* Του Δημήτρη Ζ. Γουγουλιά
Η ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας αρχίζει ουσιαστικά με την Ελληνική επανάσταση του 1821 και την ανεξαρτησία του ελληνικού κράτους το έτος 1828. Επιγραμματικά εδώ αναφέρω γεγονότα που είχαν σχέση με τους Γόννους και την περιοχή για να σταθώ στη συνέχεια στα νεότερα χρόνια :
Από το 1667 μέχρι το 1729 θανατικά, καταστροφικές πλημμύρες του Πηνειού και πανούκλα ξεκληρίζουν πολλά χωριά της περιοχής των Γόννων όπως του Ριτζούνι, οι Κουφαλάδες, το Κόδρεσι και άλλα. Το χωριό μας μεταφέρθηκε τότε από τη θέση «Παλαιοχώρι» στη σημερινή του θέση και ονομάστηκε στα τούρκικα Δερελί που σημαίνει 40 ρέματα.
Το 1878 με τη μεγάλη θεσσαλική εξέγερση, στην περιοχή μας εμφανίζεται τουρκική στρατιωτική δύναμη με στόχο την κατάληψη της Ραψάνης. Η μάχη με τους 500 περίπου Έλληνες δίνεται στις 14 Φλεβάρη 1878, μεταξύ Σουλιού και προφήτη Ηλία Ραψάνης, ανατολικά των Γόννων. Επικεφαλής των ελλήνων ήταν Μ. Αποστολίδης και Θ.Ν. Δομούζας με σωματάρχη τον Ζαχείλα, πρόγονο της οικογένειες των Ζαχειλαίων του χωριού μας. Συμμετείχε επίσης ο Γοννιώτης αγωνιστής και μετέπειτα ιερέας παπα-Δημήτρης, Δημήτριος Μουστάκας ή αλλιώς Παπαγεωργίου.
Το καλοκαίρι του 1881 και πιο συγκεκριμένα στις 31 Αυγούστου η αύρα της ελευθερίας αγκαλιάζει και το χωριό μας τους Γόννους. Η τουρκική ονομασία Δερελί σβήνει και το χωριό μας παίρνει ξανά την πανάρχαια ονομασία του Γόννοι. Το 1892 ανακηρύσσεται Δήμος Γόννων.
Το 1914 γίνεται στο χωριό μας ένα από τα σημαντικότερα έργα στην νεότερη ιστορία μας και δεν είναι άλλο από το υδραγωγείο και το πρώτο δίκτυο ύδρευσης του χωριού που αλλάζει κυριολεκτικά τις συνθήκες διαβίωσης των δημοτών. Εμπνευστής και δημιουργός του έργου ο τότε Δήμαρχος Γόννων, Στέφανος Βαλασσόπουλος.
Το 1917 όταν η Ελλάδα έστειλε στρατό για να βοηθήσει τον Τσάρο, στην αποστολή πήραν μέρος και οι Γοννιώτες στρατιώτες, Δημήτριος Πολ. Γουγουλιάς, Χρήστος Αστ. Καραδούκας και Γεώργιος Λιόπας. Δεν πρόλαβαν όμως να φτάσουν στη Ρωσία γιατί τους πρόλαβε η Οκτωβριανή επανάσταση με τον Λένιν.
1920-22 Από τους Γόννους στην εκστρατεία στη Μ. Ασία πήραν μέρος οι στρατιώτες : Ηλίας Δημεράς, Αστέριος Δούκας, Αστέριος Απ. Πανάρας, Αστέριος Γ. Τσιούρβας, Γεώργιος Γκαρλέπας και άλλοι.
Το Φθινόπωρο του 1929 ξεσπά η πιο βαθειά και πιο καταστροφική οικονομική κρίση στην ιστορία της ανθρωπότητας… Το 1936 ο Ιωάννης Μεταξάς αρχηγός του κόμματος των Ελευθεροφρόνων που είχε πάρει μόλις 4% στις εκλογές με την ανοχή του παλατιού κατέλυσε το κοινοβουλευτικό καθεστώς και επέβαλλε δικτατορία στις 4 Αυγούστου. Ο Μεταξάς κυβέρνησε απολυταρχικά και αντιμετώπισε τους πολιτικούς του αντιπάλους, ειδικά τους κομμουνιστές, με εξορίες και φυλακίσεις.
Την 28η Οκτωβρίου 1940, η φασιστική Ιταλία, κήρυξε επίσημα τον πόλεμο. Κατά τη διάρκεια του Ελληνοϊταλικού πολέμου που ακολούθησε, παρά την αριθμητική και τεχνολογική του υπεροχή, ο ιταλικός στρατός, που επιτέθηκε από την αλβανική μεθόριο, αναγκάστηκε να υποχωρήσει.
