Από τον Γεώργιο Ν. Ξενόφο
Πολλές φορές είτε διότι ηθελημένα την αγνοούμε, είτε διότι έτσι το θέλουν κάποιοι άλλοι πιο μεγάλοι από μας, είτε διότι υπάρχουν εθνικά συμφέροντα δεν παρουσιάζουμε στον κόσμο όλη την αλήθεια. Λέμε μόνο λίγα, αυτά, που οι καιροί και οι καταστάσεις το επιβάλλουν. Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και με το Μακεδονικό Αγώνα, που μπορεί, όπως θα διαπιστώσετε, να είχε στο τέλος του ως βραβείο την απελευθέρωση της Μακεδονίας μας από τους Τούρκους, δεν ήταν όμως αυτός ο αρχικός του στόχος ούτε ξεκίνησε μ’ αυτήν την προοπτική. Ο Μακεδονικός Αγώνας, που άρχισε να γίνεται πιο εντατικός κυρίως από το 1903 ως το 1908, ήταν αγώνας μεταξύ Ελλήνων και Βουλγάρων. Με τον αγώνα αυτό, που ξεκίνησαν οι Βούλγαροι κομιτατζήδες, ήθελαν να επιβληθούν έναντι του ελληνικού στοιχείου, που επικρατούσε στη Μακεδονία.
Σκοπός των (Β.Κ.) που δρούσαν στην περιοχή της Μακεδονίας πολύ νωρίτερα, ήταν να επιτύχουν τη γλωσσική και την ψυχική εξομοίωση των Ελλήνων χωρικών. Μετά το πραξικόπημα της Ανατολικής Ρουμελίας, κατά το οποίο αυτή ενώθηκε με τη Βουλγαρία, άρχισε εντατικότερα να γίνεται φανερός ο σκοπός των γειτόνων μας. Ακόμη, και όταν ακυρώθηκε η Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου με τη συνθήκη του Βερολίνου, οι Βούλγαροι δεν απογοητεύθηκαν.
Έτσι, επειδή εκείνοι, που θα ήταν εμπόδιο στα όνειρά τους και στα σχέδιά τους για ένα μεγάλο Βουλγαρικό κράτος κατοικούσαν στην Ελλάδα, εστράφησαν εναντίον των Ελλήνων Μακεδόνων με το σύνθημα «Η Μακεδονία για τους Μακεδόνες». Στις αρχές του 20ου αιώνα χιλιάδες ρασοφόροι ιεραπόστολοι από τη Ρωσία στάλθηκαν στα χωριά της Μακεδονίας. Αυτοί κήρυτταν στους Έλληνες χωρικούς τον σλαβισμό και ξαναβάπτιζαν αυτούς δίνοντάς τους σλαβικά ονόματα. Από την άλλη μεριά, οι απονήρευτοι Μακεδόνες χωρικοί αισθάνονταν ανακούφιση από τα κηρύγματα των ρασοφόρων, γιατί παράλληλα με την προπαγάνδα τους συμβούλευαν και τους παρότρυναν να ετοιμάζονται για τον ξεσηκωμό κατά των Τούρκων. Μετά τον ατυχή για την Ελλάδα πόλεμο του 1897 οι Βούλγαροι αποθρασύνθηκαν περισσότερο. Οργανώνονται πλήρως και με επιφανείς πολιτικούς, στρατιωτικούς και κληρικούς, συγκροτούν το ανώτατο συμβούλιο του μυστικού κομιτάτου, το οποίο ανέλαβε τον αγώνα κατά της Ελλάδας. Στην αρχή η δράση τους περιορίζεται στην εξόντωση έγκριτων Ελλήνων της Μακεδονίας. Στο διάστημα 1897 – 1899 δολοφονήθηκαν, μόνο στην περιφέρεια της Θεσσαλονίκης, 47 Έλληνες ιερείς, δάσκαλοι, γιατροί και έμποροι. Κατά το 1902 ήλθαν στη Μακεδονία πολλές ένοπλες βουλγαρικές συμμορίες. Κατά το 1903 οι καταστροφές και οι λεηλασίες δεν περιγράφονται. Προβαίνουν σε ανατινάξεις γεφυρών, αστυνομικών σταθμών, τραπεζών και άλλων τουρκικών στρατιωτικών μονάδων. Ρίχνουν βόμβες στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, καίνε την Οθωμανική Τράπεζα και ανατινάζουν το γαλλικό ατμόπλοιο «αδαλκιβίρ», που ήταν αγκυροβολημένο στο λιμάνι. Το 1902 κατακρεουργήθηκαν 187 Έλληνες πρόκριτοι.
