* Από τον Γεώργιο Μπέλτσιο
Ο σχολικός εκφοβισμός είναι το φαινόμενο της χρήσης βίας μεταξύ των μαθητών (ανεξαρτήτως φύλου και ηλικίας) και έχει επαναλαμβανόμενο χαρακτήρα. Δεν είναι το σύνηθες πείραγμα των παιδιών μεταξύ τους, καθώς δεν είναι αμοιβαίο και ισότιμο και δεν γίνεται με φιλικό τρόπο. Αντίθετα, είναι κάτι που πληγώνει το παιδί και δεν σταματάει όταν γίνεται ενοχλητικό. Εμφανίζεται με πολλές μορφές δηλαδή τη:
- Σωματική βία (κλωτσιές, μπουνιές, σπρωξίματα, χαστούκια, τράβηγμα μαλλιών κ.λπ.).
- Συναισθηματική βία (σκόπιμη απομόνωση του παιδιού, να καταστρέφουν τα πράγματά του, να το λερώνουν, να το κρύβουν, να το εκβιάζουν για χρήματα, να το απειλούν κλπ.)
- Λεκτική βία (κοροϊδία, βρίσιμο, σαρκασμός, ειρωνεία, διάδοση ψευδούς φήμης, κακά σχόλια για την εθνική προέλευση ή την οικονομική κατάσταση ενός παιδιού και της οικογένειάς του, χειρονομίες, συκοφαντικά γκράφιτι κ.λπ.).
- Σεξουαλική βία (ανεπιθύμητο άγγιγμα, απειλές, προσβλητικά μηνύματα, χυδαία γράμματα και εικόνες, πειράγματα κ.λπ.).
- Ηλεκτρονική βία (χρήση Ίντερνετ, email, chat room, και κινητών με κλήσεις και sms με προσβλητικό και απειλητικό περιεχόμενο, χρήση κάμερας με σκοπό την απειλή και την ταπείνωση του παιδιού).
Είναι αυτονόητο ότι ο γονέας οφείλει να είναι δίπλα στο παιδί σε κάθε φάση της ζωής του και να στέκεται δίπλα του διακριτικά. Το κάθε παιδί όμως αντιδρά διαφορετικά σε ένα τέτοιο φαινόμενο. Πολλά παιδιά τραυματίζονται ψυχολογικά, εγκαταλείπουν το σχολείο ή ακόμη οδηγούνται στην αυτοκτονία. Είναι, λοιπόν, σημαντικό να μην αγνοούνται ξαφνικές μεταβολές στη συμπεριφορά του παιδιού, όπως και επίσης και ενδείξεις, όπως οι παρακάτω:
-Το παιδί επιστρέφει σπίτι πεινασμένο, με σχισμένα ρούχα, κατεστραμμένα βιβλία, του λείπουν πράγματα, ζητά ή κλέβει χρήματα (για να τα δώσει στον θύτη-εκβιαστή), χάνει συνέχεια το κολατσιό του ή τα χρήματά του.
-Έχει ανεξήγητες μελανιές-χτυπήματα και δίνει απίθανες εξηγήσεις για αυτά.
-Το παιδί γίνεται ανεξήγητα επιθετικό στο σπίτι, παράλογο, προκαλεί φασαρίες, επιτίθεται σε άλλα παιδιά ή αδέρφια.
-Φοβάται να χρησιμοποιήσει το κινητό ή το e-mail και τρομάζει όταν λαμβάνει μήνυμα στο κινητό.
-Φοβάται να περπατήσει μόνο στο σχολείο κι εκλιπαρεί να το πάνε σχολείο με το αμάξι.
-Δεν θέλει ούτε να χρησιμοποιήσει το λεωφορείο και αλλάζει διαδρομή πηγαίνοντας προς το σχολείο.
-Δεν θέλει να πηγαίνει σχολείο, κάνει απουσίες/κοπάνες. Δείχνει ανήσυχο/χάνει την αυτο-πεποίθησή του.
-Αρχίζει να τραυλίζει. Σταματά να τρώει. Κλαίει πριν κοιμηθεί/έχει εφιάλτες. Απειλεί με αυτοκτονία. Επαναφέρει συνήθειες της νηπιακής ηλικίας, όπως το να βρέχει το κρεβάτι του ή να πιπιλίζει το δάχτυλο.
Τι μπορούν, όμως , να κάνουν οι γονείς (γενικά)
-Nα αφιερώνουν ουσιαστικό και ποιοτικό χρόνο στο παιδί. Είναι πάρα πολύ σημαντικό να υπάρχει αμοιβαία εμπιστοσύνη και ελευθερία λόγου. Το παιδί πρέπει να ενθαρρύνεται συνεχώς να μιλάει για το πρόβλημα που το απασχολεί και να μην φοβάται (κυρίως στην περίπτωση του «θύματος»).
-Να γνωρίζουν τους φίλους των παιδιών και να επικοινωνούν συχνά με τον εκπαιδευτικό της τάξης. Να ενθαρρύνουν το παιδί να δημιουργεί ουσιαστικές φιλικές σχέσεις.
-Να μην αγνοούν και να ανέχονται τον εκφοβισμό, αλλά να επιβλέπουν το παιδί και να επιβάλλουν κυρώσεις σεβόμενες την προσωπικότητά του, όπου χρειάζεται.
-Να φροντίζουν το παιδί να βρίσκει διεξόδους και να εκτονώνει δημιουργικά την ενεργητικότητα του. Αυτονόητο είναι ότι πρέπει να διατηρούν ένα ήρεμο και ασφαλές κλίμα μέσα στην οικογένεια. Η επιθετικότητα και η βία αναπαράγονται εύκολα όταν βιώνονται καθημερινά στο σπίτι από πρόσωπα- πρότυπα συμπεριφοράς, όπως οι γονείς.
-Να παρέχεται ασφάλεια και συναισθηματική στήριξη στο παιδί καθώς και ενίσχυση της αυτοεκτίμησης/ αυτοπεποίθησής του. Τέλος, να μην διστάσουν να συμβουλευτούν έναν ειδικό, όταν νιώθουν ότι δεν μπορούν να βοηθήσουν επαρκώς.
Ο σχολικός εκφοβισμός αποτελεί ένα σύνθετο πρόβλημα στο οποίο κανείς εύκολα κλείνει τα μάτια και επαναπαύεται, ακριβώς γιατί πολλές φορές δεν γίνεται επαρκώς φανερό, ώστε να γίνει αντιληπτή η σοβαρότητά του. Η πρόκληση των εκπαιδευτικών και των γονέων είναι ακριβώς αυτή: Να αναγνωρίσουμε ότι υπάρχει, ότι μας αφορά και έχουμε άμεση ευθύνη για την αποτελεσματική αντιμετώπισή του.
Ο Γεώργιος Ηλ. Μπέλτσιος είναι Κοινωνικός Λειτουργός
