Από τον Θρασύβουλο Καβασίδη
«Το πρωταρχικό καθήκον του ιστορικού
είναι να αποκαταστήσει την αλήθεια,
ανατρέποντας τις παραδοσιακές φήμες»
Marcel Pagnol – «Το σιδηρούν Προσωπείον»
Η «Αιώνια Πόλη», η Ρώμη, υπήρξε κατά καιρούς θύμα της πύρινης λαίλαπας. Εκείνη όμως που διήρκεσε επτά ημέρες και κατέστρεψε τα 2/3 της πόλης συνέβη το καλοκαίρι του 64 μ.Χ. δηλαδή πριν από 1.949 έτη. Το ίδιο έτος αποκαλύφθηκε και η συνωμοσία του Πείσσωνα κατά του Νέρωνα. Από τις ανακρίσεις που διενεργήθηκαν, αποκαλύφτηκαν οι συνωμότες και οι εμπρηστές της Ρώμης. Ήταν τα ίδια, σχεδόν, πρόσωπα. Παρ’ όλα αυτά οι εχθρικά διακείμενοι προς τον Νέρωνα απέδιδαν τον εμπρησμό στον ίδιο το Νέρωνα. Με την επικράτηση του Χριστιανισμού επικράτησε και η άποψη των εχθρών του Νέρωνα και έτσι η ιστορία των νικητών τον κατέγραψε ως εμπρηστή της Ρώμης.
Ο ιστορικός Τάκιτος (β’ μισό 1ου – α’ μισό 2ου αιώνα) – που είναι από τους πιο έγκυρους Ρωμαίους ιστορικούς, εχθρικά διακείμενος προς τον Νέρωνα και βρίσκεται χρονικά πιο κοντά στο γεγονός – αναφέρει την εκδοχή του εμπρησμού της Ρώμης από τον Νέρωνα μόνο ως φήμη, χωρίς καμιά σοβαρή απόδειξη. Πέραν τούτου, αναφέρει ότι όταν προκλήθηκε ο εμπρησμός ο Νέρων ήταν στο Άντιουμ – την ιδιαίτερη πατρίδα του (σημερινό Άντζιο, που απέχει 50-60 χλμ. από τη Ρώμη). Τη στιγμή που έφθασε στη Ρώμη (είχε ειδοποιηθεί για την πυρκαγιά μετά από 3-4 ημέρες!) καιγόταν το κτίριο που έκτισε ο ίδιος, για να ενώσει το Παλατίνο με τους κήπους του Μαικήνα. Διέταξε αμέσως να σβηστεί η πυρκαγιά και για να ανακουφίσει τον κόσμο, που τριγύριζε άστεγος και πεινασμένος στους δρόμους, άνοιξε αμέσως το Πεδίο του Άρεως, τα Μνημεία του Αγρίππα και τους Αυτοκρατορικούς Κήπους. Διέταξε να κτισθούν γρήγορα πρόχειρες κατοικίες και παράγκες, για να στεγασθούν οι άστεγοι. Τέλος, πρόσταξε να φέρουν τρόφιμα από τον Όστια (σ.σ. επίνειο της Ρώμης στον Τίβερη ποταμό) και τις γειτονικές πόλεις και να τα μοιράσουν στο λαό. Επιπλέον δε κατέβασε την τιμή του σιταριού στο χαμηλότερο επίπεδο. Τα ποσά που δαπάνησε ο Νέρων ήταν υπέρογκα και γι’ αυτό έφθασε στο χείλος της οικονομικής καταστροφής.
Τα ίδια γράφει και ο ιστορικός Σουετώνιος (70-160), με μόνη τη διαφορά τη φήμη του Τάκιτου τη μετατρέπει σε πραγματικότητα!
Το όλο γεγονός διανθίζεται από ορισμένους ιστορικούς με διάφορα ευφάνταστα σενάρια, όπως π.χ. την ώρα της πυρκαγιάς ο Νέρων είχε ανεβεί στην ιδιωτική σκηνή του ανάκτορου και τραγουδούσε την καταστροφή της Τροίας, ή ότι ανέβηκε στο ψηλότερο σημείο του Παλατίνου, φορώντας το κοστούμι του κιθαρωδού και έψαλλε την πτώση της Ρώμης!
Κατά το Vandenberg (σελ. 244επ), καθόλου φιλικά διακείμενο προ το πρόσωπο του Νέρωνα, καμία από τις πιο πάνω περιγραφές δεν αντέχει στη στοιχειώδη κριτική και την άποψή του αυτή τη στηρίζει με σοβαρά επιχειρήματα.
