Του Γιάννη Εμμ. Κουτσογιαννούλη, δικηγόρου ε.τ., πτυχιούχου Πολιτικών Επιστημών
Στα σημαντικά πολιτικά γεγονότα που σημάδεψαν τη μετεμφυλιακή ιστορία μας αναμφισβήτητα συγκαταλέγονται και τα επισυμβάντα κατά τον ταραχώδη Ιούλιο 1965. Πριν όμως αναφερθώ σ’ αυτά θεωρώ απαραίτητη σύντομη ιστορική αναδρομή στα όσα προηγήθηκαν και ακολούθησαν την περίοδο αυτή.
Τις κυβερνήσεις Θ. Σοφούλη - Ιανουάριος 1949 και Απρίλιος 1949, μετά τον θάνατό του, διαδέχθηκε νέα τοιαύτη υπό τον Αλέξανδρο Διομήδη, τούτου δε παραιτηθέντος εσχηματίσθη κυβέρνηση υπό τον Ιωάννη Θεοτόκη που διενήργησε εκλογές το 1950 με απλή αναλογική. Επακολούθησε περίοδος πολιτικής αστάθειας και μετά ολιγοήμερη κυβέρνηση Ν. Πλαστήρα με σύμπραξη του Σοφοκλή Βενιζέλου - Φιλελευθέρων- που εν συνεχεία επέτυχε να ανατρέψει τον Πλαστήρα, να σχηματίσει κυβέρνηση και με μηχανορραφικούς σχεδιασμούς να παραμείνει πρωθυπουργός μέχρι τον Οκτώβριο 1951, όταν στις εκλογές πλειοψήφισε το νεοϊδρυθέν κόμμα του Αλέξανδρου Παπάγου- Ελληνικός Συναγερμός, πλην όμως μη συγκεντρώσαν την απόλυτη πλειοψηφία παρέμεινε στην αντιπολίτευση. Σχηματίσθηκε κυβέρνηση υπό τον Ν. Πλαστήρα, σε συνεργασία με Σ. Βενιζέλο και Γ. Καρτάλη. Στις εκλογές του Νοεμβρίου 1952 - πλειοψηφικό σύστημα, ο Συναγερμός επέτυχε συντριπτική νίκη. Αποβιώσαντος του Στρατάρχη Παπάγου το 1955 και παρά την υπόδειξή του στον Βασιλιά Παύλο να χρίσει πρωθυπουργό τον Στέφανο Στεφανόπουλο, ούτος εκάλεσε στην εξουσία τον Κωνσταντίνο Καραμανλή που έλαβε ψήφο εμπιστοσύνης και τον Φεβρουάριο 1956 προκήρυξε εκλογές στις οποίες το κόμμα του, η ΕΡΕ - Εθνική Ριζοσπαστική Ένωση, σημείωσε σημαντική νίκη - 165 έδρες. Όμως τον Μάρτιο 1958 αποσυρθείσης ομάδας 20 βουλευτών η κυβέρνηση ανετράπη, εσχηματίσθη υπηρεσιακή υπό τον Κ. Γεωργακόπουλο, προκηρύχθηκαν εκλογές - ενισχυμένη αναλογική, κατόπιν συμφωνίας Κ. Καραμανλή – Γ. Παπανδρέου, στις οποίες η ΕΡΕ επεκράτησε αλλά με δεύτερο σε δύναμη εδρών κόμμα την ΕΔΑ - Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά. Στις εκλογές του 1961, με υπηρεσιακό πρωθυπουργό τον στρατηγό Δόβα, και πάλι η ΕΡΕ εξήλθε νικήτρια με δεύτερο κόμμα την δημιουργηθείσα τότε Ε.Κ. -Ενωση Κέντρου. Την πασίγνωστη διαφωνία Βασιλιά Παύλου και Κ. Καραμανλή το 1963 ακολούθησε παραίτησή του και στις εκλογές του Νοεμβρίου 1963 με υπηρεσιακό πρωθυπουργό τον Π. Πιπινέλη η Ένωση Κέντρου επικρατήσασα με μικρή διαφορά ψήφων ανέλαβε την κυβέρνηση, ολίγο δε κατόπιν ο Κ. Καραμανλής αναχωρούσε για τη Γαλλία (Δεκέμβριος 1963), υποδείξας σαν διάδοχό του στην ηγεσία της ΕΡΕ τον Παναγιώτη Κανελλόπουλο. Ο Γ. Παπανδρέου αρνηθείς στήριξη της Αριστεράς επεζήτησε εκλογές που διενεργήθησαν με την υπηρεσιακή κυβέρνηση Ι. Παρασκευόπουλου τον Φεβρουάριο 1964, όταν η Ε.Κ. αυτοδύναμα πλειοψήφισε (52, 7 % και 171 έδρες). Τον Μάρτιο 1964 απεβίωσε ο Βασιλιάς Παύλος και τον διαδέχθηκε στον θρόνο ο γιος του Κωνσταντίνος ο Β΄.
