«Ήμην ο Δάφνης, ο Ορφεύς και είναι
δούλος, δεσμώτης, ηττημένος κι άπραγος»
Αλ. Παπαδιαμάντης
Ο Άγιος των Γραμμάτων Αλ. Παπαδιαμάντης, είναι πάντα επίκαιρος και διαχρονικός. Η καταφυγή στη γραφή του, είναι λύτρωση. Αχόρταγα τα γραπτά του, αν και άγνωστος στα παιδιά μας. Στο «Όνειρο στο κύμα» όπως και σ’ όλα τα έργα του, χάνεσαι μέσα στον ευφρόσυνο γλωσσικό του πλούτο. Στις αξεπέραστες ιδέες του. Στα δομημένα συναισθήματα, που σε συγκλονίζουν.
Στο έργο του αυτό, περιγράφει προφητικά το σημερινό μας χάλι. Βάζει να μας τα πει ένας νέος: «Καθώς ο σκύλος δεμένος με κοντό σχοινίον, εις την αυλήν του αυθέντου του, δεν ημπορεί να γαυγίζει, ούτε να δαγκάσει, έξω από την ακτίνα και το τόξον, που διαγράφει το κοντόν σχοινίον, παρομοίως κι εγώ, δεν δύναμαι να είπω ή να πράξω περισσότερον παρ’ όσον μου επιτρέπει η στενή δικαιοδοσία του αφεντικού μου. Ω! ας ήμην όπως πρότερον βοσκός εις τα όρη...».
Η γραφή του Παπαδιαμάντη, προφητική ίσως, μας παραπέμπει στα σημερινά. Ο νέος Δάφνης, ο Ορφεύς, δεμένος στο κοντό σχοινίον. Σχοινιάσθηκε. Δεν τολμά να τεντωθεί γιατί κινδυνεύει να πνιγεί. Ο σημερινός νέος «συγκεριάστηκε». Ο σφυγμός του είναι άτονος, σβησμένος, κατιούσα καρδιογραφική γραμμή. Από μια ψευδεπίγραφη ευφορία και μια πλαστή θεώρηση πως όλα είναι ωραία και καλά, δίχως να το νιώσουν, σχοινιάσθηκαν. Περιορισμοί από παντού μέσα σ’ ένα χώρο, πρωτόγνωρο, ασφυκτικό, θανατερό. Ένα χώρο, που δεν υπάρχει όνειρο κι ελπίδα. Την ανεμελιά του ευπορισμού, τα στερεά δεδομένα αντικαταστάθηκαν με μια δυσάρεστη έκπληξη, με την απρόσμενη ανέχεια και τον διαρκή φόβο για το αύριο.
Μέχρι τη δεκαετία του 1980, η αθωότητα έμοιαζε με τα χρόνια του Παπαδιαμάντη. Τα νησιά, τα χωριά, οι επαρχιακές πόλεις, ακόμα και οι μεγαλουπόλεις, κυλούσαν μέσα σ’ ένα ρυθμό απλό, αβίαστο, δίχως άγχη και στρες. Με ρυθμούς βραδείς και ράθυμους, με φτηνή διαβίωση, με μια ροή ευχάριστη, αλλά και δημιουργική. Τότε το «σχοινίον» άφηνε τον άνθρωπο να βγει από τον προδιαγεγραμμένο κύκλο, ν’ απλωθεί, να προσδοκά, να επιχειρεί και να επιτυγχάνει τα όνειρά του.
Οι άνθρωποι σήμερα άλλαξαν. Όλοι υπέστημεν μετάλλαξη. Ξεχάσαμε το γραφικό χωριό μας, όπου το θρόισμα των φύλλων, τα κελαηδήματα και οι φωνούλες των παιδιών συνέθεταν υπέροχα μουσικά ακούσματα. Κι όταν το θυμηθήκαμε, γυρίσαμε μα δεν το γνωρίσαμε. Το βρήκαμε αλλιώτικο. Η γενέθλια γη, μας πλήγωσε. Ρήμαξαν τα σπίτια, ερήμωσαν οι δρόμοι, γέμισε από αγροδίαιτα πλάσματα.
Η γραφική γειτονιά, όπου οι άνθρωποι επικοινωνούσαν με σταθερούς δεσμούς κι ήταν αποκούμπι φιλικό για κάθε γείτονα, έγινε απρόσωπη. Πήρε τη θέση της η πολυκατοικία, ψυχρή, τοίχος αξεπέραστος των ανθρώπινων σχέσεων.
Ο Τουρισμός εισχώρησε ως τις απόμακρες άκρες κι έγινε όχημα της αισχροκέρδειας, της ταξικής ταμπέλας, της διαχωριστικής γραμμής. Η άκρατη αστυφιλία ερήμωσε τη μάνα γη, την τροδότρα της χώρας. Ο Δάφνης και ο Ορφέας, τ’ ανέμελα βοσκόπουλα, οι μαχητές της αγροτιάς έγιναν επιστήμονες, με δίπλωμα «Προλύτου» (το έλεγαν παλιά, για τους απόφοιτους Πανεπιστημίου, με μόλις προβιβάσιμο βαθμό) που γέμισαν τις καφετέριες και διαβιούν παρασιτικά. Κι όσοι έμειναν στη μάνα γη, έγιναν κρατικοδίαιτοι με επιδοτήσεις παχυλές, αλλά και εκμαυλιστικές. Με βίλες, τζιπάρες, και καταθέσεις. Με δανεικά ψεύτικα δεκανίκια.
Τώρα όλοι δεμένοι εις το «κοντόν σχοινίον». Όλα στενάχωρα. Άνωθεν και σκληρώς επιβαλλόμενα. Ζήσαμε χρόνια ολόκληρα, αλόγιστα. Χρόνια γόνιμα και πρόσφορα για δουλειά και πρόοδο, χωρίς να στοχαστούμε. Ανέμελοι. Άπληστοι κυνηγώντας το «όλο και περισσότερα».
Κι όταν τέλειωσε το πανηγύρι, αυτή η πλαστή εικόνα της χλιδής και του εύκολου ευπορισμού, ήλθε αδίστακτο καταιγιστικό και καταλυτικό το τσουνάμι της εκδίκησης, μιας μακρόχρονης και επιπόλαιης συμπεριφοράς.
Το «σχοινίον» ήλθε μόνο του. Κατ’ ευθείαν στο λαιμό.
Ούτε καν με περιδέραιο. Έτσι κατάσαρκα. Και το «σχοινίον» τώρα είναι κοντό, καθηλωτικό, ασφυκτικό.
Δεν μας δίνει ευκαιρίες για εξάρσεις, για προοπτικές, για οράματα. Το «σχοινίον» επώνυμον πια (Δ.Ν.Τ.) δεν αφήνει περιθώρια ανάσας. Εργασιακό, Ασφαλιστικό, μισθολογικό... τα σάρωσε όλα και υποθήκευσε το μέλλον μας. Σχοινιασθήκαμε όλοι! Και τώρα υποτελείς, περιμένουμε εναγώνια κάποια λάσκα του «σχοινίου». Άμποτε!!
