*Του Γ. Καραβάνα (karavanas1@hotmail.com)
Αν κανείς ακούσει προσεκτικά ένα δελτίο ειδήσεων, εύκολα αντιλαμβάνεται τη σύγχυση στην οποία βρισκόμαστε. Συνήθως, το δελτίο ξεκινά με ειδήσεις για επερχόμενες «φοροκαταιγίδες». Νέοι φόροι, υψηλοί συντελεστές, «χαράτσια» κάθε είδους. Συνεχίζει με παράπονα για νέες μειώσεις σε μισθούς και συντάξεις. Ακολουθούν καταγγελίες για το «ξεπούλημα του εθνικού πλούτου» και για το κλείσιμο οργανισμών «στρατηγικού χαρακτήρα». Στη συνέχεια έρχονται διαμαρτυρίες για την υψηλή ανεργία αλλά, αμέσως μετά, ακολουθούν παράπονα για την κατάργηση εργασιακών προνομίων και «ελαστικοποίηση» της αγοράς εργασίας, παρότι παγκοσμίως τα προνόμια εντείνουν την ανεργία και η «ελαστικοποίηση» τη μειώνει! Για κερασάκι στην τούρτα και με αφορμή ένα σεισμό, μια πλημύρα, μια πυρκαγιά, όλοι φωνάζουν: «μα πού είναι επιτέλους το Κράτος;». Κι είναι να αναρωτιέται κανείς: έχουμε πάθει ομαδική παράκρουση; Είμαστε όλοι σχιζοφρενείς;
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Επειδή το χρήμα δεν φυτρώνει στα δέντρα, κάθε λαός έχει δύο δυνατότητες: υψηλούς φόρους και πολλές δημόσιες παροχές ή χαμηλούς φόρους και φθηνότερο κράτος. Αν ας πούμε θέλουμε κρατικό σιδηρόδρομο, με πολλούς και καλοπληρωμένους υπαλλήλους, θα πρέπει να πληρώνουμε πολλούς φόρους για να τον συντηρούμε. Εναλλακτικά, θα πληρώναμε λιγότερους φόρους, αλλά το κόστος του σιδηροδρόμου θα έπρεπε να το πληρώνεις αποκλειστικά από την τσέπη σου, αν ήθελες να ταξιδέψεις, ακόμη κι αν ήσουν φοιτητής, πολύτεκνος ή ανάπηρος. Το ίδιο ισχύει αν θέλεις κρατικό ιπποδρόμιο, εθνικά στάδια και αθλητικές εγκαταστάσεις. Ή τα πληρώνεις (θες δε θες) με τους φόρους σου ή τα πληρώνεις ΟΤΑΝ θες, αποκλειστικά από την τσέπη σου.
Αμφότερα τα συστήματα έχουν δοκιμαστεί με παραλλαγές σε διάφορες χώρες. Κανένα δεν είναι χωρίς ατέλειες, που επιδέχονται βελτιώσεων. Αυτό όμως που θα πρέπει να δεχτούμε καταρχήν, πριν αρχίσουμε τη συζήτηση, είναι ότι ΔΕΝ γίνεται να έχουμε πολλές κρατικές παροχές με χαμηλούς φόρους. Τα δανεικά σωθήκανε και είναι ώρα να δούμε την πραγματικότητα. Θεωρητικώς, τα δύο συστήματα είναι μαθηματικά ισοδύναμα. Εν τούτοις, επειδή πίσω από την εφαρμογή κάθε συστήματος κρύβονται άνθρωποι, η αποδοτικότητα των δυο συστημάτων απεδείχθη διάφορη. Ο βαθμός επιτυχίας του καθενός σε κάποιο βαθμό εξαρτάται κι από τα χαρακτηριστικά κάθε λαού. Η παγκόσμια πραγματικότητα δείχνει ωστόσο, ότι το μεγάλο κράτος πάντοτε οδηγούσε σε μεγαλύτερη διαφθορά, μια και ευκολότερα ενδίδεις σε πειρασμούς όταν διαχειρίζεσαι δημόσιο χρήμα, παρά ιδιωτικό. Κι όσο πιο πολλοί είναι οι τομείς που διαχειρίζεται το κράτος, τόσο χειρότερα. Δύο είναι λοιπόν τα βασικά ερωτήματα που θα πρέπει να απαντήσουμε: 1. Ποιες υπηρεσίες θέλουμε να μας παρέχει το κράτος και πρόθυμα θα πληρώναμε φόρους γι’ αυτές και 2. Ποιο σύστημα ταιριάζει περισσότερο στην ιδιοσυγκρασία και τα χαρακτηριστικά μας.
