Η στυγερή δολοφονία του δημοσιογράφου Σωκράτη Γκιόλια άνοιξε τον ασκό του Αιόλου αφήνοντας να διαφανεί το χάσμα μεταξύ παραδοσιακής και ιντερνετικής ενημέρωσης, όπως αυτή διαμορφώνεται από τα πάσης φύσεως μπλογκ που λειτουργούν ανώνυμα, με προεξέχον το -άρτι παροπλισμένο- «τρωκτικό». Πληθαίνουν οι φωνές (και οι γραφίδες) όσων μέμφονται εκείνο το είδος της πληροφόρησης που πηγάζει μέσω ενός και μόνο κλικ σε ένα από τα πολλά (και δημοφιλή) ιστολόγια (μπλογκ) που φιλοξενούνται στο διαδίκτυο. Η ιδιαιτερότητα των μπλογκ σε σχέση με την ως τώρα δεδομένη (άρα και επικρατούσα) μορφή δημοσιογραφίας (έντυπης και τηλεοπτικής) έγκειται στην ανωνυμία όσων τα διαχειρίζονται και στην άμεση συμμετοχή, αν αυτός το επιθυμεί, του αναγνώστη. Βέβαια υπάρχουν και πολλά επώνυμα μπλογκ, αλλά αυτά είναι, ακριβώς γι’ αυτό το λόγο, πέραν της προβληματικής που αναπτύσσεται.
Σε μια προσπάθεια να συνοψίσουμε τις απόψεις, θα λέγαμε ότι την επιχειρηματολογία που αντιμάχεται τα μπλογκ συναρτούν δύο βασικοί άξονες: α) η ανωνυμία του γράφοντος σ’ αυτά, που εγείρει αυτομάτως ένα έλλειμμα αξιοπιστίας και αφήνει «ξεκρέμαστο» τον υποκείμενο σε κακεντρεχή/ψευδή σχόλια, μιας και είναι αντικειμενικά αδύνατη η ανασκευή τους μέσω κάποιας νομικής οδού β) το «θολό» ή κρυφό ιδιοκτησιακό καθεστώς που τα διέπει (φυσικά πολλά από αυτά είναι ατομικά εγχειρήματα –εδώ δε γίνεται λόγος γι’ αυτά), απ’ όπου και υπονοείται η ύπαρξη ενός κυκλώματος εξυπηρέτησης αλλότριων συμφερόντων, ούτως ειπείν ενός μυστικού κέντρου προπαγανδιστικής προώθησης της πληροφορίας προς ίδιον όφελος των διαχειριστών της –αποτελούν δηλαδή, καμουφλαρισμένα μέσα εκβιασμού, πίεσης, χειραγώγησης κοινού ή προσώπων της δημόσιας ζωής. Συμπέρασμα; Όλοι μας, ως μέτοχοι της εν λόγω ενημέρωσης, θεωρητικά (ή εν τοις πράγμασι) είμαστε έρμαια μιας στρεβλής δημοσιογραφίας (η λέξη σε εισαγωγικά αν προτιμάτε) που μας χρησιμοποιεί λειτουργικά ως ποσοτικοποιημένο κοινό για να αυξήσει την επιρροή της στα, κοινώς λεγόμενα, κέντρα εξουσίας. Όμως για μια στιγμή…
Εγκαλούμε τα μπλογκ για την εταιρική δομή που μπορεί να κρύβεται πίσω τους και να παίζει καιροσκοπικά πολιτικά παιχνίδια με όρους διαπλοκής και αδιαφάνειας. Μα η σύγχρονη ιστορία της παραδοσιακής ενημέρωσης βρίθει από διασυνδέσεις και αλληλοεπικαλύψεις συμφερόντων που αφορούν μεγάλα εκδοτικά συγκροτήματα ή τηλεοπτικούς σταθμούς με επιχειρηματίες –στο σημείο αυτό υπενθυμίζεται ότι η διαδικασία του «βασικού μετόχου» (σ.σ. το ασυμβίβαστο της επιχειρηματικής και διευθυντικής δραστηριοποίησης στους τομείς των δημοσίων έργων και των ΜΜΕ) απέτυχε στον παραδοσιακό τύπο. Άρα αν θέλουμε να κοπτόμαστε -και ορθώς ίσως- περί των ανωνύμων μετόχων των μπλογκ, θα πρέπει πολύ δε περισσότερο να εστιάζουμε την προσοχή μας στους επώνυμους μετόχους της παραδοσιακής ενημέρωσης και στο πώς αυτοί διαμορφώνουν τους όρους της με κριτήρια πολιτικής πίεσης ή/και χειραγώγησης προς υλοποίηση των -όχι και τόσο αγαθών- συμφερόντων τους.
