Από τον Θωμά Ψύρρα*
Το τελευταίο διάστημα -και πάλι- ανακινήθηκε το θέμα του λιγνίτη στην περιοχή Ελασσόνας. Η κατάσταση μοιάζει με τις προηγούμενες, σαν κάποιοι κύκλοι να παίζουν το ίδιο «παιχνίδι». Το ανακινούν απροσδόκητα, εν συνεχεία το αφήνουν εν υπνώσει για καιρό, για να το επαναφέρουν μια άλλη στιγμή - λες και δοκιμάζουν τα ανακλαστικά και τις αντοχές των τοπικών κοινωνιών. Αφού λοιπόν επανέρχονται πρέπει να λαμβάνουν ομόθυμα και σταθερά την ίδια αποφασιστική απάντηση: ένα πανθεσσαλικό ΟΧΙ στην εξόρυξη και την εκμετάλλευση του λιγνίτη.
Και συνοψίζω το «γιατί».
1. Γιατί η παραγωγή ενέργειας από λιγνίτη σήμερα αποτελεί μια ευρωπαϊκή πολιτική αντίφαση.
Η άποψη ότι «η εκμετάλλευση νέων κοιτασμάτων λιγνίτη είναι συμβατή με την πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης» αποτελεί αντίφαση τη στιγμή που η ίδια η Ευρωπαϊκή Ένωση προκρίνει και προωθεί τις εναλλακτικές ή ανανεώσιμες μορφές ενέργειας – και μάλιστα επιβάλλει έως το 2020 να παράγεται το 29% της ηλεκτροπαραγωγής από ανανεώσιμες και καθαρές μορφές ενέργειας. Επιπλέον η εκμετάλλευση των νέων κοιτασμάτων λιγνίτη, καθώς συνεπάγεται υψηλές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (CO2), επιβαρύνει τη θέση της Ελλάδας η οποία έχει αποτύχει να συγκρατήσει τις εκπομπές στα επίπεδα που προβλέπονται από τις διεθνείς υποχρεώσεις της (Πρωτόκολλο του Κιότο και κοινοτικές συμφωνίες).
2. Γιατί η εξόρυξη δημιουργεί υδρολογικά προβλήματα και πέρα από την περιοχή της Ποταμιάς.
Το έργο της εξόρυξης λιγνίτη στην περιοχή της Ποταμιάς Ελασσόνας όπου έχουν εντοπιστεί δυο λιγνιτικά κοιτάσματα συνολικών αποθεμάτων 187,5x106 tn (στο Δομένικο 167x106 tn και στο Αμούρι 20,5x106 tn) θα δημιουργήσει επιφανειακά ορύγματα βάθους πιθανώς και 200 μέτρων και πλάτους 15-20 τετραγωνικών χιλιομέτρων γεγονός που θα έχει άγνωστες συνέπειες στον Τιταρήσιο ποταμό. Οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ των υδατικών πόρων της περιοχής και της λιγνιτικής εκμετάλλευσης, όσο έχουν μελετηθεί έως σήμερα, καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι στη μεν περιοχή του λιγνιτικού πεδίου Δομένικου, η εκμετάλλευση του κοιτάσματος απαιτεί την πλήρη αποστράγγιση του υπερκείμενου υδροφόρου, στο δε μικρότερο κοίτασμα Αμουρίου, οι υδρογεωλογικές και οι υδρολογικές συνθήκες μάλλον καθιστούν το κοίτασμα πρακτικά μη εκμεταλλεύσιμο μια και απαιτείται εκτροπή του Τιταρήσιου (!) Πάντως με την έναρξη της όποιας εκμετάλλευσης λιγνιτών στην περιοχή θα υπάρξει υποβάθμιση της ποιότητας των υπόγειων νερών. Η μεταλλευτική δραστηριότητα θα επιφέρει σημαντικές περιβαλλοντικές αλλαγές στη λεκάνη Ποταμιάς και ιδιαίτερα στο υδατικό καθεστώς της με άμεσες συνέπειες τον εμπλουτισμό με νερά της πεδιάδας του Τυρνάβου. Με απλά λόγια η πεδιάδα του Τυρνάβου θα υποστεί πρώτη τις συνέπειες και οι αγρότες θα αντιμετωπίσουν προβλήματα στο πότισμα και θα μειωθούν σημαντικά οι αποδόσεις των καλλιεργειών τους.
