* Του Δρ Αργύρη Β. Ντόβα,
τ. διευθυντή Β’ Παθολογικής Κλινικής Γενικού Νοσοκομείου Λάρισας
και Παθολογικής Κλινικής ΕΣΥ Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Λάρισας.
Η αύξηση της θερμοκρασίας του περιβάλλοντος, τους καλοκαιρινούς μήνες, επιφέρει αλλαγή της επιδημιολογίας των παθογόνων μικροοργανισμών, που ευθύνονται για την εμφάνιση των λοιμώξεων στον ανθρώπινο οργανισμό. Η αναγκαστική παραμονή των ανθρώπων σε ανοικτούς χώρους τη θερινή περίοδο, έχει ως αποτέλεσμα τη ελάττωση της επίπτωσης των αερογενώς μεταδιδόμενων λοιμωδών νοσημάτων.
Η αυξημένη εφίδρωση, λόγω των υψηλών θερμοκρασιών που αναπτύσσονται το καλοκαίρι, αλλά και λόγω των αυξημένων δραστηριοτήτων των ανθρώπων στο εξωτερικό περιβάλλον, προκαλεί αύξηση της επίπτωσης των διαφόρων δερματικών φλεγμονών. Οι διάφορες λοιμώξεις μπορούν να προκληθούν από: τα κακώς συντηρημένα κλιματιστικά, το κολύμπι σε μολυσμένα νερά (θάλασσα, πισίνες, ποτάμια) και τις πλημμελώς συντηρημένες υποδομές των ξενοδοχείων (π.χ. υδραυλικά συστήματα). Οι υψηλές θερμοκρασίες ευνοούν τον πολλαπλασιασμό, στο νερό και στα τρόφιμα, λοιμογόνων παραγόντων με ισχυρή λοιμώδη και τοξική δράση, ενώ η αυξημένη εφίδρωση και η απώλεια υγρών από το ανθρώπινο σώμα, ευνοούν την αύξηση των ουρολοιμώξεων. Τα έντομα, που είναι άφθονα τους θερινούς μήνες, δυνατόν να προκαλέσουν επίσης ορισμένα νοσήματα και γι’ αυτό πρέπει να αποφεύγονται. Επιπλέον, σύμφωνα με ορισμένες μελέτες, τη θερινή περίοδο παρατηρείται αυξημένη επίπτωση των σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων.
Λοιμώδη νοσήματα από έκθεση σε μολυσμένα νερά: Τα λοιμώδη νοσήματα, στα άτομα που κολυμπούν ή καθ’ οιονδήποτε τρόπο εκτίθενται σε μολυσμένα νερά, είναι πολύ συχνά το καλοκαίρι και οφείλονται σε λοιμογόνους μικροοργανισμούς, που μεταδίδονται από: 1) τη στοματο-πρωκτική οδό, 2) την αναπνευστική οδό και 3) την απ’ ευθείας προσβολή του δέρματος ή των βλεννογόνων.
Οι πιο συχνές λοιμώξεις αυτής της κατηγορίας στη χώρα μας είναι η ωτίτιδα, η γαστρεντερίτιδα, οι μολύνσεις τραυμάτων, οι μολύνσεις των ματιών, οι μολύνσεις του ουροποιογεννητικού συστήματος και οι μυκητιάσεις του δέρματος, καθώς και οι λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος.
Υπάρχει θετική συσχέτιση μεταξύ της συγκέντρωσης των εντεροκόκκων και των κολοβακτηριδίων στο ακάθαρτο νερό και των παραπάνω λοιμώξεων. Περιστασιακά, η επαφή των ατόμων με μολυσμένα νερά αποτελεί αιτία μετάδοσης ασυνήθιστα επικίνδυνων λοιμώξεων, όπως: των πρωτοζωικών λοιμώξεων, της ηπατίτιδας Α, των ευκαιριακών λοιμώξεων του αναπνευστικού (νόσος των λεγεωναρίων) και των λοιμώξεων από λεπτόσπειρα κ.ά.