Από την άλλη μεριά, περί της ανωνυμίας στα μπλογκ ο λόγος. Λες και στον παραδοσιακό τύπο κάθε στήλη φέρει ονοματεπώνυμο, λες και τόσες και τόσες καταγγελίες περί σκανδάλων (ευσταθείς ή μη) έγιναν με δημοσιογραφική σφραγίδα, λες και, ακόμα κι αν υπογράφονται από τον τάδε ή τον δείνα δημοσιογράφο, μπορείς να μηνύσεις τις εφημερίδες ή τα κανάλια χωρίς να σε καταχεριάσουν τα ισχυρά εκδοτικά συμφέροντα ή οι μεγαλοκαναλάρχες. Αφήνω κατά μέρος το ζήτημα της αξιοπιστίας. Όποιος ενημερώνεται σ’ αυτό τον τόπο γίνεται ολοένα και περισσότερο μάρτυρας μιας αποδιοργανωμένης ενημέρωσης με υπερβολές, παραπλανητικούς συναισθηματισμούς, ύποπτες αποκρύψεις με στρογγυλέματα, αγιοποιήσεις και αποκαθηλώσεις. Στο κάτω-κάτω της γραφής (hi-tech ή έντυπης), αυτό που θα έπρεπε πριν απ’ όλα να μας ενδιαφέρει είναι η αλήθεια με την οποία μας συστήνεται η κάθε πύλη ενημέρωσης. Να μας ενδιαφέρει δηλαδή πόσο ντόμπρα και ξεκάθαρα στέκεται απέναντί μας.
Η αλήθεια δεν αποτελεί κτήμα μίας και μόνο λογικής. Η αλήθεια μπορεί να γραφεί επώνυμα, η ίδια αλήθεια μπορεί όμως να γραφεί και ανώνυμα. Είναι εκείνο το μωσαϊκό που φτιάχνει κανείς ατομικά αν καταπιαστεί με την διαχείριση της πληροφορίας που του προσφέρεται. Όσο πιο αξιόπιστη και πολύπλευρα εστιασμένη είναι η έρευνα για ενημέρωση που επιτελούμε, τόσο πιο «φωτεινό» είναι το μωσαϊκό της αλήθειας που προκύπτει. Ο καθένας κρίνει αυτό που διαβάζει και, συν τω χρόνω, δικαιώνει τον ανώνυμο ή τον επώνυμο γράφοντα –έτσι χτίζονται οι σχέσεις εμπιστοσύνης κοινού και ενημερωτικών πομπών. Η μεγάλη επιτυχία του «τρωκτικού», φαντάζομαι, ήταν ότι ανάμεσα στ’ άλλα έλεγε και αλήθειες. Κι είναι αυτές οι αλήθειες που ίσως να πλήρωσε τόσο ακριβά. Γιατί δεν τρως 16 σφαίρες – και αυτό θέλω να πιστεύω πως αποτελεί κοινή πεποίθηση- αν, μεταξύ αυτών που λες, δεν υπάρχουν αλήθειες, και δη άκρως «ενοχλητικές».
Ο Γραβάνης Δούκας είναι φοιτητής Πολιτικός Μηχανικός ΑΠΘ
