* Του Γ. Καραβάνα (karavanas1@hotmail.com)
Στα κινεζικά, όταν θέλεις να ρωτήσεις κάποιον «τι κάνεις;» τον ρωτάς «Νί χάου;», που ακριβώς μεταφράζεται: «έφαγες χθες;». Γιατί - λίγα χρόνια πριν - το συνηθισμένο ήταν οι περισσότεροι να μην έχουν φάει! Η χώρα είχε τεράστιες δυνατότητες ανάπτυξης, παρέμενε ωστόσο απίστευτα φτωχή! Τι άλλαξε και μέσα σε ελάχιστες δεκαετίες οι Κινέζοι έχουν τη δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου; Τι συνέβη ώστε οι «πλούσιοι» Έλληνες να παρακαλούν σήμερα τους «πεινασμένους» Κινέζους, να έρθουν στη χώρα μας για τουρισμό και επενδύσεις; Αυξήθηκαν μήπως οι πλουτοπαραγωγικές πηγές της Κίνας; Άλλαξε η θέση, το κλίμα ή ο πληθυσμός της; Όχι βέβαια! Αυτό που άλλαξε, είναι το οικονομικό της σύστημα, δανεικό από τους Βρετανούς - άλλοτε αποικιοκράτες κινεζικών περιοχών, όπως το Χονγκ Κογκ και η Ταϊβάν. Ένα σύστημα, που εγκατέλειπε την ισότητα που επικρατούσε στην κινεζική ενδοχώρα, προτάσσοντας το αγγλοσαξωνικό σύστημα παραγωγής πλούτου.
Στην τελευταία της ομιλία στο Βρετανικό Κοινοβούλιο, η Μάργκαρετ Θάτσερ κατηγορήθηκε από τους Εργατικούς ότι, «επί των ημερών της, η απόσταση ανάμεσα σε πλούσιους και φτωχούς, αυξήθηκε». Η Θάτσερ, αποδέχτηκε το γεγονός, αλλά αντεπιτέθηκε λέγοντας ότι, «ωστόσο, επί των ημερών της, όλοι οι Βρετανοί, ανάμεσα στους οποίους και οι φτωχότεροι, αύξησαν θεαματικά το εισόδημά τους». Συνέχισε λέγοντας ότι: «...εσείς του Εργατικού κόμματος, νοιάζεστε περισσότερο να εμποδίσετε τους πλούσιους να γίνουν πλουσιότεροι, παρά να βοηθήσετε τους φτωχούς να βελτιώσουν τη θέση τους».
Αναρωτιέται κανείς: είναι αδύνατον να έχουμε και τα δύο; Είναι αδύνατον να παράγεται πολύς πλούτος, ο οποίος εν συνεχεία θα μοιράζεται σε όλους το ίδιο; Φοβάμαι, με βάση τα διεθνή παραδείγματα, πως η απάντηση είναι «ναι». Κι αυτό για τους εξής λόγους: ο τρόπος με τον οποίο αναδιανέμεται ο πλούτος, είναι η φορολογία. Όσο υψηλότερη η φορολογία, τόσο μεγαλύτερη η αναδιανομή, τόσο μικρότερη η απόσταση πλούσιων και φτωχών. Τόσο μικρότερο όμως και το κίνητρο να πλουτίσεις! Τόσο μικρότερο το κίνητρο να καινοτομίσεις και να παράξεις! Τόσο λιγότερη η διάθεση να προσπαθήσεις να ξεπεράσεις τον εαυτό σου, προκειμένου να ξεχωρίσεις από τους άλλους. Αν πρόκειται το κράτος να παίρνει το μεγαλύτερο μέρος των κόπων σου και να το μοιράζει στους άλλους, τότε γιατί να κοπιάσεις; Ποτέ δεν θα «γεννιόταν» ένας Μπιλ Γκέιτς (ιδρυτής της Microsoft) ή ένας Στιβ Τζόμπς (ιδρυτής της Apple computers), σε μια κομουνιστική χώρα. Κι αν ποτέ γεννιόταν, θα έφευγε και θα πήγαινε κάπου αλλού, που να μπορεί να γευτεί τους καρπούς της προσπάθειάς του. Το δίλημμα συνεπώς είναι υπαρκτό! Θέλουμε μια κοινωνία όπου ο φτωχότερος δεν είναι και τόσο φτωχός, αλλά διαφέρει πολύ από τον πλουσιότερο ή θέλουμε μια κοινωνία όπου πλούσιοι και φτωχοί δεν διαφέρουν πολύ, είναι όμως συνολικά φτωχότεροι συγκριτικά με τους πολίτες άλλων χωρών με μεγαλύτερες κοινωνικές ανισότητες;