Φλεγμονές του δέρματος και των ιδρωτοποιών αδένων: Ο εποικισμός του δέρματος, από παθογόνα μικρόβια, περιορίζεται σημαντικά από την ξηρότητά του, τις αντιμικροβιακές ουσίες του σμήγματος και τη μικροχλωρίδα του. Η αυξημένη εφίδρωση κατά το καλοκαίρι, τα δήγματα των εντόμων, οι μικρές λύσεις της συνέχειας του δέρματος, εξ αιτίας διάφορων χειρισμών (π.χ. αποτρίχωση), δυνατόν να διαταράξουν τη δερματική κυτταρική συνοχή, με αποτέλεσμα την ανάπτυξη φλεγμονών λοιμώδους αιτιολογίας. Τα μικρόβια, που μπορούν να προσβάλλουν το δέρμα, είναι πολλά, όπως ο χρυσίζων σταφυλόκοκκος, ο στρεπτόκοκκος και οι διάφοροι μύκητες. Η ανάπτυξη δερματικών λοιμώξεων καθίσταται πιο εύκολη στις ομάδες ασθενών υψηλού κινδύνου (π.χ. σακχαρώδης διαβήτης, αλκοολισμός, ανοσοκατασταλμένα άτομα), καθώς και στις περιπτώσεις μικροτραυματισμών, κυρίως στην ύπαιθρο, που μπορούν να επιμολυνθούν από ορισμένα απειλητικά για τη ζωή μικρόβια, όπως π.χ. είναι το κλωστηρίδιο του τετάνου. Τα συνήθη συμπτώματα των διαφόρων δερματικών επιμολύνσεων είναι: τοπικό εξάνθημα, κυτταρίτιδα, οίδημα (πρήξιμο) και κνησμός. Αρκετά συχνά εμφανίζεται και πυρετός με ρίγος.
Στα μέτρα πρόληψης περιλαμβάνονται: α) η χρήση ελαφρύ ρουχισμού, β) η αποφυγή στενών και σφικτών ρούχων, που αυξάνουν την εφίδρωση, γ) η αποφυγή διαφόρων ερεθιστικών καθαριστικών του δέρματος («sampoo»), η αποφυγή διαφόρων χειρισμών και πρακτικών, που οδηγούν σε πρόκληση τραυμάτων ή λύση της συνέχειας του δέρματος, δ) η άριστη θεραπευτική αντιμετώπιση νοσημάτων (π.χ. Σ. Διαβήτης), που προδιαθέτουν στην αύξηση της επιθετικότητας των παθογόνων μικροοργανισμών και που καθιστούν επικίνδυνες τις δερματικές λοιμώξεις, ε) ο αντιτετανικός εμβολιασμός και στ) η χρήση ατομικής πετσέτας.
Λοιμώξεις και κλιματιστικά: Ορισμένα μη επαρκώς συντηρημένα κλιματιστικά (Air Conditions) δυνατόν να αποτελέσουν την αιτία μετάδοσης κοινών αναπνευστικών λοιμώξεων, μυκητιασικών λοιμώξεων, αλλά και σπανιότερων και σοβαρότερων αναπνευστικών λοιμωδών νοσημάτων, όπως π.χ. είναι η φυματίωση και η νόσος των λεγεωναρίων.
Σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα: Πάνω από 25 νοσήματα μεταδίδονται με τη σεξουαλική επαφή. Η επίπτωση των εν λόγω νοσημάτων, κατά τους θερινούς μήνες, είναι σημαντικά αυξημένη, λόγω των «περιστασιακών» συνευρέσεων. Η τάση εξάπλωσης του κάθε νοσήματος αυτής της κατηγορίας ποικίλλει σημαντικά, αλλά όλα μαζί αποτελούν σοβαρό πρόβλημα για τη Δημόσια Υγεία.
Σύμφωνα με μελέτες, η μη χρήση προφυλακτικού και η σεξουαλική επαφή με άτομα υψηλού κινδύνου, είναι οι βασικοί παράγοντες της αύξησης των αφροδισίων νοσημάτων κατά το καλοκαίρι. Οι παθογόνοι μικροοργανισμοί που μεταδίδονται με τη σεξουαλική επαφή είναι πολλοί. Οι συχνότεροι είναι: ο ιός HIV (AIDS), ο ιός της ηπατίτιδας Β, ο ιός των θηλωμάτων, ορισμένα χλαμύδια και μυκοπλάσματα (μη γονοκοκκική ουρηθρίτιδα), ο ιός του απλού έρπητα, ο γονόκοκκος (βλεννόρροια), οι τριχομονάδες, η ωχρή σπειροχαίτη (σύφιλη) κ.ά.
Η πρόληψη συνίσταται: στην αποφυγή επαφών και συμπεριφορών υψηλού κινδύνου (π.χ. πολλοί περιστασιακοί σύντροφοι, παρά φύση συνουσία), στη συνεχή χρήση προφυλακτικού κατά τη σεξουαλική επαφή, στην ούρηση και στο καλό πλύσιμο αμέσως μετά τη σεξουαλική συνεύρεση και στον προληπτικό εργαστηριακό (αιματολογικό, μικροβιολογικό, ανοσολογικό) έλεγχο, στις ομάδες υψηλού κινδύνου.