Οι φανταστικές αυτές περιγραφές εδραιώθηκαν με την πάροδο του χρόνου και έφθασαν έτσι μέχρι και τις ημέρες μας. Σήμερα λίγοι γνωρίζουν την αντίθετη εκδοχή, παρά το γεγονός ότι, εκκλησιαστικοί συγγραφείς, όπως ο Καρχηδόνιος Τερτυλλιανός (160-220) και ο Ρωμαίος επίσκοπος Κλήμης (;-101) δεν εμφανίζουν στα συγγράμματά τους τον Νέρωνα ως εμπρηστή.
Και τώρα ας δούμε, πιο αναλυτικά, τι ακριβώς συνέβη: Από τις ανακρίσεις που διενήργησε η αστυνομία του αυτοκράτορα διαπίστωσε ότι ο εμπρησμός ήταν ένα καλά οργανωμένο σχέδιο ανατροπής του Νέρωνα υπέρ του Γάιου Πείσσωνα. «Συγκλητικοί, ιππείς, στρατιώτες, ακόμη και γυναίκες ήταν ένθερμα μέλη της συνωμοσίας, άλλοι από μίσος κατά του Νέρωνα και άλλοι από συμπάθεια προς τον Γάιο Πείσσωνα. Η ευθύνη όμως αποδόθηκε σε μια μισητή αίρεση που οι οπαδοί της ονόμαζαν τους εαυτούς τους Χριστιανούς δηλαδή κατηγορούνται εκείνοι που ομολογούν» (correptisunt qui fatebanturn) – (Τάκιτος, Annales, XV, 39-44).
Πρέπει να σημειωθεί ότι η δολοφονία του Νέρωνα επρόκειτο να πραγματοποιηθεί στις 19 Απριλίου του 65, στο ναό του Θεού Ήλιου (Vandenberg, οπ. σελ. 262 επ).
Η συνωμοσία, λοιπόν, του Πείσσωνα σε συνδυασμό με τον εμπρησμό της Ρώμης αποκάλυψε ότι μεταξύ των συγκλητικών ήταν και ο Σενέκας (4 π.Χ. – 65 μ.Χ), στωικός φιλόσοφος, ρήτορας και παιδαγωγός του Νέρωνα, επιστήθιος φίλος του Παύλου όπως αποδείχθηκε από τις αποκαλυφθείσες απόρρητες επιστολές τους (8 επιστολές του Σενέκα και 6 του Παύλου).
Ο Σενέκας, λοιπόν, μαζί με άλλους συγκλητικούς και λοιπούς αξιωματούχους κρίθηκαν ένοχοι του εμπρησμού της Ρώμης και καταδικάσθηκαν σε θάνατο. Ειδικά του Σενέκα ο Νέρων του συνέστησε να αυτοκτονήσει, προκειμένου να μην υποστεί ατιμωτικό θάνατο (με αποκεφαλισμό) και δημευθεί η μεγάλη περιουσία του.
Ένοχος θεωρήθηκε τόσο ο Παύλος, όσο και πολλοί από τους οπαδούς του, γι’ αυτό και, άρχισε ο απηνής διωγμός τους, που προσέλαβε τη μορφή «πογκρόμ». Κατά τον Ambelain R (σελ. 374) «ο Παύλος έφυγε από κάποιο λιμάνι της Ιταλίας και κατέληξε στην Τροία, βρίσκοντας καταφύγιο στα σπίτια πιστών οπαδών του, την ίδια στιγμή που σε ολόκληρη την Αυτοκρατορία διαδίδεται η είδηση της πυρπόλησης της Ρώμης. Η ρωμαϊκή αστυνομία ήταν υπομονετική και είχε τον τρόπο να αποσπά ομολογίες, εφαρμόζοντας φρικτά βασανιστήρια. Είναι πολύ πιθανό ότι ο Παύλος συνελήφθη από τους Ρωμαίους αστυνομικούς ξαφνικά σε κάποιο δρόμο της Τροίας και φαίνεται ο καταδότης ήταν κάποιος Αλέξανδρος, χαλκουργός το επάγγελμα». Και αυτό γιατί, από τη φυλακή της Ρώμης που βρίσκεται παραγγέλλει στο μαθητή του Τιμόθεο, που βρίσκεται στην Έφεσο, να μεταβεί στην Τροία, την κατοικία του φίλου του Κάρπου, όπου διέμενε πριν τη σύλληψη του και να του φέρει το μανδύα (φελόνι), τα βιβλία του και τις περγαμηνές (μεμβράνες) όσο το δυνατόν πιο σύντομα, πριν έρθει ο χειμώνας, καθώς και τον Μάρκο, γιατί κοντά του είναι μόνο ο Λουκάς (Β’ Τιμοθ. Δ’, 9-15). Παραπονείται ότι τον εγκατέλειψαν όλοι οι πιστοί του φίλοι, προφανώς από φόβο.
