Από τον Γρηγόρη Αναγνώστου
Ζούμε σε μια ιστορική εποχή, εξαιρετικά κρίσιμη για πολλούς και διαφορετικούς λόγους. Ζούμε την αποστασιοποίηση από τη λογική, την κοινωνική αδικία, την κατεδάφιση του κοινωνικού κράτους, την ισοπέδωση κάθε έννοιας ισότητας, την απουσία σεβασμού στον πολίτη, παρότι η υποχρέωση αυτή της Πολιτείας είναι πρωταρχική, κατά το Σύνταγμα. Το πολιτικό σύστημα παραμένει βαθύτατα ενοχικό, όχι μόνο για το πώς διαχειρίστηκε τις τύχες του τόπου, αλλά κυρίως γιατί παραμένει εντυπωσιακά αδύναμο, ακόμα και τώρα, για να κάνει τις αναγκαίες βαθιές τομές και μεταρρυθμίσεις για να αποκαταστήσει την κοινωνική συνοχή, την αξιοπιστία, την κοινωνική δικαιοσύνη και το κράτος δικαίου.
Είναι ορατό ότι λείπει το ένστικτο της αυτοσυντήρησης, ακόμα και στις πιο δύσκολες καταστάσεις, η πρόταξη του συλλογικού καλού έναντι του ατομικού, η υποταγή του εγώ στο εσύ, η σαφής αξιολογική ιεράρχηση αρχών και αξιών και εν τέλει η αδιαπραγμάτευτη υπεροχή του εθνικού συμφέροντος σε κάθε ενέργεια. Λείπει η επένδυση στρατηγικού κεφαλαίου στην εθνική άμυνα, στην εξωτερική πολιτική, στην παιδεία και στην εσωτερική ασφάλεια, ο εθνικός σχεδιασμός για την υπέρβαση της κρίσης, η υψηλή στοχοθεσία και το όραμα.
Σ΄ ένα κόσμο όλο και πιο πολυπολικό, αλλά και πιο ασταθή, με αναδιανομή ισχύος σε εξέλιξη, ο αριθμός των εν δυνάμει απειλών, παλιών και νέων, συμβατικών και ασύμμετρων, είναι μεγάλος και συχνά μη διαχειρίσιμος. Σήμερα που η οικονομική κρίση λαμβάνει ανεξέλεγκτα χαρακτηριστικά, που η τεχνολογία και καινοτομία αλλάζει την καθημερινότητά μας, όλοι πρέπει να αρθούμε στο ύψος των περιστάσεων, να επιστρατεύσουμε όλες τις αρετές μας, να συνεγείρουμε τις συνειδήσεις μας, να ενώσουμε τις δυνάμεις μας σε μια πανεθνική συστράτευση και να αφήσουμε στην άκρη καθετί που μας χωρίζει.
Είναι γεγονός ότι ο συλλογικός χαρακτήρας του Έλληνα διαχρονικά χαρακτηρίζεται από υπερτροφία του εγώ (είναι γνωστή η έκφραση «ξέρεις ποιος είμαι εγώ»), με ό,τι αυτό σημαίνει, όπως το αυτόνομο, το αυτεξούσιο, το απείθαρχο, το αντιστασιακό σε κάθε αρχή και εξουσία, αλλά και την πολυπραγμοσύνη του «βολεύεσθαι», αντί του «βουλεύεσθαι».
Αυτή η βιωματική ελευθερία του Έλληνα σε στιγμές εθνικής έξαρσης και εθνικής ομοψυχίας έγραψε σελίδες δόξας για το έθνος. Π.χ. το έπος του 1821 δεν είχε σκοπό την ανάδειξη ανεξάρτητου έθνους για να πάρουν αξιώματα οι πρωταγωνιστές του, αφού η συντριπτική πλειοψηφία των αγωνιστών και ηρώων της εθνικής παλιγγενεσίας πέθαναν πάμπτωχοι με μόνη «περιουσία» τις αναμνήσεις τους από τις φυλακίσεις τους από το Κράτος, αλλά για το πνευματικό αγαθό της ελευθερίας, για τη φωνή του έθνους που έρχεται από τα βάθη του ιστορικού χρόνου και για τη θρησκευτική τους πίστη («…εμείς, με σκιάν μας τον Τίμιον Σταυρόν, επολεμήσαμεν ολούθε, σε κάστρα, σε ντερβένια, σε μπογάζια και σε ταμπούργια. Και αυτός ο Σταυρός μας έσωσε...», έγραφε ο Μακρυγιάννης).