Ουρολοιμώξεις: Οι ουρολοιμώξεις οφείλονται σε παθογόνους μικροοργανισμούς, που προσβάλλουν τα διάφορα όργανα του ουροποιητικού (ουροδόχο κύστη, ουρήθρα, προστάτη, νεφρό), ανιχνεύονται στα ούρα και εκδηλώνονται με ποικίλα κλινικά σύνδρομα. Ανάλογα με το όργανο, που προσβάλλεται από τα παθογόνα, η ουρολοίμωξη μπορεί να εκδηλωθεί ως: κυστίτιδα, ουρηθρίτιδα, προστατίτιδα ή πυελονεφρίτιδα. Οι ουρολοιμώξεις δυνατόν να έχουν συμπτώματα (καύσος ή τσούξιμο κατά την ούρηση, συχνουρία, πυρετό, ναυτία, κοιλιακό πόνο, εμετό), οπότε ομιλούμε για συμπτωματικές ουρολοιμώξεις. Ενδέχεται όμως να μην έχουν κανένα σύμπτωμα και να αποκαλύπτονται μόνο μετά από εξέταση ούρων, οπότε ομιλούμε για ασυμπτωματικές ουρολοιμώξεις.
Τα μικρόβια, που προκαλούν ουρολοιμώξεις είναι πολλά, με κύριο εκπρόσωπο το κολοβακτηρίδιο (Escherichia coli), το οποίο προκαλεί το 80 % περίπου των οξέων ουρολοιμώξεων. Άλλα μικρόβια, που επίσης ευθύνονται σε μικρό ποσοστό, είναι: ο σταφυλόκοκκος, ο πρωτέας, η κλεμπσιέλλα, ο εντερόκοκκος και η σερράτια. Σε ορισμένες περιπτώσεις, δυνατόν να προκαλέσουν ουρολοιμώξεις και σεξουαλικώς μεταδιδόμενα μικρόβια, όπως είναι: τα χλαμύδια, ο γονόκοκκος και ο ιός του έρπητα
Στους παράγοντες, που προδιαθέτουν στην ανάπτυξη ουρολοιμώξεων και είναι ιδιαίτερα συνήθεις το καλοκαίρι, περιλαμβάνονται : η μη λήψη επαρκούς ποσότητας υγρών και η αφυδάτωση λόγω των υψηλών θερμοκρασιών, η χρήση τοπικών αντισυλληπικών (σπερματοκτόνα και διαφράγματα), οι κακές συνθήκες υγιεινής η έκθεση σε μολυσμένα νερά, η κύηση, οι διάφορες ουρολογικές παθήσεις, οι παθήσεις του νωτιαίου μυελού, η σκλήρυνση κατά πλάκας, ο σακχαρώδης διαβήτης, οι γενετικές προδιαθέσεις, οι ιατρικοί χειρισμοί και η καταστολή του ανοσοποιητικού συστήματος
Γαστρεντερίτιδες από παθογόνα μικρόβια: Οι γαστρεντερίτιδες ή τροφικές δηλητηριάσεις είναι ιδιαίτερα συχνές κατά τη θερινή περίοδο, λόγω έκθεσης των τροφών στις υψηλές θερμοκρασίες. Οφείλονται σε κατανάλωση ακατάλληλου νερού ή τροφής. Σ’ ό, τι αφορά τα συμπτώματα, αυτά μπορεί να είναι απλά επιγαστρικά άλγη ή αυτοπεριοζόμενα διαρροϊκά σύνδρομα, μπορεί όμως να εκδηλωθούν και σοβαρά συμπτώματα, όπως: έντονη και επίμονη διάρροια, ακατάσχετοι εμετοί, υψηλός πυρετός, έντονη επιγαστραλγία, καθώς και αιματηρές κενώσεις.
Στους εμπλεκόμενους μικροοργανισμούς περιλαμβάνονται: η σιγκέλλα, η σαλμονέλλα, το καμπυλοβακτηρίδιο, το κολοβακτηρίδιο, η ιστολυτική αμοιβάδα, η υερσίνια, η τζιάρντια, η λάμπλια, τα κρυπτοσπορίδια, οριμένοι εντεροϊοί κ.ά.
Στα προληπτικά μέτρα περιλαμβάνονται: το καλό πλύσιμο των χεριών, η σωστή συντήρηση των τροφίμων και η άριστη ρύθμιση νοσημάτων, που προδιαθέτουν στην αύξηση της επιθετικότητας των λοιμώξεων (Σ. Διαβήτης, ΑΙDS). Τα τρόφιμα, πρέπει να προστατεύονται από μύγες και έντομα, τα δε σκεύη στα οποία τοποθετούνται, πρέπει να πλένονται καλά με βραστό νερό. Τέλος, δεν πρέπει να καταναλώνονται: α) τρόφιμα που πωλούνται από πλανόδιους πωλητές, β) μη παστεριωμένα γαλακτοκομικά προϊόντα, γ) ποτά αμφίβολης καθαρότητας και δ) νερό και παγάκια «ύποπτης» προέλευσης, ενώ τα φρούτα καλόν είναι να ξεφλουδίζονται και να μην καταναλώνονται αναποφλοίωτα.
