* Από τον Γεώργιο Ν. Ξενόφο
Η βία και ο εκφοβισμός, ως έννοιες είναι γνωστές διαχρονικά και άρρηκτα συνδεδεμένες με την παρουσία του ανθρώπου σε όλο το φάσμα της κοινωνικής του εξέλιξης. Ειδικότερα, ως φαινόμενο, η σχολική βία και ο εκφοβισμός, χαρακτηρίζεται ως σύνθετο, στη δε εκδήλωσή του συμβάλλουν ατομικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες. Οι ίδιες οι λέξεις του θέματος (βία - φόβος - σχολείο) οριοθετούν την παρούσα προσέγγιση, ως ένα κοινωνικό πρόβλημα, το οποίο εντοπίζεται μέσα στην ίδια την ενότητα που λέγεται σχολείο. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι η όλη διαχείριση - αντιμετώπιση του θέματος, επομένως και η λύση του όλου προβλήματος, βρίσκεται μέσα στο ίδιο το σχολείο (μαθητές - διδακτικό προσωπικό - γονείς). Όπως γνωρίζουμε, η Ελληνική Αστυνομία, ως οργανισμός με ιδιαίτερη ευαισθησία στα κοινωνικά προβλήματα που αγγίζουν το πιο ευαίσθητο τμήμα της κοινωνίας δηλαδή τα παιδιά, έχει εντάξει στις προτεραιότητές της, ως μέγιστη θα λέγαμε, την προστασία των ανήλικων παιδιών κυρίως, ώστε αυτά αφενός να μην πέφτουν θύματα εγκληματικών πράξεων (αποφυγή θυματοποίησης) και αφετέρου να αποτρέπεται η όποια παραβατικότητα (ως εκδήλωση αντικοινωνικής συμπεριφοράς). Το υφιστάμενο νομικό πλαίσιο όπως αυτό διαμορφώνεται τόσο από επιταγές του συνταγματικού νομοθέτη (άρθρο 21), όσο και του διεθνούς και εγχώριου δικαίου καθορίζει με σαφήνεια τα όρια μέσα στα οποία οφείλει να κινηθεί η συντεταγμένη πολιτεία και κατ' επέκταση και οι υπηρεσίες (όπως πληροφορούμαστε) της Ελληνικής Αστυνομίας. Επομένως, ο ρόλος των υπηρεσιών της είναι διακριτός και επιτάσσει την ουσιαστική συνεργασία με τους αρμόδιους για το θέμα (παράγοντες της σχολικής κοινότητας) αλλά και συναρμόδιους φορείς (δικαιοσύνη, επιμελητές ανηλίκων, τοπική αυτοδιοίκηση μέσα από τις όποιες κοινωνικές δομές υφίστανται, κοινωνικούς φορείς (Δικηγορικός, Ιατρικός Σύλλογος, Σύλλογος Εκπαιδευτικών), Συμβούλια Πρόληψης Παραβατικότητας όπου αυτά υπάρχουν. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει στην ανάπτυξη κοινών δράσεων στην κατεύθυνση της πρόληψης (μεγιστοποίηση του προληπτικού ρόλου) μέσα από ενημερώσεις (για παράδειγμα αναφέρουμε θεματικές όπως η ασφαλής πλοήγηση στο διαδίκτυο, κυκλοφοριακής αγωγής, περιβαλλοντικά, φίλαθλη συμπεριφορά και αποφυγή της βίας στις αθλητικές εκδηλώσεις κ.λπ.). Στην κατεύθυνση θα βοηθούσε πολύ η συνεργασία αυτή να ξεκινά με πρωτοβουλία του σχολείου μέσα από ειδικά προγράμματα (projects) όπου οι μαθητές θα είναι πρωταγωνιστές μιας ομαδικής προσπάθειας προσέγγισης των παραπάνω κοινωνικών προβλημάτων και οι τρόποι επίλυσής τους. Η κατανόηση του προβλήματος αποτελεί και το καθοριστικό στοιχείο για την επίλυσή του. Πρακτικά, έχουν γίνει (απ' ό,τι ξέρουμε) πολλές τέτοιες δράσεις που υλοποιήθηκαν τα τελευταία χρόνια σε όλες τις βαθμίδες των σχολικών μονάδων (Δημοτικά, Γυμνάσια και Λύκεια) σε διάφορες περιοχές. Σημαντικό ρόλο στην κατεύθυνση μπορούν να επιτελέσουν οι Τεχνολογίες των Πληροφοριών και των Επικοινωνιών και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τα οποία κάποια στιγμή με μεγαλύτερο θάρρος θα πρέπει οι δημόσιοι οργανισμοί και φορείς να αγκαλιάσουν ως καλή πρακτική επικοινωνίας με τους πολίτες. Ενδεικτικά αναφέρουμε τον επίσημο δικτυακό τόπο της ΕΛ.