Η σωστή απάντηση, όπως πάντα, βρίσκεται στην ισορροπία των δύο. Τόσο η καθολική φτώχεια όσο και η μεγάλη απόσταση πλούσιων και φτωχών, δημιουργούν κοινωνικά προβλήματα. Η ιδανική ισορροπία σε κάθε περίπτωση όμως, δεν είναι η ίδια! Σχετίζεται με το μέγεθος κάθε οικονομίας! Αν μια κοινωνία είναι ήδη συνολικά πολύ πλούσια, το βάρος πρέπει να πέσει στη γεφύρωση των μεγάλων ανισοτήτων - αυτό που ονομάζουμε Κοινωνική Συνοχή. Αν αντίθετα η παραγωγικότητα της οικονομίας είναι χαμηλή, το βάρος πρέπει να πέσει στα κίνητρα για παραγωγή νέου πλούτου. Στην Κίνα και τις άλλες πρώην «ανατολικές» οικονομίες, αυτό ακριβώς συνέβη: όταν το επίπεδο της διαβίωσης των πολιτών έπεσε σε οριακά χαμηλά επίπεδα - εξ ου και ο κινεζικός χαιρετισμός: «έφαγες χθες;» - έγινε προφανές πως κάτι έπρεπε να αλλάξει ριζικά. Οι κανόνες της οικονομίας ανετράπησαν, δίνοντας κίνητρα και ελευθερίες που οδήγησαν στο οικονομικό θαύμα που όλοι ζηλεύουν σήμερα. Οι δυνατότητες ήταν πάντα εκεί, η πολιτική απόφαση ήταν που έλειπε! Από την άλλη, οι Βρετανοί Εργατικοί είχαν λόγο ίσως να δυσανασχετούν με τη Θάτσερ, όταν αυτή βρίσκονταν πλέον στο τέλος της καριέρας της. Σε μια χώρα που - χάρη σε αυτήν - εξέρχονταν πλέον της μεγάλης οικονομικής κρίσης και είχε πολίτες που μπορούσαν πλέον να ξοδεύουν χρήματα (...και φυσικούς πόρους, μην το ξεχνάμε) σε απίστευτες σπατάλες, ήταν απαράδεκτο να έχεις ανθρώπους που στερούνται βασικών παροχών, έστω κι αν αυτές ήταν πολλές συγκριτικά με άλλα μέρη του κόσμου.
Στην Ελλάδα ζήσαμε μια παράδοξη κατάσταση. Νομίζαμε πως είμαστε Αγγλία, ελέω δανεικών βεβαίως, ενώ είμαστε μαοϊκή Κίνα, αναφορικά στις ρυθμίσεις της οικονομίας και τις δομές της παραγωγής. Ενώ η οικονομία μας ήταν (και σε μεγάλο βαθμό παραμένει) «σοβιετικού τύπου», εμείς νομίζαμε ότι ήταν δυτικοευρωπαϊκή. Και συνεπώς ρίξαμε το βάρος στην αναδιανομή πλούτου, που όμως ΔΕΝ παράγουμε (πράγμα που είναι και πιο εύκολο στους πολιτικούς - ανεξαρτήτως κόμματος - και πιο ευχάριστο στους πολίτες)! Το αποτέλεσμα αυτού του μοντέλου είναι πλέον γνωστό: η χώρα είναι καταχρεωμένη, η παραγωγή της παραμένει ασθενική και οι οικονομικοί της θεσμοί είναι γεμάτοι περιορισμούς και αγκυλώσεις. Εξακολουθούμε να ρίχνουμε το βάρος στο πώς θα εμποδίσουμε τους πιο δραστήριους να πλουτίσουν, ενώ κανονικά θα έπρεπε να τους ενθαρρύνουμε να το κάνουν! Αντί να ρίχνουμε το βάρος στην απελευθέρωση αγορών και επαγγελμάτων, στην απελευθέρωση ωραρίων, στην απλοποίηση των διαδικασιών που απαιτούνται για τη δημιουργία επιχειρήσεων κλπ, εμείς εξακολουθούμε να προσπαθούμε να λύσουμε τα προβλήματά μας βάζοντας περισσότερους φόρους (όπως π.χ. τα χαράτσια στην ακίνητη περιουσία). Αντί να δίνουμε κίνητρα σε ντόπιους και ξένους επενδυτές, να προτιμήσουν τη χώρα μας για να επενδύσουν, εμείς εξακολουθούμε να νοιαζόμαστε για τη μοιρασιά και να αφαιρούμε κάθε κίνητρο από τους φιλόδοξους νέους επενδυτές, προκειμένου λέει να πιάσουμε τους πλούσιους φοροφυγάδες (ασχέτως αν οι πιο «καπιταλιστικές» χώρες, έχουν αποδεδειγμένα και τα πιο αποτελεσματικά φορολογικά συστήματα!). Αποστρεφόμαστε την παραγωγή νέου πλούτου και προτιμούμε να μοιραζόμαστε «δικαιότερα» τη μιζέρια. Είμαστε ακριβώς εκεί που ήταν η Κίνα και η Ρωσία, λίγο πριν την ολοκληρωτική τους κατάρρευση. Διστάζουμε να κάνουμε αυτό που έκαναν εκείνες, δηλαδή να αλλάξουμε ριζικά το οικονομικό μας μοντέλο. Δεν έχουμε παρά να εμπιστευτούμε περισσότερο τους εαυτούς μας και να απελευθερώσουμε την οικονομία από τα δεσμά, που οι ίδιοι της βάλαμε. Ευτυχώς, τα πολλά συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας μας, είναι ακόμα εδώ και μας περιμένουν!
* Ο Γιώργος Καραβάνας είναι μορ. βιολόγος και μέλος της Κ.Ε. του κόμματος ΔΡΑΣΗ (www.drassi.gr)