Κατά τον Holzner (σελ. 475) «στη δεύτερη φυλάκιση ο Παύλος βρισκόταν σε χειρότερη θέση από την πρώτη. Ασφαλώς, τον Παύλο, θα τον κατηγορούσαν ως συνένοχο, ότι γνώριζε «το έγκλημα των Χριστιανών της Ρώμης, την πυρπόληση της πόλεως...».
Η πρώτη φυλάκιση του Παύλου ήταν για λόγους καθαρά θρησκευτικούς (δογματικούς) και γι’ αυτό έμενε σε μισθωμένη κατοικία για δύο ολόκληρα χρόνια όπου δέχονταν επισκέψεις, έκανε κήρυγμα (Πράξ. ΚΗ, 30-31) και φυσικά τελικά αθωώθηκε. Η δεύτερη, όμως, αφορούσε κατηγορία κακουργηματική (συνωμοσία ανατροπής του αυτοκράτορα και εμπρησμός της Ρώμης) και γι’ αυτό ήταν σιδηροδέσμιος.
Ο Παύλος γνωρίζει πολύ καλά τι τον περιμένει γι’ αυτό και γράφει στη Β’ προς τον Τιμόθεο επιστολή του «Εγώ γαρ ήδη σπένδομαι και ο καιρός της εμής αναλύσεως εφέστηκε. Τον αγώνα, τον καλόν ηγώνισμαι, τον δρόμον τετέλεκα την πίστιν τετήρηκα ...», δηλ. «Εγώ πια ήρθε η ώρα να χύσω το αίμα μου σπονδή στο Θεό, έφτασε ο καιρός να φύγω από αυτό τον κόσμο. Αγωνίστηκα τον ωραίο αγώνα, έτρεξα το δρόμο ως το τέλος, φύλαξα την πίστη (Δ, 6-7).
Η δεύτερη δίκη του Παύλου έγινε σε δύο στάδια, η δε Β’ επιστολή του προς τον Τιμόθεο στάλθηκε στο μεσοδιάστημα, όπως τούτο συνάγεται από τα εδάφια Δ’ 16-18. Η καταδικαστική απόφαση εκδόθηκε το 67μ.Χ. και φυσικά αμέσως εκτελέστηκε με τον αποκεφαλισμό του.
Ο Λουκάς, ο οποίος είναι ο μόνος που συντροφεύει δέσμιο τον Παύλο στις φυλακές της Ρώμης και που φέρεται ως ο συγγραφέας των Πράξεων των Αποστόλων, περιγράφει τα γεγονότα, με κάθε λεπτομέρεια, όσα συνέβησαν μέχρι την άφιξη του Παύλου στη Ρώμη (63 μ.Χ) για την πρώτη δίκη (Πράξ. 3 28,31). Η δεύτερη δίκη και καταδίκη του Παύλου έγινε το 67 μ.Χ., όπως προαναφέρθηκε σε δύο στάδια, ενώ οι Πράξεις συντάχθηκαν το 80 μ.Χ. περίπου (Renan Ern. σελ. 20) και πάντως μετά την καταδίκη του. Παρ’ όλα αυτά ένα τόσο σοβαρό γεγονός όπως είναι η δίκη, η καταδίκη και ο αποκεφαλισμός του Παύλου αποσιωπάται. Γιατί; Μήπως οι αντιγραφείς φρόντισαν να απαλειφθεί ό,τι δε συνέφερε να πληροφορηθεί το κοινό.
ΥΓ1: Επί Νέρωνα έγινε ανεπιτυχής προσπάθεια διάνοιξης της διώρυγας της Κορίνθου, τα ίχνη της οποίας είναι εμφανή ακόμη και σήμερα.
ΥΓ2: Ο Νέρων απάλλαξε από τη φορολογία τους Έλληνες της τότε λεγόμενης Αχαΐας.
Ο Θρασύβουλος Καβασίδης είναι επίτιμος δικηγόρος
Βιβλιογραφία
1. Ambelain R. «Απόστολος Παύλος», εκδόσεις «Ν. Σταθμός» (Μετ. Μ. Βερέττας) Αθήνα
2. Holzner J. «Παύλος», εκδόσεις «Η Δαμασκός» (Μετ. Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Ιερώνυμος Κοτσώνης) Αθήνα 1973.
3. Renan Ern. «Οι Απόστολοι», εκδόσεις Ι.Ν. Σιδέρης Αθήνα
4. Vandenberg P. «Νέρων», εκδόσεις «Κονιδάρη» (Μετ. Βασ. Κοντόπουλος) Αθήνα 2003
