Του Αποστόλου Ποντίκα, Δασκάλου, Θεολόγου, Φιλολόγου, πτυχιούχου Πολιτικών Επιστημών, επιτ. Σχολικού Συμβούλου
Ο Άγιος Δημήτριος, ο μεγαλομάρτυρας, ο Μυροβλύτης, υπήρξε ο πιο λαοφιλής άγιος της εκκλησίας μας και της Ορθοδοξίας. Καταγόταν από ευγενή, πλούσια οικογένεια της Θεσσαλονίκης και πήρε όλα τα μορφωτικά αγαθά και μέσα, για μια επιτυχημένη σταδιοδρομία στη ζωή του. Γεννήθηκε το 280, στα χρόνια του Μαξιμιανού και σε μικρή ηλικία κατέλαβε τα ανώτατα στρατιωτικά και πολιτικά αξιώματα και πέθανε το 303 ή 305. Από μικρή ηλικία ο Δημήτριος διακρινόταν για τα πολλά και σημαντικά προσόντα του και κυρίως για τη σωματική διάπλαση. Επίσης διακρινόταν για την ωραιότητα, την ευρυμάθειά του, την καθαρότητα της καρδιάς και την γλυκύτητα του χαρακτήρα του. «Χαρίεις την μορφήν ψυχήν δε χαριέστατος, ηδύς δε φθέγμα, τον τρόπον ηδύτερος, γλυκύς τον λόγον, το ήθος δε γλυκύτερος».
Τα προτερήματα αυτά τον βοήθησαν, να αναζητήσει το ωραίο και το αληθινό και να δεχθεί εύκολα τη χριστιανική πίστη. Έτσι στη συνέχεια έγινε διδάσκαλος των νέων και διαπρύσιος κήρυκας στη Θεσσαλονίκη, όπου είναι και πολιούχος προστάτης της.
Ίδρυσε έναν ευρύ κύκλο, ο οποίος αποτελούνταν από νέους και οι οποίοι είχαν μαγευτεί από τα γλυκά και όμορφα λόγια του Δημητρίου. Στόχος του κύκλου αυτού ήταν να γνωρίσουν οι νέοι τη νέα θρησκεία και να μελετήσουν την Αγία Γραφή. Ανάμεσά τους ήταν και ο πρώτος μάρτυρας του κύκλου, ο Νέστορας. Ο Δημήτριος δίδασκε κρυφά στους νέους τον χριστιανισμό, μέσα στις υπόγειες στοές, τη λεγόμενη Χαλκευτή Στοά, η οποία ήταν κοντά στα λουτρά. Οι ειδωλολάτρες παρακολουθούσαν τις συναθροίσεις των χριστιανών και κάποια ημέρα εισέβαλαν στη Στοά, συνέλαβαν τον Δημήτριο και τον οδήγησαν στον Μαξιμιανό, ο οποίος εκτιμούσε τον Δημήτριο, για τις αρετές, τα προσόντα, την εξυπνάδα και τη σωματική του διάπλαση.
