνουν ότι οδηγός του ανθρώπου δεν είναι ο πειρασμός, αλλά ο Λόγος του Θεού.
Αναλόγως του δρόμου που ακολουθούν οι άνθρωποι διακρίνονται σε τρεις κατηγορίες: στους σαρκικούς, στους ψυχικούς και στους πνευματικούς. Ο άγιος Νικήτας στο έργο του Φυσικά Κεφάλαια (Φιλοκαλία, Γ’, σ.2 99-300), περιγράφει τις τρεις αυτές κατηγορίες και τις αντίστοιχες καταστάσεις της ζωής, ως εξής: Παραθέτουμε εδώ χάριν συντομίας μια μικρή περίληψη από το κεφάλαιο αυτό του Αγίου.
Τρεις καταστάσεις του βίου, λέει ο Άγιος, γνωρίζει ο λόγος, σαρκική, ψυχική και πνευματική, που η καθεμία έχει τη δική της διάθεση της ζωής και διακρίνεται από τις άλλες. Η σαρκική κατάσταση καταγίνεται ολόκληρη και σε όλα τα πράγματα με τις ηδονές και τις απολαύσεις αυτής της ζωής. Η σαρκική κατάσταση δεν έχει ούτε θέλει να έχει τίποτε από τις άλλες, από την ψυχική και την πνευματική. Οι άνθρωποι δεσμεύουν το αξίωμα του λόγου. (Δεν έχουν σημείο αναφοράς το λόγο. Δεν νοιάζονται αν αυτά που σκέφτονται, που λένε και πράττουν αρέσουν στο Θεό ή όχι). Αυτά που δεν καταλαβαίνουν τα βλαστημούν και με αυτά που ενστικτωδώς όπως τα ζώα γνωρίζουν, φθείρονται. Ο ένας με τον άλλον μάχονται για τα χρήματα, τη δόξα και τις ηδονές της σάρκας.
Για την κατάσταση αυτή που επικρατεί στις μέρες μας κάποιος σύγχρονος φιλόσοφος είπε, πως όταν η επιδίωξη των απολαύσεων γίνεται επιστήμη, στην πραγματικότητα οι άνθρωποι δεν έχουν το θάρρος της υπάρξεως και ενδομύχως ποθούν την ανυπαρξία. (Παράβαλε την τρομακτική αύξηση του αριθμού των αυτοκτονιών των νέων στις αναπτυγμένες χώρες της Δύσης).
Η δεύτερη κατηγορία είναι αυτή της ψυχικής κατάστασης και των ψυχικών ανθρώπων. Το κύριο χαρακτηριστικό της ψυχικής κατάστασης είναι ότι αποβλέπει στον έπαινο των ανθρώπων και ούτε σαρκική είναι ούτε πνευματική. Αποφεύγει και την κακία και την αρετή. Την κακία γιατί φοβάται τις συνέπειες και την αρετή γιατί θέλει κόπο και τόλμη. Δεν πρόσκειται σε καμιά ούτε στην αρετή, ούτε στην κακία για να αποφεύγει τις δυσκολίες της καθεμιάς.
Οι ψυχικώς ζώντες είναι λέει ο Άγιος Νικήτας «ημίμωροι» (μισόχαζοι). Κενοί από άγιο πνεύμα και δίχως κανένα από τα χαρίσματά του. Φουσκώνουν από υπερηφάνεια, ενώ είναι ανήμποροι να εμβαθύνουν εις τα βάθη του πνεύματος. Δεν υπάρχει σ’ αυτούς φως να τους οδηγεί για να κατανοούν τις Γραφές ούτε ανέχονται να ακούουν τους άλλους να μιλούν γι’ αυτές.
« Οι άνθρωποι αυτοί (οι ψυχικοί) είναι γογγυσταί, μεμψίμοιροι, κατά τας επιθυμίας αυτών πορευόμενοι, και το στόμα αυτών λαλεί υπέρογκα, θαυμάζοντες πρόσωπα ωφελείας χάριν. Σεις δε αγαπητοί, θυμηθείτε τα προφητικά λόγια των αποστόλων του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού. Στους έσχατους καιρούς, σας έλεγαν, θα εμφανιστούν άνθρωποι που θα σας εμπαίζουν και θα ζουν σύμφωνα με τις αμαρτωλές επιθυμίες τους. Αυτοί είναι που προκαλούν τις διαιρέσεις. Κυριαρχούνται από τις φυσικές τους επιθυμίες κι όχι από το Πνεύμα του Θεού».
Η τρίτη κατηγορία είναι η πνευματική. Στην κατηγορία αυτοί ανήκουν οι άνθρωποι οι οποίοι σε όλη τους τη ζωή και με όλο τους το είναι ποθούν να αρέσουν στο Θεό. Με την προσευχή και με τη μελέτη φωτίζουν το νου τους, και χωρίζουν την ψυχή τους από τα θελήματα του σώματος. Αυτοί όχι μόνο γνωρίζονται ότι είναι πνευματικοί, αλλά ευλόγως έτσι τους αποκαλούν όλοι. Ο Κύριος είπε γι’ αυτούς, υμείς εστέ το φως του κόσμου και το άλας της γης.
Το συμπέρασμα που βγαίνει για όλους εμάς είναι τα λόγια αυτά της Γραφής: «Σχολάσατε και γνώτε ότι εγώ ειμί ο Θεός». Τα λόγια αυτά στην πράξη σημαίνουν, ότι δεν είναι τίποτε και για κανέναν σπουδαίο, αν σ’ αυτό δεν υπάρχει ο Θεός.
