Τα τελευταία χρόνια μετά τη μείωση του ανώτατου επιτρεπτού αποδεκτού ορίου συγκέντρωσης για το αρσενικό στο πόσιμο νερό, (από 50 μg/l δισεκατομμυριοστά στο λίτρο μειώθηκε στα 10 μg/l), πολλές περιοχές της χώρας μας, αντιμετωπίζουν πλέον σοβαρό πρόβλημα με την καταλληλότητα του πόσιμου νερού, λόγω ακριβώς των υψηλών συγκεντρώσεων του στοιχείου αυτού.
Το αρσενικό είναι ένα χημικό στοιχείο, μεταλλοειδές, που η ύπαρξή του στο περιβάλλον οφείλεται τόσο σε φυσικές διεργασίες, όσο και σε ανθρωπογενείς δραστηριότητες.
Η φυσική προέλευση του στο περιβάλλον, οφείλεται στην παρουσία θειικών ορυκτών στα πετρώματα που περιέχουν το αρσενικό ως μέρος της κρυσταλλικής δομής τους. Η ανθρωπογενής προέλευση του αρσενικού, οφείλεται στη χρήση του σε διάφορες χημικές μορφές στα φυτοφάρμακα, λιπάσματα ιδίως τα φωσφορικά, στην κεραμική και υαλουργία, στα οδοντιατρικά φάρμακα, στη μεταλλουργία κ.ά. Στην περίπτωση των πόσιμων νερών του Δήμου Μελιβοίας και συγκεκριμένα των περιοχών του Αγιοκάμπου, Πολυδενδρίου και Σκήτης, η παρουσία του αρσενικού σε συγκεντρώσεις που υπερβαίνουν τα 10 μg/l, οφείλεται αποκλειστικά και μόνο σε φυσική ρύπανση, δηλαδή, στη φυσική προέλευση του στοιχείου. Το παραπάνω διαπιστώθηκε από τη μελέτη που διενεργήθηκε το 2004, από το Πανεπιστήμιο Αθηνών και ύστερα από πρωτοβουλία της δημοτικής αρχής και με έντονο προσωπικό ενδιαφέρον και αγωνία του δημάρχου κ. Αντώνη Γκουντάρα. Η επιστημονική ομάδα του καθηγητή Εφαρμοσμένης Γεωχημείας κ. Α. Κελεπερτζή, στην οποία συμμετείχε και ο συντάκτης του παρόντος κειμένου, απεφάνθη μετά από ενδελεχή μελέτη-έρευνα, ότι οι υψηλές συγκεντρώσεις του αρσενικού στο πόσιμο νερό, οφείλονταν στην παρουσία στην ευρύτερη περιοχή του Δήμου Μελιβοίας, των όξινων υποηφαιστειακών διεισδύσεων, τριτογενούς ηλικίας. Πρόκειται για θειούχες συγκεντρώσεις, με παρουσία των ορυκτών αρσενοπυτίτη, χαλκοπυρίτη, στιμπνίτη, αντιμονίτη κ.ά., τα οποία εμπεριέχουν το συγκεκριμένο χημικό στοιχείο στην κρυσταλλική δομή τους. Η παραπάνω μελέτη δημοσιεύθηκε στο διεθνές επιστημονικό περιοδικό Environmental Geology το 2006 με συγγραφείς τους Α. Κελεπερτζή, Δ. Αλεξάκη και Κ. Σκόρδα και σύμφωνα με την οποία, η παρουσία του αρσενικού στο πόσιμο νερό του δήμου, οφείλεται στην αποσύνθεση των ορυκτών αυτών μέσω υδρογεωχημικών διαδικασιών, δίνοντας μ΄αυτόν τον τρόπο στο νερό, ιόντα αρσενικού. Άρα αποκλείστηκε η προέλευση του αρσενικού στη συγκεκριμένη περίπτωση, από τη χρήση φυτοφαρμάκων και λιπασμάτων, διότι πρώτον στις περιοχές υδροληψίας δεν υπάρχουν καλλιεργήσιμες εκτάσεις που θα μπορούσαν να δικαιολογήσουν μια τέτοια προέλευση και δεύτερον δεν διαπιστώθηκε κάτι τέτοιο από την παραγοντική στατιστική ανάλυση των δεδομένων που έγινε.
Ο δήμος Μελιβοίας στη συνέχεια, προχώρησε στη άμεση τοποθέτηση των φίλτρων συγκράτησης του αρσενικού, ως μια βραχυπρόθεσμη και άμεση λύση.