3. Γιατί η εξόρυξη και η εκμετάλλευση του λιγνίτη δημιουργεί πελώρια προβλήματα υγείας από τη ρύπανση
Η εμπειρία (αλλά και οι μελέτες που έχουν γίνει) για την περιοχή της Πτολεμαΐδας δείχνουν: α) ότι οι συνέπειες της σωματιδιακής ρύπανσης ξεπερνούν τα όρια του λιγνιτικού πεδίου και επηρεάζουν τις ολόγυρα περιοχές. Στην Πτολεμαΐδα η μέση ετήσια τιμή των επικίνδυνων μικροσωματιδίων κυμαίνεται περί τα 86 μg/κ.μ., στην Κοζάνη στα 70 μg/κ.μ. και στη Φλώρινα 58 μg/κ.μ. ενώ το όριο βρίσκεται ανάμεσα στα 40-50μg/κ.μ. Επιπλέον ας μην ξεχνάμε ότι οι λιγνιτικοί σταθμοί στην Ελλάδα ευθύνονται για την έκλυση 43 εκατομμυρίων τόνων διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα κάθε χρόνο, δηλαδή ποσοστό 80% περίπου του συνόλου των εκπομπών από τον τομέα της ηλεκτροπαραγωγής ή αντίστοιχα 40% των συνολικών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα της χώρας! Μάλιστα σε μελέτη που έγινε σε 3.559 παιδιά ηλικίας 9-12 ετών στην περιφέρεια της Δ. Μακεδονίας, έδειξε, πέραν πάσης αμφιβολίας, τις βλαβερές συνέπειες της έκθεσης σε ρύπους που σχετίζονται με τους λιγνιτικούς σταθμούς. Οι υψηλότερες συχνότητες ρινίτιδας και βρογχίτιδας παρατηρήθηκαν στην Πτολεμαΐδα, στην Κοζάνη και στη Φλώρινα. Θα έχουμε λοιπόν αλματώδη αύξηση των κρουσμάτων αναπνευστικού συστήματος, καρδιακών παθήσεων, εγκεφαλικών, καρκίνου κ.λπ. και αφορούν όχι μόνο την περιοχή της Ποταμιάς συνολικά, αλλά και την περιοχή Τυρνάβου και τις ανατολικές περιοχές των νομών Καρδίτσας και Τρικάλων.
4. Γιατί η εξόρυξη και η εκμετάλλευση του λιγνίτη διαλύει την υπάρχουσα τοπική οικονομία και την κοινωνία.
Η εναπόθεση των ρύπων στις καλλιέργειες και μάλιστα σε μια ιδιαίτερα εύφορη και πλούσια περιοχή α) εξοντώνει την ανάπτυξη της βιοκαλλιέργειας και της πλούσιας κτηνοτροφίας στην περιοχή. Δεν θα μπορούν να καλλιεργηθούν σε όλη την Ποταμιά πλατύφυλλα αγροτικά προϊόντα και οπωροφόρα δένδρα. Ακυρώνει την παραγωγή προϊόντων με κατοχυρωμένη την Ονομασία Προέλευσης (π.χ. της φέτας).
β) ακυρώνει τις προσπάθειες για ανάπτυξη εναλλακτικού τουρισμού στην ευρύτερη περιοχή του έργου. Ακυρώνει τέλος το σχέδιο για τη δημιουργία ενός αξιόλογου τουριστικού άξονα Λιτόχωρου- Ολύμπου – περιοχή Ελασσόνας – Μετέωρα.
γ) σημαίνει τη διάλυση οικισμών και χωριών που είναι εγκατεστημένα πάνω ή πολύ κοντά στο λιγνιτικό πεδίο με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τη ζωή των ανθρώπων (π.χ. θα σβηστεί από το χάρτη ένα ολόκληρο χωριό, το Δομένικο Ελασσόνας).