Ο Δημήτριος μετά τη σύλληψή του, απολογήθηκε μπροστά στη δύναμη της εξουσίας και αρνήθηκε με πείσμα να αποκηρύξει τον Χριστό και να τηρήσει το διάταγμα του Διοκλητιανού «περί αρνήσεως του χριστιανισμού», δηλώνοντας ότι «Τω Χριστώ μου πιστεύω μόνον». Μετά από αυτό οδηγήθηκε στις φυλακές της Θεσσαλονίκης, όπου δέχθηκε τον μαθητή του Νέστορα, τον οποίο ευλόγησε και ύστερα από μια θερμή προσευχή στον Θεό, του έδωσε τη δύναμη της νίκης εναντίον του γίγαντα Λυαίου, ο οποίος μέσα στο στάδιο περιέπαιζε το όνομα του Θεού και ζητούσε αντίπαλο, για να παλέψει μαζί του. Ο Νέστορας, προτού παλέψει με τον νέο Γολιάθ, ζήτησε τη δύναμη του Θεού, με την εξής φράση «Ο Θεός του Δημητρίου, βοήθει μοι». Έτσι, νίκησε τον Λυαίο και το γεγονός αυτό εξόργησε τον Μαξιμιανό, ο οποίος ζήτησε να βασανιστεί και να λογχισθεί ο Δημήτριος. Ο Δημήτριος υπέφερε τα πάνδεινα από την αγριότητα των δημίων του και στη συνέχεια φονεύτηκε με λογχισμό στα πλευρά του «λόγχη τρωθείς την πλευράν». Τα σώμα του ρίχτηκε μέσα σε πηγάδι, ενώ κατά μια άλλη μαρτυρία, λογχίστηκε στη φυλακή και τάφηκε ακριβώς στον τόπο του μαρτυρίου του. Τη μαρτυρία αυτή την επιβεβαιώνουν και οι συγγραφείς των εγκωμίων του Δημητρίου, Ευστάθιος Θεσσαλονίκης, Γ. Παλαμάς και Δ. Χρυσολωράς . Από τον τάφο αυτό ανάβλυζε μύρο και από τον μύρο αυτό πήρε την επωνυμία Μυροβλύτης. Για γεγονός της ανάβλυσης του μύρου, έχουμε πληροφορίες από τους εγκωμιαστές του Δημητρίου, Ευστάθιο Θεσσαλονίκης, Γρηγόριο Παλαμά, Ιωάννη Σταυράκιο, Ισίδωρο Θεσσαλονίκης και Δ Χρυσολωρά,ο οποίος μάλιστα δίνει και στοιχεία για τη ροή του αγίου μύρου, μέσα στον ναό του Αγίου Δημητρίου. Σύμφωνα με μαρτυρίες, πρώτος που θεραπεύτηκε ήταν ο έπαρχος του Ιλλυρικού, Λεόντιος, ο οποίος έκτισε το 412, ναό στον τάφο του, ενώ ο υπηρέτης του Δημητρίου, Λούπος, θαυματούργησε με το αίμα και το δακτυλίδι του. Ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός, αποπειράθηκε να πάρει μέρος από το λείψανο του αγίου, γιατί πίστευε ότι η αυτοκρατορία του θα το είχε για φυλακτό. Η προσπάθεια αυτή απέτυχε διότι ο ίδιος ο Αγιος, δεν το επέτρεψε την ασέβεια αυτή. Ο Άγιος συνδέθηκε στενά με τον τόπο καταγωγής του, τη Θεσσαλονίκη, της οποίας έγινε φρουρός της και πολιούχος. Ο Δημήτριος χαρακτηρίζεται ως «φιλόπολις, φιλόπατρις, σωσίπολις, σωσίπατρις» και ότι έχει αγωνιστεί κατά καιρούς μαζί με τον λαό της Θεσσαλονίκης, κατά των Σλάβων, Δραγουβιτών, Βουλγάρων, Αβάρων, Νορμανδών, Φράγκων και εναντίον κάθε επιβουλέα της πόλης. Επίσης και η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, στους Βαλκανικούς πολέμους,1912-1913, από τα ελληνικά στρατεύματα, δεν ήταν τυχαίο γεγονός, ότι έγινε την ημέρα της εορτής του, 26 Οκτωβρίου.
Ο εορτασμός της μνήμης του Αγίου από τους Θεσσαλονικείς, ήταν πάντοτε πάνδημος, λαμπρός και η συμμετοχή του λαού και του κλήρου, προσέδιδε ακόμη μεγαλύτερη λαμπρότητα. Οι εκδηλώσεις παλιότερα άρχιζαν έξι ημέρες πριν από τη γιορτή και τελείωναν οκτώ ημέρες μετά τη γιορτή, γύρω στις 3 Νοεμβρίου. Κατά την περίοδο του 14ου αιώνα, το λαμπρό αυτό εορταστικό πανηγύρι κρατούσε περίπου ένα μήνα.
