Μ.Ε. Λαγκουβάρδου
«Επί πλείον πλύνον με από της ανομίας μου και από της αμαρτίας μου καθάρισόν με» (Ψαλμ. 50ός)
Σίσυφος είναι ο αρχαίος μυθικός ήρωας που έβαλε το επάγγελμά του πάνω κι από την οικογένειά του και τα παιδιά του! Στην αρχαία εποχή δεν υπήρχαν μητέρες-Σίσυφοι. Την «ύβριν του Σισύφου κατά των θεών» διέπρατταν μόνον άντρες. Το όνομα «Σίσυφος» προέρχεται από το όνομα «κυφός» που σημαίνει σκυφτός, καμπούρης. Στην εποχή μας ίσως οι μητέρες-Σίσυφοι που εγκαταλείπουν τα παιδιά τους για το επάγγελμά τους είναι ίσως περισσότεροι από τους πατέρες-Σισύφους.
Η ζωή μιας τέτοιας μητέρας-Σισύφου και των δυο ασθενών στο σώμα και στην ψυχή θυγατέρων της, είναι το θέμα της κινηματογραφικής ταινίας «Χειμερινή συμφωνία», του διάσημου Σουηδού σκηνοθέτη Ίγκμαρ Μπέργκμαν. «Αν με αγαπήσει κάποιος όπως είμαι, θα τολμήσω κι εγώ να κοιτάξω μέσα μου», λέει η εγκαταλειμμένη κόρη της μητέρας-Σισύφου, την οποία υποδύεται στην ταινία η ηθοποιός Ίνκριντ Μπέργκμαν. «Αν με αγαπήσει κάποιος όπως είμαι, θα τολμήσω κι εγώ να κοιτάξω μέσα μου».
Η σύγχρονη επιστήμη αγνοεί τις αμαρτίες και τις προσβολές των δαιμόνων καθώς και τους ίδιους τους δαίμονες. Η σύγχρονη επιστήμη άλλαξε το όνομα των δαιμόνων. Ονομάζει τους δαίμονες, «ψυχικές και πνευματικές καταστάσεις που δρουν μέσα μας αυτόνομα και καταργούν την εσωτερική μας ελευθερία».
Η ψυχανάλυση έχει σκοπό να δείξει στον ασθενή αυτό που τον τρομάζει , για να πάψει να το φοβάται. Αλλά πρέπει να πείσει τον ασθενή να ανοίξει την ψυχή του σε κάποιον που τον πληρώνει για να τον ακούσει. Στην ψυχανάλυση λείπει αυτό που θα κάνει τον ασθενή να τολμήσει να κοιτάξει μέσα του, η αγάπη. Η επαγγελματική σχέση ψυχαναλυτή και ασθενούς είναι συχνά αξεπέραστο εμπόδιο.
Ο χριστιανός που προσέρχεται στην ιερά εξομολόγηση έχει εμπιστοσύνη στην αγάπη του Ιησού. Ο Ιησούς καλεί όλους τους κουρασμένους και καταπιεσμένους. Πράος είμαι και ταπεινός, λέει. Ελθετε προς με πάντες οι κοπιώντες και πεφορτισμένοι καγώ αναπαύσω υμάς. Ο γαρ ζυγός μου χρηστός και το φορτίον μου ελαφρόν εστι.
Στην Ορθόδοξη Παράδοση δεν αποστρέφουμε το πρόσωπό μας από το άσχημο ή το τραγικό είτε στον εξωτερικό κόσμο βρίσκεται είτε μέσα μας. Ευλογούμε αντί να κατακρίνουμε και να απωθούμε. Η ευλογία ευπρεπίζει τον εσωτερικό μας κόσμο, για να μπορούμε να κοιτάξουμε εντός μας χωρίς φόβο και ταραχή. Αυτός που είδε τις αμαρτίες του, λέει κάποιος άγιος της Εκκλησίας μας, είναι ανώτερος από αυτόν που ανασταίνει ανθρώπους!
Γιατί να φοβηθώ να κοιτάξω μέσα μου, ακόμα και στο πιο φριχτό πεπρωμένο, όταν γνωρίζω ότι ο Ιησούς βρίσκεται εκεί για μένα, πριν από μένα; Εκεί, στις σκοτεινιές γωνιές του ασυνειδήτου κρύβονται οι πονηρές δυνάμεις και από εκεί κατευθύνουν τη ζωή μας, όταν είμαστε σε άγνοια ή απρόσεχτοι.
Στους ιερούς ναούς προσερχόμαστε τις Κυριακές και τις γιορτές και μετέχουμε στις θείες μυσταγωγίες άνθρωποι απλοί, χωρίς να δίνουμε αξία στις γνώσεις ή στις ικανότητές μας, με μόνο εφόδιο την ταπείνωση. Δεν πηγαίνουμε για να επιδείξουμε τις γνώσεις μας ή για να τις πλουτίσουμε. Κι ο πιο απλός από εμάς ξέρει να πει ένα Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησόν με τον αμαρτωλό. Αυτά τα λόγια που τα λέει νοερά το Άγιο Πνεύμα μέσα στον καθένα από μας, ανεξάρτητα από τις γνώσεις μας, περιλαμβάνουν όλη τη θεία λατρεία και τη θεραπεία της ορθόδοξης πίστης.
«Εάν έχητε πίστιν ως κόκκον σινάπεως, ερείτε τω όρη τούτω μετάβηθι εντεύθεν εκεί και μεταβήσεται, και ουδέν αδυνατίσει υμίν» (Ματθ.ιζ,20).