ΑΣ., www.astynomia.gr, στον οποίο κάθε πολίτης (είτε γονέας, είτε παιδί, είτε εκπαιδευτικός) μπορεί να βρει χρήσιμο υλικό (με οδηγίες και συμβουλές) σε περίπτωση που ανακύψει οποιοδήποτε σχετικό πρόβλημα αρμοδιότητάς της. Στην μη προληπτική της εκδοχή η Ελληνική Αστυνομία υποστηρίζει ότι προσπαθεί να ανταποκριθεί άμεσα και να παρέχει κάθε δυνατή συνδρομή στα αιτήματα των Διευθυντών Σχολικών Μονάδων, σχετικά με θέματα που εμπίπτουν στις αρμοδιότητές της, και να διερευνά τυχόν καταγγελίες. Επίσης, γίνεται μνεία στο ρόλο που καλούνται να διαδραματίσουν οι υπηρεσίες της (ολοένα) στους χώρους εκτός σχολείου - όπου ζουν και κινούνται τα παιδιά (παιδικές χαρές, γήπεδα, φροντιστήρια, πάρκα κ.λπ.), ώστε να αναπτύσσουν τις δραστηριότητές τους σε συνθήκες μεγαλύτερης δυνατής ασφάλειας.
Ειδικά προγράμματα αντι-βίας: Η προετοιμασία για την ενδεχόμενη κρίση, ο σχεδιασμός της πρόληψης, η διαχείριση της μικρής καθημερινότητας, η σχολική ατμόσφαιρα, η επικοινωνιακή πολιτική, τα επιμορφωτικά προγράμματα, ο επανέλεγχος της, μετά την κρίση, κατάστασης (the Post-Crisis Crisis), τα συνεργαζόμενα σχολεία σε προγράμματα κατά της βίας επιτρέπουν σε όλους να μάθουν, να εκπαιδευτούν και να εκπαιδεύσουν στους τρόπους που αντιδρά ένα σχολείο ψυχών και όχι ένα ένοπλο τμήμα της κοινωνίας των κινδύνων και των αποκλεισμών. Αν ο εκπαιδευτικός παροξυσμός οδηγεί (ακόμα και) στο έγκλημα κι αν τα εναλλακτικά σχολεία "απελευθερώνουν", αν οι μορφές πρόληψης (πρωτογενούς - δευτερογενούς - τριτογενούς) και η ενίσχυση του αυτοσεβασμού / αυτοεκτίμησης αποδίδουν ενώ η πειθαρχία / η καταστολή / ο στιγματισμός ανακυκλώνουν τη βία, τότε δεν μένει παρά να σταθούμε όλοι πλάι (και όχι απέναντι) στα παιδιά μας στην κρίσιμη φάση της ενηλικίωσής τους. Δεν είναι μέσω της "σχολικής εγκληματολογίας" που θα λύσουμε το πρόβλημα αλλά μέσω μιας κατανοούσας προσέγγισης. Η αιτιολογία δεν αρκεί και οδηγεί σε μεθοδολογικά λάθη λόγω ιδεολογικής φόρτισης. Επιθετική, μη-προσαρμοσμένη, παρεκκλίνουσα, παραβατική, αντικοινωνική και αντισυμβατική η συμπεριφορά των μαθητών πηγάζει από την "ειδική κοινωνική τους κατάσταση" κι εκφράζει ένα έντονο αίσθημα αποστέρησης, ματαίωσης, διάψευσης, στρεφόμενο erga omnes. Υποβαθμισμένη ζωή, υποβαθμισμένο σχολείο, υποβαθμισμένα όνειρα, κοινωνικός αποκλεισμός, ανασφαλής ζωτικός χώρος επιβίωσης, πανοπτική κοινωνία γενικής και ειδικής παρακολούθησης όλα αυτά και όλοι αυτοί τους κρύβουν τον ήλιο του μέλλοντός τους. Και - ως γνωστόν - χωρίς φως (ή προσδοκία φωτός) χάνει την αξία του οποιοσδήποτε αγώνας (στην τάξη ή και στη ζωή). Η ιδέα μιας δίχως βία κοινωνίας αποτελεί στοίχημα για όλους είτε μέσα είτε έξω από το σχολείο. Το οφείλουμε στις αγέννητες γενιές του ποιητή.
* Ο Γεώργιος Ν. Ξενόφος είναι πρώην Π.Υ. ΥΠ.ΕΘ.Α., λογοτέχνης και συγγραφέας
