Από τον Μιλτιάδη Γ. Δεληχά
«Δεν μπορούμε να ζούμε με πιθανότητες.
Η πίστη με την οποία μπορούμε να ζούμε θαρραλέα
και να πεθαίνουμε ειρηνικά πρέπει να είναι βεβαιότητα»
Φρόυντ
Οι οικολογικές οργανώσεις εδώ και δεκαετίες επισημαίνουν τους περιβαλλοντικούς κινδύνους και τις σοβαρές πιθανότητες μιας επερχόμενης καταστροφής στο οικοσύστημα. Κυρίαρχα «σημεία των καιρών» αποτελούν οι έντονες κλιματικές διακυμάνσεις, τα ακραία καιρικά φαινόμενα, οι πλημμύρες, οι καύσωνες και οι ξηρασίες που συνδέονται άμεσα με το φαινόμενο του θερμοκηπίου και την τρύπα του όζοντος. Η ατμόσφαιρα γίνεται σταδιακά περισσότερο ασφυκτική, ο αέρας μολύνεται με ρύπους, οι θάλασσες μετατρέπονται από υδροβιότοπους σε χώρους εναπόθεσης αποβλήτων, η γη χάνει τη γονιμότητά της. Ο βιολογικός κύκλος διαταράσσεται, η βλάστηση εξαντλείται, είδη ζώων κινδυνεύουν από εξαφάνιση, αποδημητικά πουλιά «ξεχνούν» να ταξιδέψουν, ζώα δεν πέφτουν σε χειμερία νάρκη... Η πρόσφατη έκθεση του Διακυβερνητικού Σώματος του Ο.Η.Ε. για τις κλιματικές αλλαγές, προειδοποιεί για τη λειψυδρία που θα προκληθεί καθώς μέχρι το τέλος του αιώνα, η θερμοκρασία της γης θα ανεβεί έως και 6 βαθμούς σε σχέση με το 1990!
Η κλιματική ανισορροπία, δεν είναι τίποτα περισσότερο από μια αντανάκλαση της ευρύτερης ανισορροπίας κι ένα αποτέλεσμα της έλλειψης σεβασμού προς τον ίδιο τον άνθρωπο και τη φύση. Στο πλαίσιο ενός οικοσυστήματος ή μιας κοινωνίας, πάντοτε υφίσταται μια δυναμική ισορροπία ανάμεσα στην ενσωμάτωση και την αυτοδιεκδίκηση. Η ισορροπία αυτή στο οικοσύστημα έχει διαταραχθεί, καθώς δέχεται τη μονομερή πίεση, την κυριαρχία και την αυτοδιεκδίκηση των ανθρώπινων δραστηριοτήτων που μπροστά στο κέρδος δεν υπολογίζουν τις συνέπειες στο περιβάλλον. Η μονόπλευρη τεχνολογική και οικονομική ανάπτυξη που επιφέρει υπερβολικούς ρυθμούς παραγωγής και κατανάλωσης, οδηγεί στην υπερεκμετάλλευση του φυσικού πλούτου και παράγει τεράστιες ποσότητες λυμάτων. Στη μεταβιομηχανική εποχή, ο κυρίαρχος συντελεστής της ανάπτυξης είναι ο ανταγωνισμός, μέσω του οποίου επιβιώνει ο ισχυρότερος. Οι αξίες της συνεργασίας και της συνεισφοράς ισοπεδώνονται από την επιθετική - έως υστερική - στρατηγική του επιχειρηματικού κόσμου, που πολύ εύστοχα ο διανοητής Ιβάν Ίλιτς χαρακτήρισε με τον όρο «αναπτυξιοφρένεια». Κι ενώ ο κόσμος - στην κυριολεξία - καίγεται και πνίγεται, στοχοποιούνται λαοί και χώρες επιλέγονται προς υποβάθμιση, για να χρησιμοποιηθούν ως σκουπιδότοποι αποβλήτων. Αυτό συμβαίνει ήδη σε κάποιους γείτονές μας στα Βαλκάνια ενώ μοιάζει να έρχεται και η σειρά της δικής μας χώρας, με πρόσχημα την οικονομική της ανάκαμψη, τώρα που τα spreads την υποβάθμισαν στο επίπεδο των σκουπιδιών και την έστειλαν στο ΔΝΤ...
Ο άνθρωπος, δοκιμάζει σήμερα τις κατακτήσεις της επιστήμης που του προσφέρονται με διττές όψεις. Κι αυτές μπορεί να είναι τα σύγχρονα μέσα μεταφοράς ή τα καυσαέρια, ένα σωτήριο φάρμακο ή ένα δραστικό δηλητήριο, μια υλική άνεση ή ένας επικίνδυνος ερεθισμός. Από την άλλη πλευρά, η ικανότητα της επιστήμης και της τεχνολογίας να προβλέψουν τα απώτερα αποτελέσματα κάθε θεωρητικού βήματος που πραγματοποιούν και κάθε πρακτικής εφαρμογής που επιτυγχάνουν, είναι ασφαλώς μεγαλύτερη από παλαιότερα. Εκείνο όμως που έχει αλλάξει άρδην, είναι το περιθώριο για λάθη που διαθέτει η ανθρωπότητα. Σε ολόκληρη τη διαδρομή της ιστορίας, ο αριθμός των ανθρώπων που κατοικούσαν τη γη ήταν αρκετά περιορισμένος ενώ τα μέσα που κατείχαν για να επενεργήσουν στο φυσικό περιβάλλον, δεν μπορούσαν να προκαλέσουν αθεράπευτες μακροπρόθεσμες συνέπειες. Σήμερα όμως γνωρίζουμε, ότι τα δεδομένα έχουν αλλάξει, καθώς η κυριαρχία του ανθρώπου πάνω στη φύση – στο όνομα μιας αλόγιστης ανάπτυξης με αποκλειστικό σκοπό το κέρδος - μπορεί να οδηγήσει σε καταστροφές αμετάκλητες και οριστικές.
Η ανθρωπότητα σήμερα ενώ είναι σε θέση να ελέγξει με ακρίβεια δορυφόρους και διαστημικούς σταθμούς, «αδυνατεί» να αντιμετωπίσει την οικολογική καταστροφή και να περιορίσει την ανθρώπινη εξαθλίωση. Η παγκόσμια υπερδύναμη που προσπαθεί να βάλει σε (νέα) τάξη τον πλανήτη, αρνείται το πρωτόκολλο του Κιότο επικαλούμενη οικονομικές «επιπτώσεις» και επιστημονικές «αβεβαιότητες». Ωστόσο, αδυνατεί να προστατέψει τους ίδιους τους πολίτες της από έναν τυφώνα! Μια μειονότητα ισχυρών, καθίσταται ο παγκόσμιος εφιάλτης που μεγεθύνει τις ανισότητες και προμηνύει καταστροφές. Οι αλλοπρόσαλλες κλιματικές εναλλαγές είναι απλά το προοίμιο. Έτσι μεταβαίνουμε αργά και σταθερά στην βεβαιότητα ότι η φύση θα καθίσταται ολοένα και πιο εχθρική απέναντί μας, μέχρις ότου οι κάθε λογής διαχειριστές του πλανήτη ακούσουν τη σειρήνα των οικολογικών κινδύνων. Αυτονόητο χρέος των πολιτών είναι να ενισχύσουν την έντασή της...
* Ο Μιλτιάδης Γ. Δεληχάς είναι διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του Α.Π.Θ.