Κατόπιν, και ύστερα από υπόδειξη της μελετητικής ομάδας, προχώρησε στη ανόρυξη μιας σειράς γεωτρήσεων για την εξεύρεση ποιοτικού νερού, ώστε να καλύψει τις ανάγκες ύδρευσης της περιοχής, ιδίως τους καλοκαιρινούς μήνες. Κλήθηκε έτσι η επιστημονική ομάδα να προτείνει και τις πιθανές θέσεις των παραπάνω γεωτρήσεων, που θα έδιναν μεγάλες ποσότητες νερού άριστης ποιότητας, αποφεύγοντας μ΄αυτόν τον τρόπο τα συγκεκριμένα πετρώματα. Πράγματι το παραπάνω κατορθώθηκε, με την ανόρυξη της γεώτρησης στη θέση «Ρακοπόταμος», η αξιοποίηση της οποίας έχει ενταχθεί για χρηματοδότηση στο ΕΣΠΑ και η οποία θα λύσει διαχρονικά το πρόβλημα.
Είναι γεγονός όμως, ότι το αρσενικό είναι ένα χημικό στοιχείο το οποίο η παρουσία του σε υψηλές συγκεντρώσεις και η βιοσυσσώρευσή του στους οργανισμούς αλλά και στον άνθρωπο, μπορεί να το καταστήσουν τοξικό και να δημιουργήσει σοβαρότατα προβλήματα στην υγεία. Γεγονός είναι επίσης ότι η υπερβολή και ο πανικός, χαρακτηριστικό άλλωστε του λαού μας, μπορεί να είναι ο χειρότερος σύμβουλος, που μπορεί να ωθήσει τον κόσμο σε υστερικές ακραίες συμπεριφορές και καταστάσεις, πράγμα που όντως συμβαίνει την περίοδο αυτή στα παράλια του νομού μας.
Θα ήθελα λοιπόν κάνοντας χρήση του άρθρου της περασμένης Κυριακής, του έμπειρου χημικού-περιβαλλοντολόγου ερευνητή και μελετητή κ. Ζήση Αργυρόπουλου, να δηλώσω και εγώ με τη σειρά μου κατηγορηματικά, ότι δεν υπάρχει κανείς κίνδυνος για την υγεία μας καταναλώνοντας ψωμί που έχει ζυμωθεί με νερό και περιέχει αρσενικό πάνω από τα επιτρεπτά όρια, διότι το ανώτατο όριο σ΄αυτή την περίπτωση (αλεύρι) είναι 3000 μg/kg ενώ το αρσενικό που συμμετέχει σε χημική οργανική ένωση, δεν είναι τοξικό. Το ίδιο ισχύει για τη ντομάτα που το όριο είναι 2000 μg/kg ή και για άλλες τροφές και προϊόντα. Επίσης δεν διατρέχει κανείς κίνδυνο από τη χρήση του νερού για την προσωπική καθαριότητα (μπάνιο, ντουζ, στοματική υγιεινή). Προσοχή πρωτίστως θα πρέπει να δώσουμε στην πόση του νερού, που στην καλύτερη περίπτωση μπορούμε να το αραιώνουμε μειώνοντας με αυτό το τρόπο τη συγκέντρωση του αρσενικού και στη χειρότερη να πίνουμε εμφιαλωμένο. Τα προβλήματα υγείας βεβαίως δημιουργούνται από την καθημερινή και καθ΄όλη τη διάρκεια του έτους και επί πολλές δεκαετίες, χρήση του, πράγμα που ενδιαφέρει περισσότερο τον μόνιμο πληθυσμό του δήμου και λιγότερο τους καλοκαιρινούς επισκέπτες-κατοίκους. Ελπίζοντας ότι στην επόμενη καλοκαιρινή περίοδο (ύστερα από τις ενέργειες της δημοτικής αρχής για τη χρηματοδότηση των έργων), θα πίνουμε και θα χρησιμοποιούμε άφοβα το πολύτιμο αγαθό της φύσης, το νερό, για φέτος ας προσέξουμε όσο χρειάζεται, ας μη διασπείρουμε τον πανικό, ας προσέξουμε να μη ρυπαίνουμε το περιβάλλον και ειδικότερα τη θάλασσα και τις παραλίες μας και ας απολαύσουμε τις όμορφες παραλίες του νομού μας και το καταγάλανο Αιγαίο. Καλό καλοκαίρι.
* Ο κ. Κων/νος Σκορδάς είναι πρόεδρος του ΓΕΩΤΕΕ Κεντρικής Ελλάδας, λέκτορας Περιβαλλοντικής Γεωχημείας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