δ) σημαίνει ότι οι αγρότες καλλιεργητές της περιοχής σε περίπτωση απαλλοτρίωσης θα στερηθούν τα χωράφια τους, τις κατοικίες τους και τους βοηθητικούς χώρους (αποθήκες, υπόστεγα, στάβλους), αλλά θα απολέσουν και το επάγγελμά τους (αυτό του γεωργού ή κτηνοτρόφου).
ε) σημαίνει ότι από τα ποσά των απαλλοτριώσεων (για όσους νομίζουν ότι θα κερδίσουν) θα πληρωθεί πρώτη η ΑΤΕ μια και οι οφειλές των αγροτών θα κηρυχθούν ληξιπρόθεσμες και απαιτητές από την Αγροτική Τράπεζα, αφού δεν θα υπάρχουν πλέον τα ενυπόθηκα κτήματά τους. Πολλοί θα στερηθούν τα πλεονεκτήματα των προγραμμάτων στα οποία εντάχθηκαν και θα υποχρεωθούν να επιστρέψουν χρήματα.
στ) σημαίνει ότι με τη λήξη της εκμετάλλευσης η έκταση του ορυχείου δεν θα προσφέρεται για αγροτική χρήση και οι επόμενες γενιές θα κληρονομήσουν ένα «κρανίου τόπο».
Συμπερασματικά: Πρέπει να κατανοήσουμε ότι ο λιγνίτης αποτελεί αυτή τη στιγμή τη μεγαλύτερη περιβαλλοντική απειλή, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά τη χώρα μας. Μια τέτοια επιλογή θα είχε καταστροφικό αποτέλεσμα για τον νομό Λάρισας και τη Δυτική Θεσσαλία, ενώ το συγχρόνως το προσδοκώμενο οικονομικό όφελος είναι εντελώς αμφίβολο.
Και επιπλέον έχει ένα πρόσθετο πολιτικό αποτέλεσμα: την υποχώρηση του ενεργειακού σχεδιασμού της χώρας που θα όφειλε να θέτει ως πρώτη οικονομική και πολιτική προτεραιότητα την ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Άλλωστε οι καθαρές πηγές ενέργειας δημιουργούν περισσότερες θέσεις εργασίας από το λιγνίτη, τόσο ανά μονάδα εγκατεστημένης ισχύος όσο και ανά μονάδα ενέργειας.
Γι' αυτό όλοι οι Θεσσαλοί οφείλουμε να αντιδράσουμε και να απαιτήσουμε ένα καθαρό μέλλον κι όχι μια ζωή σε ένα «κρανίου τόπο».
Πηγές
1. Ελένης Βασιλείου, Υδρογεωλογικές συνθήκες της ευρύτερης περιοχής Ποταμιάς Ελασσόνας: Επιπτώσεις από τη μελλοντική εκμετάλλευση των λιγνιτικών κοιτασμάτων στο υδατικό καθεστώς.
2. Στέλιος Ψωμάς, «Το τέλος του λιγνίτη και το πέρασμα σε μια νέα ενεργειακή εποχή» (Greenpeace, Οκτώβριος 2006)
3. Sichletidis L., Tsiotsios Ι., Gavriilidis Α., Chloros D., Gioulekas D., Kottakis Ι., Pataka Α. «The effects of environmental pollution on the respiratory system of children in Western Macedonia, Greece». (Invest Allergol Clin Immunol 2005. Vol. 15-2)
4. Καβουρίδης Κ. Β., Χαλούλος Κ., Λεοντίδης Μ., Ρούμπος Χ. «Η εκμετάλλευση του λιγνίτη στην Ελλάδα με οικονομικά και περιβαλλοντικά κριτήρια. Σημερινή κατάσταση και προοπτικές». (Διημερίδα «Λιγνίτης και Φυσικό Αέριο στην ηλεκτροπαραγωγή της χώρας», 9-10 Ιουνίου 2005, ΤΕΕ).
5. Καβουρίδης Κ. Β., Χαλούλος Κ., Λεοντίδης Μ., Ρούμπος Χ Η σκοπιά της ΔΕΗ για την επικέντρωση της ενεργειακής πολιτικής της χώρας στην εκμετάλλευση των λιγνιτικών κοιτασμάτων.
* Ο Θωμάς Ψύρρας είναι βουλευτής Λάρισας της ΔΗΜΑΡ
