Από τον Σωτήρη Π. Ζάχο
Προειδοποίηση: Ό,τι ακολουθεί
δεν είναι «πολιτικά ορθό». Περιέχει ακατάλληλους
χαρακτηρισμούς και είναι προϊόν φαντασίας
Γενικά δεν έχω πρόβλημα με τις εκπλήξεις. Μάλιστα, μου αρέσουν (όχι αρέζουν). Είναι μια κάποια αλλαγή. Προκαλούν αναταραχή, όπως η πέτρα που πέφτει στα νερά μιας ήρεμης λίμνης. Υπάρχουν, όμως, εκπλήξεις που δεν θέλω. Και δεν θέλω εκπλήξεις που κυριολεκτικά με αφήνουν... έκπληκτο. Μπροστά σε τέτοιες βρίσκομαι συχνά στο μάθημα της «Περίληψης». Για όσους αγνοούν, στο συγκεκριμένο μάθημα δίνεται κείμενο στους μαθητές και τους ζητείται να παραθέσουν τα νοήματά του σε μικρή έκταση. Το μάθημα ελέγχει τη δυνατότητα κατανόησης γραπτού λόγου, αφαίρεσης μη ουσιαστικών στοιχείων και διατύπωσης των βασικών νοημάτων σε απλά ελληνικά.
Όλο και πιο συχνά, αυτή η φαινομενικά απλή διαδικασία με αφήνει άναυδο. Στην προσπάθειά τους να αποδώσουν το νόημα μιας παραγράφου, μαθητές αφήνουν την ομήγυρη σύξυλη. Το νόημα που διατυπώνουν καμιά σχέση έχει με το νόημα της παραγράφου που οι υπόλοιποι έχουμε μπροστά μας. Αμηχανία! Σκέφτομαι: «Που να πάρει! Έχω δώσει λάθος κείμενο στο παιδί»! Ρωτάω: «Εεε, ποιο κείμενο έχεις; Έχεις μπροστά σου το κείμενο «Σύγχρονοι κουμπούρες» (π.χ.); Μήπως σου έχω δώσει κάποιο επόμενο...»; Ανακαλύπτουμε ότι έχει το σωστό κείμενο, απλώς αδυνατεί να κατανοήσει το περιεχόμενό του, το οποίο, βέβαια, και δεν είναι γραμμένο σε Σουαχίλι, Σανσκριτικά, Σφηνοειδή, Γραμμική ΣΤ’ ή στη γλώσσα κάποιου χαμένου, στα βάθη των αιώνων, πολιτισμού. Είναι γραμμένο στη νέα ελληνική.
Παλιότερα, τέτοιους μαθητές τους χαρακτήριζαν «κουμπούρες», «ξύλα απελέκητα», «τούβλα», «τενεκέδες ξεγάνωτους»! Σήμερα, τέτοιοι χαρακτηρισμοί είναι απαγορευμένοι. Τώρα χαρακτηρίζονται «αδιάφοροι», «με κενά», «χωρίς συγκέντρωση». Διαφορετικές λέξεις. Ίδιο νόημα. Οι συνθήκες του παρελθόντος δικαιολογούσαν την ύπαρξή τους. Ο αγροτικός προσανατολισμός των κοινωνιών, οι δυσκολίες επιβίωσης, η έλλειψη σχολείων σε απομακρυσμένες περιοχές, η αγραμματοσύνη των προηγούμενων γενιών. Σήμερα, στην εποχή της «έκρηξης της γνώσης», της υποχρεωτικής εκπαίδευσης, φαντάζουν παράλογα τα ποσοστά των ατόμων που αντιμετωπίζουν τέτοιες αδυναμίες. Κι όμως, οι «κουμπούρες» ζουν και βασιλεύουν και τον κόσμο κυριεύουν.