Αντίθετα, σε στιγμές διχασμού, έξαρσης των πολιτικών παθών και αγνόησης των διδαγμάτων της ιστορίας και των λαθών του παρελθόντος, ο ελληνισμός υπέστη τραγωδίες. Μια αναδρομή μόνο στον προηγούμενο αιώνα, θα μας φέρει οδυνηρές μνήμες από τη Μικρασιατική καταστροφή, τον εμφύλιο 1946-1949, το Κυπριακό, ή τις «γκρίζες ζώνες» στο Αιγαίο.
Η γλώσσα (δομικό στοιχείο της εθνικής ταυτότητας), οι πάτριοι θεσμοί, το εθιμικό δίκαιο, οι παραδόσεις, οι θρησκευτικές πεποιθήσεις και οι άλλες αξίες του πολιτισμού, έδιναν στο διάβα των αιώνων, συνοχή στον ελληνικό λαό. Αυτά ήταν τα στοιχεία για το όμαιμον, το ομόγλωσσον, το ομότροπον, το ομόθρησκον, κατά τον Ηρόδοτο. Η παιδεία κρατούσε ζωντανή την ιστορική συνείδηση της συνέχειας από τους αρχαίους.
Σήμερα στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, στόχος είναι η αποδυνάμωση του έθνους-κράτους και της Δημοκρατίας, η δημιουργία κοσμοπολίτικων υποκειμένων (όχι εθνικών), απαλλαγμένων από προκαταλήψεις κι αρνητικά αισθήματα από παρελθούσες εχθρότητες. Για τον λόγο αυτό ευαγή ιδρύματα, ινστιτούτα κ.λπ. χρηματοδοτούν την έκδοση ιστορικών βιβλίων για να «ξαναγράψουν την ιστορία» με απενοχοποιήσεις, παραχαράξεις, παραλείψεις, αποσιωπήσεις κ.λπ., για προφανείς λόγους. Εμείς ενώπιον των ραγδαίων ιστορικών αλλαγών και ανακατατάξεων, δεν κάνουμε τίποτα για να διατηρήσουμε την εθνική μας ταυτότητα, την ιστορική μνήμη και εθνική μας αυτογνωσία. Τα στοιχεία αυτά είναι απαραίτητα για την αντίσταση στη φθορά των ηθικών , πνευματικών και εθνικών μας αξιών και τη σφυρηλάτηση της εθνικής συλλογικής μας συνείδησης.
Πώς θα διατηρήσουμε την εθνική μας αυτογνωσία και ταυτότητα, όταν η νεώτερη ιστορία δεν διδάσκεται στα παιδιά μας, όταν αφυδατώνεται η ελληνική ως ενιαία γλώσσα με παρεμβάσεις νομοθετικές, σαν να επρόκειτο για τη ρύθμιση της τιμής ενός εμπορικού προϊόντος (κατάργηση αρχαίων, μονοτονικό, κακοποίηση της δημοτικής κ.λπ.).
Ιδεολογικοποιούμε τη γλώσσα μας, αλλά και τις ελλείψεις και παραλείψεις μας με το επίχρισμα του πολιτικού ρεαλισμού, ενώ κατά βάση πρόκειται για σύνδρομο αδυναμίας και φόβου. Αδυνατούμε να αξιοποιήσουμε τον πολιτισμό μας, ως στοιχείο της γεωπολιτικής μας ισχύος. Παρασυρμένοι από τα ιδεολογήματα μιας ισοπεδωτικής παγκοσμιοποίησης, παραβλέπουμε την εθνικιστική υστερία γειτονικών μας κρατών.
