* Από τον Κων/νο Ν. Οικονόμου
ΕΞΕΡΕΥΝΗΣΗ: Η πρώτη φωτογραφία ελεύθερου αστεροειδή (όχι των δορυφόρων του Άρη) ήταν του Gaspra (1991), από τη διαστημοσυσκευή Γαλιλαίος, που ήταν καθ' οδόν προς τον Δία, ενώ η ίδια συσκευή φωτογράφισε τον αστεροειδή Ίδη και τον δορυφόρο του Δάκτυλο. Η πρώτη αποστολή ειδικά για τη μελέτη αστεροειδών ήταν η αμερικανική NEAR-Shoemaker, που φωτογράφισε τον 253 Ματθίλδη, ενώ το 2000 μπήκε σε τροχιά γύρω από τον 433 Έρως, στην επιφάνεια του οποίου κατέπεσε τελικά. Στις 25/11/2005, η ιαπωνική διαστημοσυσκευή Hayabusa προσεδαφίστηκε στην επιφάνεια του αστεροειδή Ιτοκάβα συλλέγοντας δείγματα εδάφους. Τα δείγματα έφτασαν στη Γη το 2011, γεγονός που χαρακτηρίστηκε από το Science ως ένα από το 10 επιτεύματα του 2011. Η ευρωπαϊκή αποστολή Rosetta μελέτησε τους 2.867 Στάινς και 21 Λουτητία (2008-10). Δεν αποκλείεται να πραγματοποιηθούν στο μέλλον και επανδρωμένες αποστολές. Κάποιοι σκέφτονται να χτιστούν ακόμα και ορυχεία σε αστεροειδείς για τη λήψη πολύτιμων μετάλλων (είναι αλήθεια ότι ο... Σκρουτζ Μακ Ντακ, των γνωστών κόμικς είχε εμπνευστεί κάτι τέτοιο)! Πιθανολογείται και η τοποθέτηση πυραυλοκινητήρα για την τοποθέτηση του αστεροειδή σε ασφαλή τροχιά γύρω από τη Γη. Ακόμα και αν ο αστεροειδής «ξεμείνει» από υλικά, θα παραμείνει χρήσιμος ως βάση για την κατασκευή διαστημικών αποικιών!
ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΕΤΟΙΑΣ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗΣ: Αυτή η πιθανότητα άρχισε να εξετάζεται σοβαρά από το 1980, όπως και τα σενάρια αποτροπής της. Προτάθηκαν λύσεις για το ενδεχόμενο ότι ένας αστεροειδής θα είχε τροχιά σύγκρουσης με τον πλανήτη μας. Η εύκολη λύση θα ήταν να εκτοξευτούν πύραυλοι πυρηνικών κεφαλών κατά του αστεροειδή, όχι για τα τον διαλύσουν (μιας και τα θραύσματα ακολουθώντας την ίδια τροχιά θα έπεφταν τελικά στη Γη), αλλά ώστε να αλλάξει η τροχιά του αντικειμένου. Άλλη λύση που προτάθηκε, είναι να βαφεί ο μισός αστεροειδής με ανοιχτό χρώμα, οπότε η διαφορετική πίεση από την ηλιακή ακτινοβολία εκατέρωθεν θα του άλλαζε την τροχιά. Τελευταία προτάθηκε η χρήση «βαρυτικού γερανού», μιας μεγάλης δηλαδή μάζας σε τροχιά γύρω απ' τον αστεροειδή, η βαρυτική επίδραση της οποίας θα τον έσπρωχνε έξω απ' τον δρόμο μας. Αναφέραμε, ήδη, ότι 3.352 αστεροειδείς έχουν τροχιές που περνούν κοντά απ' τη Γη (Near Earth Asteroids). Αυτοί παρακολουθούνται, ενώ ειδικά επιτελεία ασχολούνται με τον υπολογισμό πιθανοτήτων μιας σύγκρουσης. Υψηλή πιθανότητα έχει το σώμα (29075) 1950 DA, που έχει μία στις 300 πιθανότητες να χτυπήσει τη Γη περί το έτος 2880. Αξίζει να σημειωθεί πάντως ότι πολλοί επιστήμονες είχαν εκφράσει επιφύλαξη σε αυτή την προσπάθεια, με το σκεπτικό ότι η χαρτογράφηση αστεροειδών με τροχιές κοντά σε αυτή της Γης θα μπορούσε να βοηθήσει το έργο φανατικών που, θα ήθελαν να αλλάξουν την τροχιά κάποιου απ' αυτούς, ώστε να χτυπήσουν κάποιο εχθρικό σε αυτούς κράτος(!;).
