Αρχίζουμε την περιήγηση των κτιρίων της Κεντρικής Πλατείας από την βόρεια πλευρά της. Κατά την περίοδο του μεσοπολέμου υπήρχαν στην πλευρά αυτή οκτώ κτίρια, τα οποία είχαν πρόσοψη επί της οδού Κύπρου. Ο δρόμος αυτός άλλαξε ονομασία τρεις φορές. Από το 1891 ήταν γνωστός ως Αλεξάνδρας[1]. Μετά το 1932 μετονομάσθηκε ως οδός των Έξη[2]και μεταπολεμικά, κατά τη διάρκεια του αγώνα για την ανεξαρτησία της Κύπρου από την αγγλική κατοχή, πήρε τη σημερινή της ονομασία.
--Αρχίζοντας από αριστερά όπως βλέπουμε το σχέδιο, στη γωνία των σημερινών οδών Κύπρου και Παπαναστασίου υπήρχε διώροφο κτίριο, στολισμένο εξωτερικά με αδρά νεοκλασικά αρχιτεκτονικά στοιχεία, το οποίο έβλεπε και προς την οδό Απόλλωνος. Στον όροφο στεγαζόταν το «Ξενοδοχείον Όλυμπος», με επιχειρηματία τον Τσούκαρη, ενώ στο ισόγειο υπήρχε μια σειρά καταστημάτων, των οποίων η χρήση άλλαζε συχνά.
--Στην απέναντι γωνία βρισκόταν ισόγειο κτίσμα στο οποίο κατά την είσοδο των ελληνικών στρατευμάτων το 1881 στη Λάρισα υπήρχε ζαχαροπλαστείο που το λειτουργούσε κάποιος Ευθύμιος Σαραντα ένας από τη Λαμία και ήταν γνωστός στους κατοίκους της Λάρισας από την μεγάλη γενειάδα που έτρεφε (ο Θρασύβουλος Μακρής τον περιγράφει ως «διαπρεπή γενειοφόρο»).Αργότερα στο κτίριο αυτό είχε το φαρμακείο του ο ισραηλίτης Ματαλών. Το φαρμακείο του Ματαλών το συνέχισε αργότερα ο φαρμακοποιός Νικόλαος Ζησιάδης από τη Ραψάνη, αδελφός του δικηγόρου και βουλευτή Τυρνάβου Βασίλειου Ζησιάδη, ο οποίος και το διατήρησε με την επωνυμία «Φαρμακείον Ν. Ζησιάδου και Σία» μέχρι το 1941. Ήταν χαρακτηριστική η διαφημιστική επιγραφή του φαρμάκου «Σαντράλ» που υπήρχε για ένα διάστημα στο στηθαίο της στέγης, στην πλευρά που έβλεπε προς την Πλατεία.
--Σε επαφή με το προηγούμενο κτίριο βρισκόταν το «Μέγα Ξενοδοχείον το Στέμμα». Κατασκευάσθηκε επί δημαρχίας Διονυσίου Γαλάτη σε μια περιοχή όπου υπήρχαν ερειπωμένες ιδιοκτησίες Οθωμανών, οι οποίες περιήλθαν στην δημοτική αρχή μετά την αποχώρησή τους από τη Λάρισα το 1881.Άρχισε να λειτουργεί από το 1887 ως δημοτική επιχείρηση, με ανεπτυγμένα 18 δωμάτια στον όροφο. Στο ισόγειο υπήρχαν δύο μεγάλες αίθουσες, η μία στέγαζε εστιατόριο και η άλλη καφενείο. Αποτελούσε ένα από τα πρώτα επιβλητικά δημόσια κτίρια που δημιουργήθηκαν στην μεταπελευθερωτική Λάρισα και για την εποχή του ήταν ένα άνετο και πολυτελές κατάλυμα για τους εφήμερους επισκέπτες της πόλεως. Την άνοιξη του 1897, κατά τη διάρκεια του ελληνοτουρκικού πολέμου, στα δωμάτιά του κατέλυσαν πολεμικοί ανταποκριτές και απεσταλμένοι όλων των μεγάλων εφημερίδων της Ευρώπης και της Αμερικής, καθώς και υψηλόβαθμοι Έλληνες αξιωματικοί.
--Λαϊκή Τράπεζα. Ακριβώς δίπλα από το ξενοδοχείο και σε επαφή μαζί του ήταν ένα ισόγειο γωνιακό οίκημα, το οποίο έβλεπε και επί της οδού Φιλελλήνων. Από την πλευρά της οδού Κύπρου λειτουργούσε για πολλά χρόνια το υποκατάστημα της Λαϊκής Τράπεζας, ενώ από την πλευρά της Φιλελλήνων στεγάσθηκαν κατά καιρούς διάφορα καταστήματα, όπως του Ιωάννη Κουμουνδούρου, που εκτός από βιβλιοπώλης ήταν και φωτογράφος.
