«Οι θεοί» είναι μια ποιητική έκφραση που χρησιμοποιείται συχνά. Μιλάμε για την «θεά»-μπάλα, για τον «θεό» της πίστας, για την «θεά» της πασαρέλας κοκ. Μ’ αυτήν τη διευκρίνιση, μη γίνει και καμιά αθέλητη παρεξήγηση, προσεγγίζεται και η λαϊκή θυμοσοφία των Αγγλοσαξόνων: «Οι θεοί στέλνουν φουντούκια σ’ αυτούς που δεν έχουν δόντια». Βλέπετε, όταν αυτοί έτρωγαν... βελανίδια, την ώρα που εμείς μεγαλουργούσαμε, απόθεταν και την εμπειρία τους από το λιτό φουντούκι... Τώρα, ζώντας κατά τα δυτικά πρότυπα που εμείς διαλέξαμε, ξεδοντιασμένοι όμως, πώς να χαρούμε τα θεόσταλτα φουντούκια;
Πώς να «καταπιείς» την μαγευτική πιρουέτα-φουντούκι του Λιάπη; Ακόμη κι αν ήθελε να τη σκηνοθετήσει ένα νήπιο θα δυσκολευόταν! Πώς να «μασήσεις» την αρθρογραφία και τις διαλέξεις για τον σοσιαλισμό του Γιάννου Παπαντωνίου; Σαν χτες ήταν όταν προβληματιζόταν για τον σοσιαλισμό ή τον δημοκρατικό σοσιαλισμό (αδιάφορο!). Αυτό συγκρατούν τα διαθέσιμα αρχεία... Πρέπει να διαθέτει κανείς ατέλειωτη αγαθότητα, ή πολιτική απειρία, για να δοκιμάσει το σκληρό «φουντούκι» της κερδοφόρας Black Rock και της j.P. Morgan που «αγωνίζονται» για το περιβάλλον στις «Σκουριές» της Χαλκιδικής. Κλαυσίγελος! Πώς να μη σκάσει πικρό χαμόγελο στα χείλη; Σταυροκοπιέσαι για να πάρεις κουράγιο, για την επόμενη παράγραφο, για κάτι πιο λιτό...
Μέρες που είναι, λοιπόν, και στις καταστάσεις που ζούμε ξύπνησε μια αποθυμιά: Ναι, αποθύμησα την... λιτότητα! Όχι, δεν είναι διαστροφή! Ναι, είναι αυτοσαρκασμός, διαθέσιμος ελεύθερα σε κριτική...
Τη λέξη «λιτότητα» τη γνωρίσαμε από την εμφάνισή της στο μεταπολιτευτικό πολιτικό λεξιλόγιο. Ήταν ο χαρακτηρισμός που χρησιμοποιούσε κάθε αντιπολίτευση, αν σεβόταν τον εαυτό της, για τη συνέπεια του προϋπολογισμού της εκάστοτε κυβέρνησης. Δεν πέρασε προϋπολογισμός χωρίς να βαρύνεται με την κατηγορία αυτή. Κάθε προσπάθεια, πρόθεση έστω, να εναρμονιστούν οι δαπάνες με τα έσοδα σκόνταφτε στο να αποφευχθεί η «λιτότητα». Η «λιτότητα» διακηρυσσόταν, με άλλο όνομα φυσικά («νοικοκύρεμα», συμμάζεμα», «πάταξη της σπατάλης» κ.λπ.) αλλά δεν εφαρμοζόταν. Με όρους απλής λογικής, η πράξη αυτή θα μπορούσε να είναι πράξη ορθολογισμού και σύνεσης. Αυτό κάνει και ο συνετός άνθρωπος στη ζωή του: ανάλογα με το εισόδημά του ρυθμίζει τις δαπάνες του. Στην ιδιωτική ζωή, ο κανόνας αυτός δεν φαίνεται να έχει εναλλακτική λύση και η συστηματική παραβίαση του οδηγεί στην καταστροφή.
Όταν λέγαμε «λιτότητα» αναφερόμασταν πάντα σε μισθωτούς του Δημοσίου και συνταξιούχους. Στον ιδιωτικό τομέα ίσχυαν άλλες ρυθμίσεις. Έτσι καθιερώθηκαν δυο μέτρα και δυο σταθμά και μια πηγή μεγάλης κοινωνικής ανισότητας, για όποιον θέλει να τη δει. Έτσι κάπως, στην αρχή της κρίσης (τέλος του «09-αρχές του 10») και παρά τις «λιτότητες» έκπληκτοι και αμήχανοι αντικρίσαμε τον αριθμό: 24 δισεκατομμύρια δημόσιο έλλειμμα! Μέχρι τότε οι «καλοί θεοί» μας δάνειζαν φτηνό χρήμα. Λεφτά υπήρχαν. Τόσο μας έκοφτε. «Λεφτά υπάρχουν». Τόσο του έκοφτε. Συμφωνήσαμε, το αποδεχτήκαμε, τα... «βρήκαμε».
Όχι μόνο στο Δημόσιό (μας) αλλά και στον ιδιωτικό τομέα. Οι αριθμοί αποκαλύπτουν τώρα: Ο συνολικός δανεισμός των τραπεζών στην Οικονομία, δηλαδή σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά το 2001 ήταν μόλις 60 δισ. ευρώ, ανέβηκε στα 125 δισ. το 2005 και στα 255 δισ. το 2009, δηλαδή υπερτετραπλασιάστηκε. Το 2001 τα δάνεια προς ιδιώτες και ελεύθερους επαγγελματίες ήταν μόλις 15 δισ. ευρώ, ενώ το 2009 έφτασαν τα 125 δισ. και σήμερα φτάνουν τα 115 δισ., δηλαδή οκταπλασιάστηκαν. Τότε ανακαλύψαμε αυτό που ο Χέμινγουέϊ έγραψε με δυο λόγια. «Πώς πτώχευσες;»-«Σιγά-σιγά και μετά ξαφνικά»...
Στα λεξικά, η σημασία της λιτότητας αποδίδεται με τις συγγενικές λέξεις «απλότητα» και «ολιγάρκεια». Δυο έννοιες που προσδιορίζουν περισσότερο τον χαρακτήρα ενός ανθρώπου και γενικά τον τρόπο ζωής, παρά υποδηλώνουν στερήσεις. Η ολιγάρκεια και η απλότητα θεωρούνται αρετές και ουσιαστικά διαμορφώνουν έναν τρόπο ζωής, με προσωπική σφραγίδα, με κομψότητα και αρμονία, με μέτρο αν θέλετε. Το εντελώς αντίθετο από την ξέχειλη πλαδαρότητα και τον μιμητισμό του life-style. Κατά κάποιον τρόπο, η λιτότητα είναι το αντι-life style. Την κακοποιήσαμε κι αυτήν τη λέξη και τώρα μας εκδικείται με λέξεις σκληρές, όπως οι παρακάτω.
Συμπολίτες μας αντιμετωπίζουν τις στερήσεις, την ανέχεια, τη φτώχεια, την απαξίωση και την ταπείνωση, την καθημερινή δυσπραγία και δυστυχία. Γι’ αυτούς η «λιτότητα» που γνωρίσαμε πριν την κρίση φαντάζει σαν πολυτέλεια. Οι λοιποί θα μάθουμε ότι «Το περίσσιο χαλάει το ίσιο», όπως λέγανε στο χωριό μου.
Συντροφιά με ένα λιτό τσιπουράκι τυρναβίτικο και τρία ταπεινά φουντουκάκια, αν υπάρχουν δόντια...
«Καλές, λιτές Γιορτές!»
xatzis@hotmail.com
