Μ.Ε. Λαγκουβάρδου
«Παραβλέπετε τη δικαιοσύνη και την αγάπη του Θεού. Αλίμονο,
φορτώνετε στους ανθρώπους φορτία δυσβάστακτα» (Λουκ.ια΄)
Καρδιακή λέγεται η προσευχή που γίνεται με την καρδιά, το κατοικητήριο του Αγίου Πνεύματος. Αυτός που θέλει να ζει με την καρδιά θα συγκρουστεί με τη λογική και τον παραλογισμό του σώματος. Η σύγκρουση ανάμεσα στο πνεύμα και στο σώμα είναι αιώνια. Πάντοτε το σώμα πολεμάει το πνεύμα. Οι έχοντες σαρκικό φρόνημα αντιμάχονται τους αναγεννημένους πνευματικά.
Οτιδήποτε δεν γίνεται με την καρδιά δεν βγαίνει σε καλό. Δίχως αγάπη δεν γίνεται, λέει η λαϊκή παροιμία. Ιλαρόν δότην αγαπά ο Θεός, λέει η Γραφή. Ο Ιησούς αντιτίθεται στους Φαρισαίους. «Παραβλέπετε τη δικαιοσύνη και την αγάπη του Θεού» τους λέει, «Αλίμονο, φορτώνετε στους ανθρώπους φορτία δυσβάστακτα».
Ο άνθρωπος διακρίνεται απ΄ τη συμπόνια. Η ουσία του ανθρώπου είναι η αγάπη. Οι άρχοντες που δεν αγαπούν το λαό, κάνουν τον λαό να στενάζει. Η κεντρική ιδέα της Ορθοδοξίας είναι η καρδιακή προσευχή. Το Άγιον Πνεύμα μαθαίνει τον άνθρωπο να προσεύχεται με την καρδιά του. Το κύριο μέλημα του ορθοδόξου χριστιανού είναι η καθαρή καρδιά, για να έρθει να κατοικήσει μέσα του η Θεία Χάρη.
Κατά την Ορθόδοξη Παράδοση η καρδιά είναι το θυσιαστήριο του Θεού, ο ναός του Θεού. Ο πιστός λατρεύει τον Θεό μέσα στην καρδιά του. Γίνεται ακροατής των λόγων της νοεράς προσευχής.
Ο Ιησούς χρησιμοποίησε το λόγο για να αποτρέψει κάθε αμαρτία. Για την αμαρτία κατά του Αγίου Πνεύματος, που μετατρέπει τον ναό του Θεού, την καρδιά του ανθρώπου, σε οίκο εμπορίου, χρησιμοποίησε το μαστίγιο! Καρδιακή προσευχή, λοιπόν, είναι αυτή που γίνεται με την καρδιά, όχι με μόνη τη λογική χωρίς την καρδιά. Πώς γίνεται η προσευχή με την καρδιά; Στην καρδιακή προσευχή ο νους συγκεντρώνεται στην καρδιά κι ακούει τα λόγια της ευχής, που είναι τα λόγια «Κύριε Ιησού Χριστέ, Υιέ του Θεού ελέησόν με τον αμαρτωλό».
Πώς συγκεντρώνεται ο νους στην καρδιά; Ο νους είναι ο οφθαλμός της ψυχής. Ο Ιησούς είπε πως όταν ο οφθαλμός είναι σκοτεινός όλο το σώμα είναι σκοτεινό. Για να συγκεντρωθεί ο νους στην καρδιά, πρέπει ο νους να είναι φωτεινός κι η καρδιά επίσης να είναι καθαρή.
Συνήθως ο νους δεν είναι φωτεινός, κι η καρδιά δεν είναι καθαρή. Αν κοιτάξεις στην καρδιά, συνήθως θα δεις ένα μεγάλο σκοτάδι. Τόσο μεγάλο που ο σημερινός κόσμος ξεχνάει ότι έχει καρδιά ή σκέφτεται πως δεν υπάρχει καρδιά, με την έννοια που δίνει η πίστη στο Θεό. Θυμάται την καρδιά, μόνο ως φυσικό όργανο και όχι ως έδρα της ψυχής και όλης της συνειδησιακής ζωής του ανθρώπου.
Σ΄ αυτό το σημείο πρέπει να φέρουμε ένα παράδειγμα στο οποίο θα φανεί η διαφορά μεταξύ της προσευχής που γίνεται με τη λογική και της προσευχής που γίνεται με την καρδιά: Η σκέψη του θανάτου π.χ. άλλοτε είναι της λογικής κι άλλοτε είναι της καρδιάς.
Είναι άλλο να σκεφτεί κανείς ότι ο άνθρωπος γενικά είναι θνητός και άλλο να νιώσει ότι ο ίδιος πεθαίνει. Στη δεύτερη περίπτωση η σκέψη του θανάτου είναι της καρδιάς, κι ο άνθρωπος που τη σκέφτεται συνταράσσεται ολόκληρος.
Θα ήθελε τότε να ήταν ο νους του φωτεινός κι η καρδιά του καθαρή για να νιώθει την παρουσία του Χριστού μέσα του, αλλά δεν βλέπει παρά σκοτάδι κι η προσευχή δεν γίνεται με την καρδιά του.
Καρδιακή προσευχή ή νοερά προσευχή, όπως είπαμε είναι η προσοχή στα λόγια Κύριε Ιησού Χριστέ Υιέ του Θεού ελέησόν με. Η προσοχή μας, τόσο στους αρχάριους όσο και στους έμπειρους διασπάται κι η προσευχή εμποδίζεται, γι΄ αυτό χρειάζεται διαρκής αγώνας για να προσέχουμε στα λόγια της προσευχής. Είναι τόσο επώδυνος αυτός ο αγώνας με τους περισπασμούς της προσοχής, ώστε θεωρείται από τους αγίους της Εκκλησίας μας, το δυσκολότερο έργο, που μόνο με τη χάρη του Θεού είναι κατορθωτό.
Το ότι είναι δύσκολο να προσέχουμε στα λόγια της νοεράς προσευχής δεν σημαίνει ότι πρέπει να περιμένουμε να αποκτήσουμε φωτεινό νου και καρδιά καθαρή κι ύστερα να κάνουμε τη νοερά προσευχή.
Η νοερά προσευχή είναι θεραπεία, αλλά για να φτάσει κανείς στη θεραπεία πρέπει να αρχίσει από αυτήν.