Τη νύχτα της 15ης Ιουλίου 1965 ξεκίνησε η επιχείρηση «αποστασία», που, ως ιστορείται, μηχανεύθηκε ο βασιλιάς. Κατ’ εμέ ούτε ικανότητα διέθετε ούτε ευφυΐα ούτε εμπειρία ούτε τόλμη για ένα τέτοιο εγχείρημα. Θεωρώ ότι η «επιχείρηση» αυτή ήταν προϊόν άθλιας διεργασίας, σκοτεινών διαβουλεύσεων, ίντριγκας, πολιτικής εγωπάθειας και δοσοληψιών των φίλαρχων πολιτικών τζακιών της εποχής που επιθυμούσαν να απομακρύνουν από την πρωθυπουργία ένα άρρωστο και αδύναμο γέροντα και να αναλάβουν τα ηνία της διαχείρισης. Η διαμάχη μεταξύ βασιλιά και Πρωθυπουργού με αφορμή την αντικατάσταση από το Υπουργείο Άμυνας του βασιλικού Πέτρου Γαρουφαλιά (γαμβρού του Φιξ), η επιμονή του πρωθυπουργού να ηγηθεί ο ίδιος του Υπουργείου αυτού και ο φόβος του Βασιλιά για πιθανή απόπειρα δημοκρατικού πραξικοπήματος ανατροπής του ήταν απλά οι αφορμές για την πολιτική ανωμαλία που ακολούθησε. Περί ώρα 19.00 - 15.07.1965, ο Γ. Παπανδρέου επισκεπτόμενος τα Ανάκτορα ζητεί και πάλι την ανάληψη από τον ίδιο του Υ.Α., ο Βασιλιάς αρνείται, ο πρωθυπουργός τον ενημερώνει ότι την επομένη θα υποβάλει γραπτή παραίτηση για να λάβει την απάντηση ότι αρκεί και προφορική, τη διακυβέρνηση δε της χώρας αναλαμβάνει την ίδια μέρα ο Γ. Αθανασιάδης –Νόβας, πρόεδρος της Βουλής, Υ.Α. ο Κωστόπουλος και Δημοσίας Τάξεως ο Τούμπας, την δε επομένη ορκίζονται οι Μητσοτάκης, Παπασπύρου, Μπακατσέλος, Αλαμανής κ.α. Αυτή ήταν η πρώτη κυβέρνηση «αποστατών» η οποία « έπεσε» στις 04.08 με ψήφους 167 κατά και 131 ΥΠΕΡ, η δεύτερη υπό τον Ηλία Τσιριμώκο διατηρήθηκε στη ζωή για 8 ημέρες ( 20.08 – 28.08 ) και η μακροβιότερη τρίτη υπό τον Στ. Στεφανόπουλο μέχρι στις 21.12.1966, όταν η ΕΡΕ απέσυρε αιφνιδιαστικά την εμπιστοσύνη της, υλοποιώντας προηγηθείσα μυστική συμφωνία του αδύναμου πλέον Γ. Παπανδρέου με τον Π. Κανελλόπουλο, τη εγκρίσει του Βασιλέως, για ανατροπή της και διεξαγωγή εκλογών εντός εξαμήνου με απλή αναλογική. Στη συνέχεια κυβέρνηση υπό τον Ι. Παρασκευόπουλο ανατράπηκε απότομα και σχηματίσθηκε νέα αμιγής κυβέρνηση της ΕΡΕ υπό τον Π. Κανελλόπουλο, που προκήρυξε εκλογές για τις 28.Μαΐου.1967, που όμως δεν επρόκειτο να διεξαχθούν συνεπεία της επικρατήσεως του στρατιωτικού καθεστώτος την 21.04.1967.
Η «αποστασία» φανέρωσε για άλλη μία φορά τις εγγενείς αδυναμίες του πολιτικού συστήματος. Αποτέλεσμα ιταμής και ανισόρροπης εμφυλιοπολεμικής, εμφυλιοκοινωνικής και διαπλεκόμενης τακτικής που ακολούθησαν οι πολιτικές παρατάξεις μετά την απελευθέρωση ( με εξαίρεση πιθανά την οκταετία Κ. Καραμανλή ), βύθισε την πατρίδα μας στο χάος της ακυβερνησίας και οδήγησε στην εγκαθίδρυση του στρατιωτικού καθεστώτος. Στις 21.07.1965 σκοτώθηκε στους δρόμους της Αθήνας ο φοιτητής Σωτ. Πέτρουλας ( ο μοναδικός νεκρός), τον οποίο οι « δημοκρατικές» δυνάμεις βιάστηκαν να ανακηρύξουν σε ήρωα. Η ιστορική αλήθεια είναι όμως ότι ο Πέτρουλας δεν ήταν παρά μία τυχαία παράπλευρη απώλεια της ανιστόρητης, άθλιας και αναποτελεσματικής παλαιοκομματικής αντιπαράθεσης των πολιτικών δυνάμεων της εποχής, που η ανικανότητα και αδυναμία τους να διαχειριστούν τα πολιτικά πράγματα επέτρεψε τις συνωμοτικές διεργασίες των στρατιωτικών, τους οποίους ώθησε με την ευλογία τους και πιθανότατα με την συναίνεση τους στην εγκαθίδρυση του καθεστώτος της επταετίας.