Ενώ τα ποσοστά του οργανικού αναλφαβητισμού μειώθηκαν, όλο και περισσότεροι νέοι έχουν πρόσβαση στη μέση, ανώτερη και ανώτατη εκπαίδευση, η πρόσβαση σε βιβλία εφημερίδες και κάθε είδους πληροφορία γίνεται όλο και πιο απλή υπόθεση, το παρελθόν μας καταδιώκει. Η απειλή παλιά λεγόταν «οργανικός αναλφαβητισμός», σήμερα «λειτουργικός». Μια μορφή αμάθειας που παρατηρείται όχι μόνο στα μαθητικά γραπτά, αλλά και στην καθημερινότητα των ενηλίκων. Λειτουργικά αναλφάβητος θεωρείται εκείνος που αδυνατεί να κατανοήσει (όχι να διαβάσει, αλλά να καταλάβει) μια απλή παρουσίαση γεγονότων που έχουν σχέση με την καθημερινή ζωή του (UNESCO). Με μια λιγότερο πολιτικά ορθή προσέγγιση, θεωρείται εκείνος που απλώς δεν ξέρει τι του γίνεται!
Σημερινοί μαθητές και (δυστυχώς) αυριανοί φοιτητές, επιστήμονες, επαγγελματίες, πολίτες... αδυνατούν να διαβάσουν με ευχέρεια, να γράψουν χωρίς λάθη, να κατανοήσουν ένα κείμενο, να κάνουν σωστά απλές μαθηματικές πράξεις, να διαχωρίσουν σημαντικό και δευτερεύον, να συνδέσουν αιτία με αποτέλεσμα, να κρίνουν. Στην εποχή της ψηφιακής επανάστασης κάποιοι δυσκολεύονται να ανταποκριθούν σε απλά δεδομένα.
Ο λειτουργικός αναλφαβητισμός είναι πιο επικίνδυνος από τον οργανικό. Ο οργανικά αναλφάβητος είχε συνείδηση της άγνοιάς του. Ο λειτουργικός αναλφαβητισμός πλήττει οποιονδήποτε. Απειλεί και άτομα που θα χαρακτηρίζαμε «μορφωμένα». Ο λειτουργικά αναλφάβητος αδυνατεί ή αρνείται να παραδεχτεί το πρόβλημά του. Το κύρος του, οι σπουδές του, συγκαλύπτουν(;) τις αδυναμίες του. Πόσοι παραδέχονται ή και κατανοούν ότι δεν αντιλαμβάνονται το άρθρο μιας εφημερίδας ή ότι αδυνατούν να συντάξουν σωστά ακόμα και μια λίστα για ψώνια; Συνήθως φταίει το... κακογραμμένο κείμενο ή η έλλειψη συγκέντρωσης της στιγμής. Φταίει ο κακός ο φλάρος, θα έλεγα προσωπικά!
Ο λειτουργικός αναλφαβητισμός συνθέτει απειλή σε μια εποχή που ο καθημερινός καταιγισμός πληροφοριών είναι δεδομένος. Εμποδίζει τη συμμετοχή στα κοινά, διαιωνίζει χάσματα, καταδικάζει σε άγνοια, οδηγεί σε στασιμότητα και αποκλεισμό. Δεν είναι απλώς πρόβλημα του «κουμπούρα», γιατί οι «κουμπούρες» ζουν ανάμεσά μας. Και οι «κουμπούρες» συμμετέχουν στα κοινά, διεκδικούν και συχνά καταλαμβάνουν θέσεις (αναξιοκρατία λέγεται), αναπνέουν, τρώνε, κοιμούνται, όπως και κάθε φυσιολογικός άνθρωπος. Είναι πρόβλημα κοινωνικό και τώρα, που η κρίση χτυπάει την πόρτα και των πιο αναπτυγμένων κρατών, πρέπει να σκεφτούμε ότι ίσως ο περιορισμός του, είναι μια κάποια λύση.
* Ο κ. Ζάχος επισημαίνει ότι οποιαδήποτε ομοιότητα
με πραγματικά πρόσωπα και γεγονότα είναι τυχαία.
http://sotiriszachos.blogspot.com/