Με την ευκαιρία που αναφέραμε την οδό Φιλελλήνων, θα πρέπει να τονισθεί ότι σε φωτογραφίες του 1897 φαίνεται καθαρά πως η βόρεια πλευρά της πλατείας ήταν συνεχόμενη και ότι η οδός Φιλελλήνων ανοίχθηκε μεταγενέστερα, ίσως λίγο πριν το 1905, όταν κατασκευάσθηκε το κτίριο του Χατζημέτου.
--Λέσχη Ασλάνη. Ήταν το κομψότερο κτίριο της πλατείας. Αρχές του 20ουαιώνα ισοπεδώθηκαν οι ποινικές φυλακές και ορισμένα καταστήματα του μουσουλμάνου μεγαλοκτηματία Χατζημέτου που υπήρχαν στην περιοχή και στη θέση τους κατασκευάσθηκε το 1905 διώροφη οικοδομή, η οποία εκμεταλλευόμενη τη γωνιακή της θέση κοσμήθηκε στη στέγη με έναν κομψό τρούλο. Το 1906στον όροφο ο επιχειρηματίας Ιωάννης Ασλάνης δημιούργησε τη περίφημη Λέσχη που αναβάθμισε την κοινωνική ζωή της Λάρισας. Το 1919 στη θέση της στεγάσθηκε το ξενοδοχείο «Μεγάλη Βρετανία». Η ιδιοκτησία του κτιρίου το 1923, μετά την μικρασιατική καταστροφή και τις ανταλλαγές των πληθυσμών, περιήλθε στο δημόσιο και το 1935 παραχωρήθηκε στον Στρατό αποκλειστικά για τη στέγαση της Λέσχης Αξιωματικών.
--Ακολουθούσε το Καφενείον «Εμπορικόν», από τα παλαιότερα της πόλεως, το οποίο υπήρχε στη θέση αυτή μέχρι τη δεκαετία του 1980. Σ’ όλο αυτό το διάστημα το καφενείο άλλαξε πολλούς επιχειρηματίες και ήταν στέκι εργατών, αλλά και των αμαξάδων, οι οποίοι στάθμευαν τα λαντό τους κατά μήκος της βόρειας πλευράς της πλατείας.
--Στη συνέχεια ήταν το Φαρμακείο Αγαμέμνονα Αστεριάδη. Ήταν το παλαιότερο της Λάρισας, μια που η λειτουργία του ανιχνεύεται ακόμα και από την περίοδο της τουρκοκρατίας, όταν είχε ιδρυθεί από τον πατέρα του Αγαμέμνονα, Κωνσταντίνο Αστεριάδη[3].
--Αμέσως μετά, στη γωνία με την οδό Πανός, υπήρχε διώροφο κτίριο στο ισόγειο του οποίου λειτουργούσε το Παντοπωλείο Μενελάου Καρυώτη, από τα κεντρικότερα και δημοφιλέστερα της πόλεως.
Όλα αυτά τα κτίρια της βόρειας πλευράς της πλατείας ήταν κτισμένα σύμφωνα με τη επικρατούσα την περίοδο εκείνη αρχιτεκτονική αντίληψη του νεοκλασικισμού, που είχε σαν χαρακτηριστικό την πλούσια εξωτερική διακόσμηση. Όμως το καταστροφικό 1941 (σεισμός-βομβαρδισμοί) επέφερε σημαντικές ζημιές σε όλα και σήμερα δεν έχει διασωθεί κανένα απ’ αυτά έστω και σαν δείγμα.
----------------------------------------------------
[1]. Η πριγκίπισσα Αλεξάνδρα (1870-1891) ήταν κόρη του βασιλιά Γεωργίου Α΄. Το 1889 παντρεύτηκε τον μέγα δούκα της Ρωσίας Παύλο Αλεξάνδροβιτς και πέθανε το 1891 σε ηλικία 21 ετών, λίγες ημέρες μετά τη γέννηση του δεύτερου παιδιού της. Για να τιμηθεί η μνήμη της δόθηκε το όνομά της σε δρόμους και δημόσια κτίρια σε όλη τη χώρα. Εκτός από τη Λάρισα υπάρχει και στην Αθήνα μέχρι σήμερα η οδός Αλεξάνδρας, το νοσοκομείο Αλεξάνδρα, κλπ.
[2]. Η ονομασία οδός των Έξη δόθηκε όταν το 1932 ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος εξέφρασε την επιθυμία να αποκατασταθεί η μνήμη των έξη (πέντε πολιτικοί και ένας στρατιωτικός) εκτελεσθέντων το 1922 ως πρωταίτιοι της μικρασιατικής καταστροφής.
[3]. Λεπτομέρειες για το φαρμακείο αυτό βλέπε: Παπαθεοδώρου Νικόλαος, Το Φαρμακείο Κων. Αστεριάδη στη Λάρισα. Ιστορικά τεκμήρια, εφ, «Ελευθερία», ένθετο «Πολιτισμός», Λάρισα, φύλλο της 22ας Οκτωβρίου του 2011.
ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΑΘ. ΠΑΠΑΘΕΟΔΩΡΟΥ
nikapap@hotmail.com