Στις 6 Απριλίου 1941, η Γερμανία, ως σύμμαχος της Ιταλίας, κήρυξε τον πόλεμο κατά της Ελλάδας. Στις 16 Απριλίου 1941, ημέρα της Μεγάλης Πέμπτης, εμφανίστηκαν στους Γόννους, τις πρωινές ώρες, οι πρώτοι Γερμανοί στρατιώτες, από το δρόμο της Καλλιπεύκης, δρόμο που ακολούθησαν το 480 π.Χ. και οι Πέρσες του Ξέρξη για να καταλάβουν τους αρχαίους Γόννους.
Αν και υπήρξαν και άλλες αντιστασιακές οργανώσεις, όπως ο ΕΔΕΣ και η ΕΚΚΑ που εξέφραζαν κυρίως τα συμφέροντα του ελληνικού αστικού κατεστημένου, κύριοι οργανωτές και εκφραστές της διαταξικής παλλαϊκής αντίστασης ήταν το ΕΑΜ και ο ΕΛΑΣ με την καθοδήγηση του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας. Στις 27 Σεπτέμβρη του 1941 τέσσερις αντιπρόσωποι των κομμάτων (ΚΚΕ, Σοσιαλιστικό Κόμμα Ελλάδας, Ένωση Λαϊκής Δημοκρατίας και Αγροτικού κόμματος Ελλάδας), συναντήθηκαν μυστικά και υπέγραψαν το Ιδρυτικό της οργάνωσης. Λίγους μόλις μήνες μετά, μια νέα κατάσταση διαμορφώθηκε στην ελληνική ύπαιθρο. Καθιερώθηκε ένα είδος τοπικής αυτοδιοίκησης. Άρχισε η λειτουργία των σχολείων, πατάχθηκαν οι ληστείες και οι ζωοκλοπές. Λειτούργησαν επίσης και τα λαϊκά δικαστήρια.
Η οργάνωση ανάπτυξη και δράση της Εθνικής Αντίστασης στον Κάτω Όλυμπο ανήκει στο σύνολό της σε Γοννιώτες αντιστασιακούς που τον Οκτώβρη του 1942 συγκρότησαν την πρώτη ένοπλη ομάδα, την οποία αποτελούσαν οι Δημήτριος Πούλιος (Παππούς), Πολύζος Πούλιος, Ανδρέας Ζιούνας, Βάϊος Κορδέλας, Γιάννης Τσιρονίκος, Γιώργος Θώμος ή Τάπλας, Γιώργος Τσιαπλές, Γιώργος Τσιρονίκος, Βασίλης Κανταρίνος, Βασίλης Ντούλας και άλλοι. Στις 20 Ιουλίου 1942 γίνεται η πρώτη συνάντηση στην Κλεφτόβρυση, στην περιοχή Γκουνταμάνι, με θέμα συζήτησης την εξόντωση των προδοτών ντόπιων λεγεωνάριων που ορκίζονταν στο όνομα της φασιστικής Ιταλίας. Στις 22 Αυγούστου του ίδιου έτους οργανώνεται στο Νεζερό συνδιάσκεψη όλων των ανταρτικών ομάδων και αποφασίζεται η ένταξή τους στον ΕΛΑΣ.
Η οργάνωση του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και της ΕΠΟΝ του χωριού μας ήταν μια από τις μεγάλες επαρχιακές οργανώνεις με έντονη πολιτική, κοινωνική και πολιτιστική δράση και προσφορά. 30 Γοννιώτες άνδρες πήγαν στο Μηχανικό του Ολύμπου και άλλοι 142 σε άλλες περιοχές και σώματα του ΕΛΑΣ, πάρα πολλοί οι αφανείς ήρωες στην επιμελητεία, στη σίτιση, στη νεολαία αλλά και σε επικίνδυνες αποστολές. Αλησμόνητα ιστορικά θα μείνουν στη μνήμη του λαού μας - εκτός των πολλών άλλων γεγονότων - η αυτοθυσία της ηρωίδας Χάιδως Ασπροπούλιου, η οποία για να μην πέσει στα χέρια του εχθρού προτιμά να ριχτεί στο γκρεμό αλλά και η δράση του Μηχανικού του Ολύμπου στην Κοιλάδα των Τεμπών υπό τον Αντώνη Αγγελούλη, τον θρυλικό μπουρλοτιέρη Αντώνη Βρατσάνο, που με τις ανατινάξεις γερμανικών τραίνων, οι άνδρες του συνέβαλαν αποφασιστικά στην ήττα του γερμανικού φασισμού. Ιστορική ήταν η ανατίναξη του Γερμανικού εξπρές (SF-Zug ταχείας 53) στα Τέμπη το Φλεβάρη του '44, πράξη που αποτελεί ένα απ' τα μεγαλύτερα σαμποτάζ στην κατεχόμενη απ' τους ναζί-φασίστες καταχτητές, Ευρώπη και κατέχει σπουδαία θέση στον αντιφασιστικό αγώνα των ευρωπαϊκών λαών.
