Της Τριανταφυλλιάς Ριζούλη, φιλολόγου
Ο ρόλος που καλείται να διαδραματίσει η Παιδεία στη ζωή του κάθε νεοέλληνα στη σύγχρονη κοινωνία δεν περιορίζεται μόνο στη σημαντικότητά της αλλά και στην επίτευξη του στόχου της, που είναι η πνευματική, κοινωνική, και ηθική ολοκλήρωση του ατόμου. Για τον Πλάτωνα «Η παιδεία είναι ο δεύτερος ήλιος για τους ανθρώπους».
Αρχικά, η Παιδεία είναι αγαθό, το οποίο μέσω ενός θεσμού της πολιτείας, την εκπαίδευση, έχει ως στόχο της την παροχή γνώσεων και εφοδίων αλλά και τη διαμόρφωση ολοκληρωμένων προσωπικοτήτων. Κατά τον Σωκράτη «Η παιδεία είναι, σαν την πλούσια χώρα, που παράγει όλα τα αγαθά». Έτσι, κάθε παραμέληση αυτής από το κράτος, συνιστά βλάβη για το ίδιο της το πολίτευμα (όπως είναι οι αναταραχές, οι ανατροπές πολιτευμάτων, οι κοινωνικές αδικίες, τα εγκλήματα...). Γι’ αυτό και η αγραμματοσύνη είναι μάνα όλων των κακών.
Ο καλύτερος δυνατός χαρακτήρας για τους πολίτες ενός κράτους είναι αυτός που συνδυάζει τέλεια την ευφυΐα με το υψηλό φρόνημα. Έτσι, το πρωτεύον ζήτημα είναι η παιδεία του λαού- η άσκηση και η καλλιέργεια του νου και η διαμόρφωση του ηθικού χαρακτήρα- μια μόρφωση που δεν περιορίζεται σε κάποια ηλικία ή δεν παρέχεται μόνο με κάποιο εκπαιδευτικό σύστημα. Όταν ο άνθρωπος πάρει σωστή εκπαίδευση, γίνεται θεϊκό και πολύ ήμερο ζώο. Κι όταν δεν ανατραφεί αρκετά ή κατάλληλα, γίνεται το πιο άγριο απ' όσα γέννησε η φύση.
Ως εκ τούτου η παιδευτική προετοιμασία της εποχής, που θα καλλιεργεί τον αυτό-κριτικό έλεγχο, φαίνεται πως επείγει. Πρόκειται για μια διαδικασία, που αναμφίβολα προϋποθέτει «μια μεταρρύθμιση των αντιλήψεων που επικρατούν, μια μεταρρύθμιση της σκέψης, προκειμένου να εξασφαλιστεί η ίδια η ικανότητα του ατόμου να οργανώνει τη σκέψη. Για τον Πλούταρχο, «Η ευτυχία του ανθρώπου συνίσταται στη μόρφωση και στην παιδεία, και όχι στα αγαθά που δίνει και παίρνει η τύχη».
Επιπλέον, η Παιδεία οφείλει να μυήσει τον πολίτη της νέας χιλιετίας στους τρόπους και τις μεθόδους, με τις οποίες προσεγγίζονται οι κατηγορίες του πλαισίου, της σφαιρικότητας, του πολυδιάστατου και του πολύπλοκου. «Η μέχρι τώρα παιδεία δεν έμαθε στο κάθε άτομο να συσχετίζει τις γνώσεις του, αλλά να τις διαχωρίζει, να τις περιχαρακώνει και να τις απομονώνει». Για τον Σωκράτη,«Παιδεία και αρετή και γνώση όσο κι αν είναι άγνωστα στους πολλούς, είναι το πιο γλυκό πράγμα στη ζωή του ανθρώπου».
Στην εκπαίδευση φαίνεται ότι επικρατεί μια διαρκής και γενικευμένη κρίση. Χρέος του καθενός ωστόσο είναι η συμβολή του στην οργάνωση μιας βασικής και παγκόσμιας εκπαίδευσης που να θα ασχολείται με την πληρέστερη, δυνατή γνωστική προσέγγιση της ανθρώπινης φύσης. Η ηθική απ΄την άλλη προς την οποία οφείλει να προσανατολίζει σταθερά η εκπαιδευτική δοκιμασία κάθε άτομο, είναι η προβολή της ανθρωπότητας ως κοινής συνείδησης και κυρίως, ως πλανητικό πεπρωμένο.
Στο πλαίσιο των νέων εξελίξεων όμως είναι ορατή η απειλή για υποβάθμιση της Παιδείας εξαιτίας του βαρύτατου πλήγματος που υπέστησαν και υφίστανται οι κόλποι της εκπαίδευσης, της κοινωνίας και της οικονομίας, γεγονός που συνεπάγεται τεράστιους κινδύνους για το μέλλον της κοινωνίας εν γένει.