Πριν απαντήσουμε, ο καθένας στον εαυτό του, είναι σημαντικό να διευκρινιστεί κάτι πολύ σημαντικό: είναι άλλο πράγμα να παρέχεται μια υπηρεσία από το Κράτος και άλλο πράγμα να παρέχεται υποχρεωτικά μέσω κρατικών οργανισμών. Αν για παράδειγμα συμφωνήσουμε ότι η υγεία είναι ένα κοινωνικό αγαθό, στο οποίο όλοι θα πρέπει να έχουν πρόσβαση, εξακολουθούμε να έχουμε δύο εναλλακτικές: α) η υγεία να παρέχεται από δημόσια νοσοκομεία και β) η υγεία να παρέχεται από ιδιωτικά νοσοκομεία, με το κράτος να πληρώνει τα νοσήλια όσων αδυνατούν να πληρώσουν. Δεν πρέπει δηλαδή να συγχέουμε το βαθμό ιδιωτικότητας μιας αγοράς με τη δυνατότητα του κράτους να ασκεί προνοιακή πολιτική! Ακόμη και σε μια πλήρως ιδιωτική οικονομία, το κράτος μπορεί, αν θέλει, να «πληρώνει το λογαριασμό», όποιου πολίτη βρίσκεται κάτω από ένα ορισμένο οικονομικό επίπεδο.
Προς αυτή την κατεύθυνση κινείται η ιδεολογία του Φιλελευθερισμού, ενός συστήματος που έχει τόσο παρεξηγηθεί στην Ελλάδα, ενώ ουδέποτε εφαρμόστηκε σ’ αυτήν. Τόσο για ιστορικούς όσο και για κοινωνικούς λόγους (Τουρκοκρατία, πελατειακό κράτος, κατακερματισμός της κοινωνίας σε κλειστές συντεχνίες, επιδίωξη των πολιτικών να ελέγξουν όσο το δυνατόν μεγαλύτερο μέρος της οικονομίας κ.α.), όλα τα κόμματα που εναλλάχθηκαν στην εξουσία ήταν υπέρ του Κρατισμού. Σε τέτοιο βαθμό μάλιστα, που ο κόσμος θεώρησε πως αυτός είναι ο μόνος τρόπος με τον οποίο μπορούν να γίνονται τα πράγματα (αλλά και με τα αποτελέσματα που αυτό είχε, τόσο στις χώρες του τέως υπαρκτού σοσιαλισμού όσο και στη δική μας χώρα).
Υπάρχουν και στη χώρα μας κάποια ελάχιστα παραδείγματα, που θα μπορέσουν να μας βοηθήσουν στη σύγκριση: πολλοί δεν το γνωρίζουν, αλλά το αεροδρόμιο «Ελευθέριος Βενιζέλος» στα Σπάτα, είναι αμιγώς ιδιωτικό. Το ελληνικό Δημόσιο (και συνεπώς εμείς οι φορολογούμενοι) δεν πληρώνει ούτε ένα ευρώ για τη λειτουργία του. Αντίθετα, το δημόσιο εισπράττει κάθε χρόνο από το «Ελ. Βενιζέλος», φόρο εισοδήματος και Φ.Π.Α. Τα έξοδα του αεροδρομίου καλύπτονται αποκλειστικά από τους χρήστες του, Ελληνες και ξένους, ως μέρος του αεροπορικού εισιτηρίου που πληρώνουν. Το αεροδρόμιο τώρα, βρίσκεται σε ανταγωνισμό με τα υπόλοιπα γειτονικά αεροδρόμια. Θα πρέπει να είναι φθηνό και καλό, για να το προτιμήσει ας πούμε μια γερμανική αεροπορική εταιρία, ως ενδιάμεσο σταθμό της πτήσης για Κίνα, αντί π.χ. του αεροδρομίου της Κωνσταντινούπολης. Έτσι, ρυθμίζεται το κόστος με το οποίο το αεροδρόμιο βαρύνει τους πελάτες του. Σε αντιπαραβολή στο πιο πάνω μοντέλο, βρίσκεται η λειτουργία όλων των υπόλοιπων αεροδρομίων της χώρας. Το αεροδρόμιο της Θεσ/νίκης για παράδειγμα, το πληρώνουμε όλοι, ακόμη και η γιαγιά που βόσκει πρόβατα στην Πίνδο και δεν πρόκειται ποτέ να μπει σε αεροπλάνο. Όπως πληρώνουμε και την ΕΤ1, είτε τη βλέπουμε είτε όχι. Η εναλλακτική θα ήταν να έχουμε ένα μόνο κρατικό κανάλι και τα υπόλοιπα να μετατραπούν σε συνδρομητικά: όποιος βλέπει, πληρώνει.
Με αυτό το σκεπτικό, θα πρέπει να φιλτράρουμε κάθε κοινωνική παροχή, που μας προσφέρεται. Θέλουμε «εθνικό στοιχηματζίδικο (ΟΠΑΠ)»; Θέλουμε 40 κρατικά και δημοτικά ραδιόφωνα; Θέλουμε κρατικό ιπποδρόμιο; Κρατικά προπονητήρια; Θέλουμε κρατικά ξενοδοχεία; Κρατικά νοσοκομεία; Κρατικά πανεπιστήμια; Κρατικά Καζίνο; Κρατικές μαρίνες; Κρατικούς οργανισμούς για κάθε λογής …μελέτες; Η απάντηση δεν είναι πάντα εύκολη και θα προσπαθήσω να την απαντήσω τμηματικά σε επόμενα άρθρα. Είναι όμως απολύτως αναγκαίο να συνειδητοποιήσουμε ότι πρώτον, υπάρχει κι άλλος τρόπος και δεύτερον, ότι τίποτα δεν είναι δωρεάν!
*Ο Γ. Καραβάνας, είναι μοριακός Βιολόγος και μέλος της Κ.Ε. της ΔΡΑΣΗΣ (www.drassi.gr)