Στην πόλη της Θεσσαλονίκης, με την ευκαιρία του εορτασμού του Αγίου, διοργανώνονταν τα γνωστά ΔΗΜΗΤΡΙΑ, που ήταν μια μεγάλη εμποροπανήγυρη, όπου έρχονταν πωλητές και αγοραστές προϊόντων, από την Ευρώπη, Αίγυπτο, Αραβία, Λβύη και από πολλά άλλα μέρη. Τις πληροφορίες αυτές για την εμποροπανήγυρη αυτή μας τις δίνουν, ο Γρηγοράς, ο Καβάσιλας, και ο Αρμενόπουλος, οι οποίοι χαρακτηρίζουν την εορτή του Αγίου, ως ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗ. Στη γιορτή του Αγίου, έρχονταν και αρκετοί σοφοί, διανοούμενοι και καλλιτέχνες, με αποτέλεσμα η πόλη της Θεσσαλονίκης, να θεωρείται ως πόλη ένδοξη και προγονική.
Ο ΄Αγιος Δημήτριος, επηρέασε και τη χριστιανική ζωγραφική, η οποία τον απεικόνισε με παραστάσεις της ζωής, με θαύματα και με άλλες αξιόλογες ιερές πράξεις. Αξιόλογη είναι η εικόνα του έφιππου Δημητρίου, η οποία πλουτίζεται διά μέσου των αιώνων και δημιουργούνται έτσι νέες εικονογραφικές παραλλαγές του εικονογραφικού αυτού τύπου. Μια άλλη σημαντική απεικόνιση είναι αυτή που δείχνει τον Αγιο δεόμενο ανάμεσα σε παιδιά, σε κτήτορες, με λευκά ενδύματα, του υπάτου, με στρατιωτική εξάρτυση, έφιππος, με ξίφος και σιδηρά πανοπλία.
Ο Αγιος Δημήτριος, είναι κατεξοχήν Αγιος των γεωργών και τσοπάνηδων και χαρακτηρίζεται ως φθινοπωρινός Αγιος, όπως και ο Αγιος Γεώργιος, ως Αγιος της Άνοιξης. Οι κτηνοτρόφοι τον χαρακτηρίζουν, ως προβατάρη Αγιο; αφού για τους τσοπάνηδες είναι η ημέρα της εορτής του, ορόσημο, για τις κτηνοτροφικές ασχολίες τους. Παλαιότερα την ημέρα αυτή οι τσελιγκάδες, ταίριαζαν τους βοσκούς των κοπαδιών τους, με συμφωνία, η οποία κρατούσε μέχρι την εορτή του Αγίου Γεωργίου. Επίσης την ημέρα στα αγροτικά και κτηνοτροφικά χωριά, συμφωνούσαν οι κάτοικοι για το ταίριασμα του αγελαδάρη, ο οποίος φύλαγε τις αγελάδες του χωριού, ύστερα από σχετική συμφωνία. Οι γεωργοί, την ημέρα αυτή ξεχώριζαν τον σπόρο για τη νέα σπορά και τον ράντιζαν με μύρο της εκκλησίας. Εξάλλου, οι αμπελουργοί, άνοιγαν την ημέρα του Αγίου και τα πρώτα γιοματάρια, βαρέλια κρασιών.
Σε πολλά μέρη της πατρίδας μας, την ημέρα της εορτής του Αγίου, υπήρχε το έθιμο του κουρμπανιού. Μετέφεραν στον ναό του Αγίου έναν ταύρο, τον οποίο έσφαζαν και στη συνέχεια τον μαγείρευαν με ρύζι και έδιναν φαγητό σε όλους τους πιστούς
Στη περιοχή της Χαλκιδικής, έσφαζαν τράγο, τον μαγείρευαν με φασόλια και τα μοίραζαν σε όλους τους κατοίκους και στη συνέχεια ακολουθούσε ομαδικό γλέντι, με άφθονο κρασί .Έτσι, τιμούσαν παλιότερα οι πιστοί χριστιανοί, την εορτή του Αγίου Δημητρίου, ο οποίος προστάτευε και προστατεύει πάντα τους πιστούς χριστιανούς