Το 1903 τα θύματα γίνονται 283 και το 1904 ανέρχονται στα 365. Οι αριθμοί αυτοί γίνονται τραγικότεροι, αν προστεθούν οι απλοί χωρικοί και ο άοπλος πληθυσμός της Μακεδονίας. Τόσο μεγάλος ο φόβος και ο τρόμος, που μόνο στη Μακεδονία 130 χωριά αναγκάστηκαν να υποκύψουν στη βουλγαρική προπαγάνδα. Η σπίθα όμως, που σιγοκαίει στην ψυχή του κάθε Έλληνα, άρχισε να γίνεται φλόγα πρώτα στην ψυχή του Ιωνα Δραγούμη, που υπηρετούσε στο ελληνικό προξενείο του Μοναστηριού. Έτσι, στις αρχές (άνοιξη) του 1903 ιδρύεται στο Μοναστήρι η «Μακεδονική Φιλική Εταιρεία», η οποία σε λίγο χρόνο αντέταξε κατά των Βουλγάρων κομιτατζήδων δύο σώματα Μακεδόνων εκδικητών με αρχηγούς τον καπετάν Βαγγέλη και τον Καπετάν Κώττα. Κατά τον Αύγουστο του 1904 ήλθε στο Μακεδονικό μέτωπο ο Παύλος Μελάς με 80 άνδρες (Μακεδόνες, Κρήτες, Σπαρτιάτες κ.ά. αγωνιστές). Ολόκληρη η Μακεδονία χωρίστηκε αμέσως σε αρχηγεία στρατού. Η παρουσία τόσων Ελλήνων στρατιωτών έδωσε ζωή και θάρρος στους Έλληνες της Μακεδονίας και κατατρόμαξε τους Βουλγάρους. Σε όλα τα σημεία που συγκρούστηκαν τα Βουλγαρικά Κομιτάτα με τους άνδρες των ελληνικών σωμάτων, υπέστησαν ήττες οικτρές. Ο Παύλος Μελάς με το ψευδώνυμο Μίκης Ζέζας είχε γίνει ο εφιάλτης των Βουλγάρων κομιτατζήδων. Κι ενώ το Μακεδονικό Κομιτάτο των Αθηνών, τον διόριζε γενικό αρχηγό του αγώνα στη Δ. Μακεδονία, οι Βούλγαροι σχεδίαζαν την εξόντωσή του. Έτσι στις αρχές Οκτωβρίου του 1904 πρόδωσαν τις κινήσεις του, οπότε περικυκλώθηκε στο χωριό Σιάτιστα της Καστοριάς, όπου και σκοτώθηκε στις 13 του ίδιου μήνα από τουρκικό απόσπασμα. Ο θάνατός του χαρακτηρίστηκε εθνική απώλεια. Η Μακεδονία έχασε μια φλογερή καρδιά, που ήταν γεμάτη αγάπη για την Ελλάδα και την Ελευθερία. Δεν ήταν όμως η μοναδική, γιατί σ’ αυτόν το μακροχρόνιο Μακεδονικό Αγώνα έπεσαν κι άλλοι αξιωματικοί όπως: ο Αγαπητός, ο Βλαχάκης, ο Λυμπερόπουλος, ο Μωραΐτης, ο Πραντούνας, ο Παπαδόπουλος, ο Παπαδάτος, ο Παύλος; ο Τσοτάκος και ο Φραγκόπουλος. Θα μπορούσαμε κι άλλες πτυχές του Μακεδονικού Αγώνα να αναπτύξουμε. Όμως δεν θα το κάνουμε, για λόγους (καθαρά) στενότητας χώρου της εφημερίδας μας. Πάντως ο θάνατος, τόσο του Παύλου Μελά και των άλλων αξιωματικών όσο και όλων των ηρωικών απλών πολεμιστών, δεν πήγε χαμένος. Το αίμα τους έγινε φλόγα για τη Μακεδονική λευτεριά. Τιμή και δόξα ταιριάζει σ’ όλους τους ηρωικούς νεκρούς, επώνυμους και ανώνυμους, του Μακεδονικού Αγώνα. Εμείς, ας είμαστε άξιοι συνεχιστές τους Έλληνες!
