Από τον Αντώνη Περδικούλη
Κυκλοφόρησε στα 2005 στα Γιάννενα η αξιοπρόσεκτη συλλογή ποιημάτων του Νίκου Ποταμίτη, φιλολογικό ψευδώνυμο του πανεπιστημιακού καθηγητή, συγγραφέως και φιλοσόφου Νίκου Ψημμένου, με τον βαθυστόχαστο τίτλο «Εδιζησάμην Εμεωυτόν». Ο πρωτότυπος τίτλος, που αποτελεί δάνειο από το περισπούδαστο έργο του Ηράκλειτου, μπορεί να αποδοθεί στην νεοελληνική ως «Διερεύνησα στα κατάβαθα του εαυτού μου...». Έως σήμερα ο Ποταμίτης έχει εκδώσει συνολικά δεκαοκτώ ποιητικές συλλογές, σε όλες μεσουρανεί η λυρική πνοή, η μελωδικότητα, το μέτρο, η νοσταλγική έξαρση, ενώ μια λεπτή φιλοσοφημένη διάθεση εμποτίζει τον κορμό όλων των κομψών του ποιημάτων. Από αυτές θα ξεχωρίζαμε επίσης τις παρακάτω:
«Ποτάμιοι στίχοι» 2001, «Έρωτος Τροπαί» 2003, « Περί Βλεμμάτων» 2007, «Μπρος στο απέραντο γαλάζιο» 2012 και «Μνήμες Ζωής Ερατεινής» 2013.
Το πνεύμα της ανάγκης για αυτογνωσία και αυτοέλεγχο, με παραστάτη την κυρίαρχη σκέψη και ζωτικό εργαλείο τον Λόγο, διατρέχει τον πυρήνα των τριάντα ποιημάτων του Ποταμίτη στη συλλογή «Εδιζησάμην Εμεωυτόν».
Ο Λόγος, ως επίγονος της Σκέψης, εκφράζει το πλάτος των διανοημάτων με αρωγό ένα παντοδύναμο συστατικό, τη Λέξη.
Ο Λόγος, «το λεπτώτατον και καθαρώτατον» στοιχείο, κατά τον Αναξαγόρα,
συνιστά την Αρχή και το Τέλος της δημιουργικής κλίμακας της ανθρώπινης φύσης, που βγάζει τον σκεπτόμενον άνθρωπο από τη χειμερία νάρκη του α-λόγου και τον μετουσιώνει σε εικόνα υπαρκτού κοινωνικού όντος. Ο Λόγος, «υπηρέτης του Νού», κατά τον Πλούταρχο, αντιστέκεται στο γήρας των στοχασμών και γεωργεί το χέρσον της ψυχής ως ο άκτιστος και αέναος, που έρχεται από το πέραν του ανθρώπινου, δηλαδή από το Θείον, για να δώσει πνοή ζώσα και ρίγος εύψυχον:
« Ο λόγος μου φωνή προγόνων
και οι πρόγονοι μαινάδες του Διόνυσου
και λειτουργοί του Φοίβου...».
Ο Λόγος ωστόσο είναι «έπεα πτερόεντα» για τον ποιητή, αέρας και φύλλο που εξανεμίζονται «σαν το θρόισμα στο δέντρο, σαν τον φλοίσβο στην ακτή...», αλλά ο ποιητικός πολύ απέχει από τον κοινό, γιατί είναι το ενορατικό κάτοπτρο του Νού, γεννήτορας αρμονίας ή αποκάλυψης, πότε με μορφή ερμαίου τελάλη, πότε ως αγγελόκρουσμα, κάποτε πάλι και ως αναγεννησιακή σιωπή.
Το πόση γαλήνη μπορεί να χαρίσει ένας απλός φλοίσβος στην άοκνη ψυχή, πόση αύρα δροσιάς μπορεί να πνέει σ’ ένα ματωμένο στίχο και ποια σκιρτήματα ανασκαλεύει μια δυνατή νοσταλγία, μας το λέει ο Ποταμίτης στο καλύτερο ίσως ποίημα της συλλογής:
«ο λόγος μου πολύτροπο ποτάμι, στη ρίζα του φωλιάζει
της ρωμηοσύνης ο καημός
μπρος στ’ ολόγιομο φεγγάρι
μπρός στον ήλιο, μπρός στο φώς...».