Με το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, ξεκινάει ο Εμφύλιος Πόλεμος που θα διαρκέσει τρία χρόνια μεταξύ (1946-1949) και θα οδηγήσει σε κοινωνική και πολιτική πόλωση τη χώρα. Με την υπογραφή της συνθήκης της Βάρκιζας, την παράδοση των όπλων από τον ΕΛΑΣ και την εγκατάσταση κρατικών αρχών στις πόλεις, στην ύπαιθρο συμβαίνουν συγκλονιστικά γεγονότα. Αρχίζουν να εμφανίζονται συμμορίες που η κάθε μία παίρνει το όνομα από τον αρχηγό της με ολοκαίνουργιο αγγλικό οπλισμό αρχίζοντας να φοβερίζουν, να ξυλοκοπούν και να καταδιώκουν στελέχη της Αντίστασης και δημοκρατικούς πολίτες. Στο νομό μας έδρασε η ομάδα του Σούρλα, η οποία πέρασε από το χωριό μας στα τέλη Ιούλη 1946 και έφτασε μέχρι την Καλλιπεύκη, σκοτώνοντας και λεηλατώντας. Στην επιστροφή της προς τη Λάρισα όμως έπεσε σε ενέδρα ανταρτών στον Πηνειό κοντά στο καράβι και αποδεκατίστηκε. Την 6η Αυγούστου 1946 η ίδια ομάδα με καλύτερο εξοπλισμό επιστρέφει στην περιοχή και για αντίποινα το Μακρυχώρι θρηνεί το χαμό περίπου τριάντα νέων ανθρώπων.
Έτσι φτάνουμε στον εμφύλιο με τις γνωστές σε όλους μας συνέπιες. Σταδιακά αρχίζουν οι συλλήψεις και οι δίκες. Πολλοί ήταν και οι Γοννιώτες που πιάστηκαν, φυλακίστηκαν, βασανίστηκαν, εκτελέστηκαν ή εξορίστηκαν εκείνη την περίοδο. Σε μια από τις δίκες αυτές στις 11 Μάρτη 1948 ανάμεσά στους καταδικασθέντες σε θάνατο και ο Γοννιώτης Δημήτριος Κολώνας. Τα θύματα του χωριού μας την περίοδο αυτή ξεπερνούν τα 150 άτομα, περίπου 40 είναι εκείνοι που θα πάρουν τον αναγκαστικό δρόμο της προσφυγιάς και αρκετοί το δρόμο των φυλακών και της εξορίας.
Το νόημα της μελέτης της ιστορίας ενός έθνους από τα άτομα μέλη του, βρίσκεται στο γεγονός ότι μ’ αυτόν τον τρόπο ανατροφοδοτείται η εθνική μνήμη. Για αυτό κι εμείς ως τοπική κοινωνία θα πρέπει να έχουμε βαθιά γνώση της νεότερης Ιστορίας της περιοχής μας. Μια επίσημη και υπεύθυνη καταγραφή των ιστορικών ντοκουμέντων κρίνεται απαραίτητη. Στις αναπτυγμένες κοινωνίες το μάθημα της Τοπικής Ιστορίας διδάσκεται, τόσο στην Πρωτοβάθμια όσο και στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Επιβάλλεται, λοιπόν, επιτέλους και στα καθ' ημάς να καθιερωθεί και να προγραμματιστεί η διδασκαλία της, για κάθε ιδιαίτερη πατρίδα, για κάθε τόπο χωριστά.
Δεν μπορείς να ζεις και να πεθαίνεις σ' ένα γενέθλιο τόπο και να αγνοείς την Ιστορία του και τη δική σου, τις ρίζες του και τις δικές σου ρίζες, αφού η Ιστορία διδάσκει, διαπαιδαγωγεί, ενώνει, γιγαντώνει, εκδικείται, μα αποτελεί και εφαλτήριο του αύριο. Δεν μπορείς ν' αγνοείς την Ιστορία σου, αφού είναι έργο δικό σου, την Ιστορία που επιβάλλεται να σηκώνεις στους ώμους σου κάθε φορά που βαδίζεις μπροστά...