Η πίστη των αποστόλων δοκιμάστηκε με φοβερές δοκιμασίες. Για σας, λέει ο Απόστολος Παύλος στους Κορινθίους δεν υπήρξα απλώς παιδαγωγός. Υπήρξα πατέρας. Εγώ σας γέννησα. Ως πατέρας τους παρακαλεί να γίνουν μιμητές του.
Στην ορθόδοξη τέχνη στους ιερούς ναούς, στην αγιογραφία , στην υμνογραφία, στα αναγνώσματα, ακόμα κι οι κολασμένοι ιστορούνται ευπρεπισμένοι. Δεν υπάρχουν στην αγιογραφία πρόσωπα άσχημα, παραμορφωμένα, όπως π.χ. στα έργα του Γκόγια ή του Μπος. Ο λόγος είναι ότι η ορθόδοξη τέχνη στους ιερούς ναούς δεν είναι φυσιοκρατική αλλά πνευματική. Ένας άλλος σπουδαίος λόγος είναι ότι η ορθόδοξη τέχνη δεν είναι αυτόνομη. Υπάρχει μόνο στον χώρο των ιερών ναών ή στον ιδιαίτερο χώρο της προσευχής, για να υπηρετεί την προσευχή και τη θεία λατρεία. Η θρησκευτική Τέχνη στην Ορθοδοξία βοηθάει τον πιστό να αποκτήσει κατάνυξη και να επικοινωνήσει με τον Θεό.
Το φως του Θεού σε μια ψυχή που ετοιμάστηκε με τη μετάνοια και το μυστήριο της εξομολογήσεως είναι φως που γεμίζει την ψυχή με ειρήνη και υπερκόσμια χαρά! Οι άγιοι στο όρος Θαβώρ, είδαν την δόξα του Θεού, «καθώς ηδύναντο». Αυτό ζητάει κάθε πιστός, να λάμψει μέσα του το αιώνιο φως του Κυρίου Ιησού Χριστού. Ο πιστός που προσέρχεται στην ιερά εξομολόγηση έχει εμπιστοσύνη στην αγάπη του Ιησού. Δεν φοβάται να δει μέσας του τις αμαρτίεςς του. Ο Δαβίδ λέει στον πεντηκοστή ψαλμό της μετανοίας πως η ανομία του και η αμαρτία του ενώπιόν του εστί δια παντός.
Ο Ιησούς μας καλεί όλους. Πράος είμαι και ταπεινός, λέει. Ελθετε προς με πάντες οι κοπιώντες και πεφορτισμένοι καγώ αναπαύσω υμάς. Ο γαρ ζυγός μου χρηστός και το φορτίον μου ελαφρύ. Ο φόβος του αγνώστου μέσα μας είναι η αιτία που αποδίδουμε όλες τις αιτίες του κακού έξω από εμάς. Ίσως ο ίδιος φόβος είναι η αιτία που κατακρίνουμε τους άλλους. Εκεί, στις σκοτεινιές γωνιές του ασυνειδήτου κρύβονται οι πονηρές δυνάμεις και από εκεί κατευθύνουν τη ζωή μας, όταν είμαστε σε άγνοια ή απρόσεχτοι.
Στην εξομολόγηση οι σκοτεινές γωνιές αποκαλύπτονται κι η συγχωρητική ευχή του ιερέως θεραπεύει τον φόβο και την ταραχή που μας προκαλεί το σκοτάδι που κουβαλούμε εντός μας.
Η ειλικρινής μετάνοια κι η εξομολόγηση μας προετοιμάζουν για να δεχθούμε στην ψυχή μας τον Κύριο Ιησού στο μυστήριο της Θείας Κοινωνίας. Πριν την εξομολόγηση τα αμαρτήματά μας τρομάζουν όπως τα άγρια θηρία. Μετά την εξομολόγηση μπορούμε να κοιτάξουμε μέσα μας χωρίς φόβο και ταραχή. «Η καθαρή καρδιά γίνεται ο τόπος του Θεού. Ό,τι τηρούσε προηγουμένως κανείς με τρόμο και από φόβο της κολάσεως, το τηρεί τώρα από την αγάπη προς το Χριστό. Η προσευχή μετέχει στην καθολική ύπαρξη και η καρδιά φλέγεται από αγάπη προς όλη την κτίση.(Ευδοκίμωφ). Η Θεία Λειτουργία τελειώνει με τους δύο αυτούς ύμνους:
Είδομεν το φως το αληθινόν,
ελάβομεν πνεύμα επουράνιον.
Εύρομεν πίστιν αληθή
αδιαίρετον Τριάδα προσκυνούντες,
αύτη γαρ ημάς έσωσεν (...)
Είη το όνομα Κυρίου ευλογημένον
από του νυν και έως του αιώνος.
Οι εν λόγω ύμνοι αναφέρονται στην προσευχή του Ονόματος του Ιησού ή οποία λέγεται και νοερά προσευχή διότι επαναλαμβάνουμε μέσα μας τις λέξεις Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησόν με, σε όλη τη διάρκεια της Θείας Λειτουργίας προσέχοντας σ’ αυτές και όχι στα λόγια της ψαλμωδίας. Η ψαλμωδία έχει σκοπό να μας φέρει σε κατάνυξη για να επικοινωνήσουμε νοερά με τον Κύριον Ιησού Χριστό.