Σήμερα η απουσία εθνικής συλλογικής συνείδησης είναι ορατή όσο ποτέ άλλοτε. Πώς αλλιώς εξηγείται το γεγονός ότι η άρχουσα τάξη, οι άνθρωποι του πλούτου, αντί να φέρουν τα χρήματά τους στην Ελλάδα και να στηρίξουν την εθνική προσπάθεια, κάνουν ακριβώς το αντίθετο. Ακόμα και στην Αμερική οι πλούσιοι Μπιλ Γκέιτς και Ουόρεν Μπάφετ κάλεσαν όλους τους πλούσιους Αμερικανούς να δωρίσουν το ήμισυ της περιουσίας τους σε φιλανθρωπικά έργα. Τι θα έλεγαν αν ζούσαν σήμερα μεγάλοι εθνικοί ευεργέτες, όπως ο Γεώργιος Αβέρωφ, ο Μπενάκης, ο Αρσάκης, ο Βαρβάκης, οι αδελφοί Ζάππα κ.α., που έδωσαν την περιουσία τους στην Πατρίδα, για να σταθεί όρθια μετά την ταπεινωτική ήττα από τους Τούρκους το 1897, αλλά και την πτώχευση της οικονομίας; Θα αναγνώριζαν τους συμπατριώτες τους σήμερα; Πού είναι σήμερα η εθνική συνείδηση, η κοινωνική αγωγή, η παιδεία; Μήπως η χρεοκοπία είναι κοινωνική, πνευματική, ηθική, πολιτική;
Σήμερα τα πολιτικά κόμματα, αυτή την ύστατη ώρα, δεν θα έπρεπε να αναστείλουν τις κομματικές και ιδεολογικές τους ταυτότητες και χωρίς στείρες αντιπαραθέσεις, ή εγωιστικές διαθέσεις, να αφήσουν τα «ψεύτικα τα λόγια τα μεγάλα...», να ενώσουν τις δυνάμεις τους και τον λαό τους (και όχι η μια κοινωνική ομάδα να στρέφεται κατά της άλλης) , να κηρύξουν εθνικό συναγερμό και με εθνικό σχέδιο να συνεργασθούν για τη σωτηρία της Πατρίδας; Για ποιο λόγο έγιναν πρόσφατα δύο επαναληπτικές εκλογές σε διάστημα ενός μήνα, εν γνώσει τους ότι έτσι επιδεινώνεται η κρίση; «Όταν αλύπητη βαριά ξεσπά η ανάγκη και προστάζει, ανάξιος είναι όποιος διστάζει», προτρέπει ο Κ. Παλαμάς.
Δεν θα έπρεπε τώρα όλοι μαζί να αλλάξουν όλα όσα οδήγησαν τη χώρα μας στη σημερινή κατάντια, να κηρύξουν ανένδοτο αγώνα κατά της διαφθοράς, της διαπλοκής και φοροδιαφυγής, κατά του πελατειακού, συντεχνιακού και κομματικού κράτους, κατά του λαϊκισμού, της αδιαφάνειας, των προνομίων, της ανισότητας απέναντι στο νόμο, της ανομίας της ατιμωρησίας και της κοινωνικής αδικίας;
Μην περιμένουμε τον από μηχανής θεό, για να μας σώσει. Πρέπει να στηριχτούμε στις δικές μας δυνάμεις και να αξιοποιήσουμε τα συγκριτικά μας πλεονεκτήματα. Να δώσουμε όραμα και έμπνευση στον λαό. Και είναι βέβαιο ότι θα πετύχουμε. Αρκεί να αποβάλλουμε τον κακό μας εαυτό, να αλλάξουμε νοοτροπία και να oμονoήσουμε. Σε μια αμφικτιονία ενότητας και αλληλεγγύης, θα τα καταφέρουμε. Αυτό δείχνει ο ασφαλέστερος οδηγός, που είναι η ιστορία μας.
Σήμερα προβάλλει επιτακτική η ανάγκη, όσο ποτέ άλλοτε, για αρραγή ενότητα, ομοψυχία και καλλιέργεια συλλογικής συνείδησης. Η σφραγίδα της ατομικότητας, που μας χαρακτηρίζει ως Έλληνες, πρέπει να περάσει στη σφραγίδα της συλλογικότητας. Να επανέλθουμε στην αληθή έννοια του Αριστοτέλειου όρου «πολιτικό ον», δηλαδή του ενεργού πολίτη της πόλεως/κοινωνίας. Το ατομικό καλό πρέπει να προκύπτει μέσα από το συλλογικό καλό.
Οι κοινωνίες που έχουν επίγνωση της ιστορίας τους και ισχυρή την αίσθηση του ανήκειν και της ταυτότητάς τους, έχουν τη δυνατότητα να πραγματοποιούν στρατηγικά ανοίγματα και να ανανεώνονται συνεχώς. «Ανέβηκα στους ώμους των προγόνων μου για να οραματισθώ το μέλλον μου», έλεγε ο Αϊνστάιν. Και όπως έγραφε η εφημερίδα Liberation: «Η Ελλάδα είναι το παρελθόν μας. Είναι επίσης το μέλλον μας. Ανακαλύψτε την ξανά μαζί της! Το 2012 ας γίνουμε όλοι Έλληνες!»
* Ο Γρηγόρης Αναγνώστου είναι αντιστράτηγος ε.α, επίτιμος υπαρχηγός ΕΛ.ΑΣ.