Ο ΑΣΤΕΡΟΕΙΔΗΣ ΑΠΟΦΙΣ (99942): Η ύπαρξή του αστεροειδούς Άποφις επιβεβαιώθηκε τον Δεκέμβριο του 2004. Οι πρώτες εκτιμήσεις της ΝΑΣΑ έδειχναν ότι υπάρχει μεγάλη πιθανότητα σύγκρουσης του αστεροειδούς αυτού με τη Γη (ή τη Σελήνη) το 2029, με αποτέλεσμα το θέμα να πάρει δημοσιότητα. Εκτενέστερες παρατηρήσεις έδειξαν ότι είναι απίθανο να γίνει κάτι τέτοιο το 2029. Παραμένει όμως μία ελάχιστη πιθανότητα σύγκρουσης με τη Γη (ή τη Σελήνη) τον Απρίλιο του 2036 όταν ο Άποφις επιστρέφοντας, κατά την τροχιά του, θα περάσει κοντά από τη Γη. Η πιθανότητα σύγκρουσης είναι 4 προς 1.000.000. Το όνομα Άποφις, που του αποδόθηκε, είναι το ελληνικό όνομα μίας αρχαίας αιγυπτιακής θεότητας που προσπαθούσε να βυθίσει τον κόσμο στο σκότος καταστρέφοντας τον Ήλιο. Ο Άποφις έχει περίοδο περιφοράς γύρω από τον Ήλιο τις 324 ημέρες, πολύ κοντά δηλαδή στην αντίστοιχη περίοδο της Γης (365 ημέρες). Κατά συνέπεια, ο αστεροειδής αυτός διέρχεται σε μικρή απόσταση από τη γήινη τροχιά, δύο φορές περίπου το χρόνο. Η διάμετρός του είναι 320 μέτρα και η μάζα του 446 εκατ. τόνοι. Στις 21/12/2004 ο Άποφις βρέθηκε πολύ κοντά στη Γη και έτσι στάθηκε δυνατή η ανακάλυψη και η παρατήρησή του. Η επόμενη φορά που θα διέλθει κοντά από τη Γη θα είναι στις 6/3/2021. Τότε ο Άποφις θα βρίσκεται σε απόσταση περίπου 14 εκατομμυρίων χιλιομέτρων. Ο αστεροειδής θα βρεθεί σε εγγύτατη απόσταση στη Γη την Παρασκευή 13/4/2029, εορτή της Ζωοδόχου Πηγής. Η μέγιστη πιθανότητα που δόθηκε για σύγκρουση με τη Γη ήταν 2,7%. Οι παρατηρήσεις του Arecibo Observatory (Π. Ρίκο – 1/2005) βοήθησαν να καθοριστεί επακριβώς η τροχιά και τα χαρακτηριστικά του. Σύμφωνα με τις παρατηρήσεις αυτές, ο Άποφις θα διέλθει σε απόσταση 36.350 χιλιομέτρων από το κέντρο της Γης δηλαδή, εκεί που περιστρέφονται οι τεχνητοί δορυφόροι! Έτσι, εκείνη την Παρασκευή, ο Άποφις θα είναι ορατός από τη Γη με φαινόμενο μέγεθος 3,3 (όσο ένας μεσαίου μεγέθους αστέρας) από την Ασία, την Ανατ. Ευρώπη και τη Β. Αφρική. Θα διατρέξει τον ουρανό ταχύτατα, διαγράφοντας τόξο 42 μοιρών/ώρα! Ο Άποφις θα διέλθει μεταξύ Γης και Σελήνης με μηδενική πιθανότητα σύγκρουσης εκατέρωθεν. Μία τέτοια προσέγγιση τέτοιου μεγέθους αστεροειδούς συμβαίνει κάθε 1.300 περίπου χρόνια. Όταν ο Άποφις διέλθει σε πολύ μικρή απόσταση από τη Γη, η βαρυτική έλξη της Γης θα κάμψει την τροχιά του αστεροειδούς, με αποτέλεσμα όταν επανέλθει σε κοντινή απόσταση με τη Γη το 2036, η πιθανότητα σύγκρουσης με τη Γη να ανέλθει σε 0,017%. Τον Οκτώβριο του 2009, με νεότερες μετρήσεις, η πιθανότητα έπεσε σε περίπου 4 προς 1.000.000. Οι συχνές προσεγγίσεις του αστεροειδούς με τη Γη ίσως συγχρονίσουν την τροχιά του με την τροχιά της Γης, αυξάνοντας την πιθανότητα μελλοντικής σύγκρουσής του με τη Γη. Για να συμβεί αυτό, θα πρέπει ο αστεροειδής να διέλθει από μία στενή περιοχή κοντά στη Γη («βαρυτική κλειδαρότρυπα»), 600 μόλις μέτρων. Σύμφωνα με τη Μόνικα Γκρέιντι (Καθημερινή): «Το ερώτημα είναι πότε και όχι εάν, ένα ουράνιο σώμα της γειτονιάς της Γης θα συγκρουστεί με τη Γη... ένα ουράνιο σώμα εύρους ενός χιλιομέτρου αναμένεται να συγκρούεται με τη Γη κάθε μερικές εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια, ενώ ένα ουράνιο σώμα εύρους 6 χιλιομέτρων (με πιθανή ολική καταστροφή της Γης) αναμένεται να συγκρούεται με τη Γη κάθε εκατό εκατομμύρια χρόνια». Πάντως η ΝΑΣΑ έχει καταρτίσει το σχέδιο Spaceguard Survey με το οποίο προσδοκά να καταγράψει όλους τους επικίνδυνους αστεροειδείς και κομήτες. Η Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία (ESA, της οποίας μέλος είναι και η Ελλάδα (2005)), ετοιμάζει το πρόγραμμα Κιχώτης με το οποίο θα σταλούν δύο διαστημόπλοια σε έναν αστεροειδή, το ένα θα συγκρουστεί με τον αστεροειδή και το άλλο θα παρατηρήσει την αλλαγή στην τροχιά του. Γενικά όμως, η παγκόσμια κοινότητα φαίνεται ακόμη ανέτοιμη να αποτρέψει με σιγουριά πιθανές συγκρούσεις. Εάν ο Άποφις συγκρουστεί με τη Γη το 2036 θα εισέλθει στη γήινη ατμόσφαιρα με ταχύτητα 12,59 χλμ/δευτερόλεπτο και κινητική ενέργεια 870 μεγατόνων TNT. Η σύγκρουση θα ήταν 65.000 φορές ισχυρότερη από αυτή της βόμβας της Χιροσίμα και θα μπορούσε να καταστρέψει περιοχή 20-30 φορές μεγαλύτερη από την Ελλάδα.
* Ο Κωνσταντίνος Αθ. Οικονόμου είναι δάσκαλος στο 32ο Δ. Σχ. Λάρισας - συγγραφέας