Η φιλοσοφημένη ποιητική γραφή του Ν.Π. βρίθει αντικατοπτρισμών της πάντα φρέσκιας μνήμης, είναι πλέρια από μουσικές υδάτων, όλα ως προέκταση της ώριμης συνείδησης και αυτογνωσίας πολύπαθης. Η Λέξη του εργάζεται το Αγαθόν Ήμαρ και μεταρσιώνεται με τον στοχασμό πέρα από το υπαρκτό και το φαινόμενο, ακριβώς σαν μια προφητεία για τον υπερβατικό και τον μελλούμενο ιστορικό χρόνο:
«Εδιζησάμην εμεωυτόν, κι ας γνώριζα
πώς στης ψυχής τα πέρατα δεν θα’ φτανα...»
Ο Ποταμίτης ανήκει στη χορεία των υπαρξιστών ποιητών του ρομαντισμού.
Ο λόγος του επισημαίνει την αγωνία για το ναυάγιο που πλησιάζει, όταν ο άνθρωπος κατανοεί την ανεπάρκειά του και αποσύρεται εκστατικός, όσο και αδύναμος, στην αναχωρητική του «ευδαιμονία»:
«Το κλουβί μου πλέον τέλειο και τα φτερά μου τσακισμένα».
Μαθητής του μεγάλου Γερμανού φιλοσόφου Karl Jaspers στο Πανεπιστήμιο της Βασιλείας στην Ελβετία(1960-61), αλλά και των Barth, Finn και Salmony, επιπλέον βαθύς στοχαστής της σκέψης του Ηράκλειτου και του Hegel, ο Νίκος Ποταμίτης μικροσκοπεί κάθε ψίθυρο του νού, κάθε κόκκο των εσώτατων φωνών, διεισδύοντας στο ακατανίκητο αίνιγμα της ύπαρξης και της ανυπαρξίας. Είναι πεπεισμένος για την απροσμάχητη ροή των πραγμάτων, μιας και τα πάντα κινούνται προς τις εκβολές του ασταμάτητου ποταμού της ζωής, οδηγώντας μας είτε στον όρμο είτε στον καταρράκτη,
καταδυναστεύοντας έτσι κι αλλιώς την απόλυτη ελευθερία μας:
«χωρίς ιστό, χωρίς πανιά, χωρίς Ιθάκη και πυξίδα...».
Η δημιουργική σκέψη και ο αποκαλυπτικός λόγος, δυνάμεις ομοούσιες και συναϊδιες, ορθοτομούν πολυπρόσωπα τη γραφή και αναμετρώνται με το «κενό απέραντο, ασάλευτο, χωρίς μορφή και σχήμα...».
Η αγαπημένη αναφορά στη Λέξη μοιάζει με παιχνίδι της ελεύθερης Σκέψης,
που διαπερνά επίμονα το πραγματικό, αναζητά το αδιερεύνητο και επανέρχεται ως ασώματο φώς, ευδοκώντας τελικά να ψηλαφίσει τον Χρόνο. Ένα Χρόνο εξόχως ακαταμέτρητο, αειθαλή, που καθαγιάζει το ανθρώπινο εφήμερο σθένος, όπως αυτό εξελίσσεται συνεσταλμένο στο αδιαπέραστο σύμπαν:
«Κάθε λέξη κι ένα φώς
κάθε φώς και μια ρωγμή».
Ποίηση, Φιλοσοφία και Κριτική Σκέψη είναι οι τρεις χάριτες της δωρεάς του Λόγου στην ωραία γραφή του Νίκου Ποταμίτη, μια γραφή πυκνόφυλλη και λυρική.
Οι Χάριτες αυτές δεν αρκούνται εμβληματικά μόνο να καταδείξουν, αλλά και να δυναμώσουν την άσβεστη φλόγα της ψυχής για αναστάσιμο φώς εις το διηνεκές.
Α.Π.
* Ο Αντώνης Περδικούλης είναι ποιητής, και δοκιμιογράφος, πρώην Στρατιωτικός.
* Νίκος Ποταμίτης. Ψευδώνυμο φιλολογικό του Νίκου Κ. Ψημμένου, ο οποίος γεννήθηκε στην Ποταμιά της Αγιάς. Εκεί έμαθε τα πρώτα γράμματα και συνειδητοποίησε την ύπαρξή του. Σπούδασε δέκα εξάμηνα Ιατρική σε Πανεπιστήμια της Γερμανίας και εικοσιπέντε εξάμηνα Φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο της ελβετικής πόλης Βασιλεία.
Από το 1975 ως και το 2002 εργάστηκε και δίδαξε ως Καθηγητής στην Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου των Ιωαννίνων. Ζει με την οικογένειά του στα Γιάννενα.
