Του Νικ. Αθ. Παπαθεοδώρου, nikapap@hotmail.com
Πριν προχωρήσουμε στο σημερινό μας θέμα που αφορά την σπουδαία Λαρισαία φεμινίστρια Ελένη Τέτση-Καρακίτη, θα ήθελα να διορθώσουμε ένα λάθος το οποίο παρεισέφρησε στο κείμενο της προηγούμενης Τετάρτης και αφορά τη Μαρία Τέτση και τον σύζυγό της Γεώργιο Στρατίκη. Η κόρη του Γεωργίου Τέτση,Μαρία, ήταν εκείνη που σπούδασε και εργάσθηκε σαν φαρμακοποιός στη Λάρισα και όχι ο σύζυγός της Γεώργιος Στρατίκης, ο οποίος ήταν υψηλόβαθμος στρατιωτικός. Θυμάμαι παλαιότερα όταν στις καθημερινές δημοσιεύσεις γίνονταν τέτοια λάθη,οι ευφάνταστοι δημοσιογράφοι και τυπογράφοι τα απέδιδαν στον «δαίμονα του τυπογραφείου». Σήμερα που δεν μπορεί να ισχύσει κάτι τέτοιο, καταλογίζουμε ως υπεύθυνο τον «ιό των υπολογιστών», όπως συνέβη στην περίπτωσή μας.
Ερχόμαστε τώρα στο θέμα μας που για σήμερα αφορά μια σπουδαία γυναίκα της παλιάς Λάρισας, την Ελένη Τέτση-Καρακίτη. Γεννήθηκε στη Λάρισα[1]. Δεν γνωρίζουμε την ακριβή χρονολογία γέννησής της, αλλά μπορεί αυτή να εντοπισθεί στο χρονικό διάστημα περί το 1885.Γονείς της ήταν ο δικηγόρος Γεώργιος και η Φωτεινή Τέτση, όπως αναφέραμε και στο προηγούμενο σημείωμά μας. Τα εγκύκλια μαθήματα τα παρακολούθησε στη Λάρισα και κατόπιν συμπλήρωσε τις σπουδές της στο Αρσάκειο των Αθηνών (Αρσακειάς). Επιστρέφοντας στη Λάρισα μετά τις σπουδές της στην Αθήνα, όπου είχε προφανώς εμποτισθεί από τις ιδέες της γαλλικής επαναστάσεως και τις διακηρύξεις του Ρήγα Βελεστινλή, μελετώντας την «Εφημερίδα των Κυριών» που κυκλοφορούσε η Καλλιρρόη Παρρέν,συνδέθηκε με γυναίκες συνομήλικές της, οι οποίες αγωνίζονταν για να αναγνωρισθούν ίσα δικαιώματα και στα δύο φύλα, όπως ήταν η Αμαλία Παπασταύρου[2], η Κική Πιπινοπούλου-Δημητριάδη[3], η Μαρία Δεσύπρη-Σβώλου[4], η Μαρία Πίπιζα-Καρακάση[5], αλλά και άλλες χειραφετημένες γυναίκες, όλες με επαναστατικές ιδέες και με αγωνιστική διάθεση να διαδώσουν το φεμινιστικό κίνημα όχι μόνον τοπικά, αλλά και ευρύτερα.
Θεωρείται σαν μία από τις πρώτες ελληνίδες διανοούμενες και οι λογοτεχνικές της ανησυχίες βρήκαν αρχικά καταφύγιο στις σελίδες της περίφημης εφημερίδας «Μικρά», εκδότης και διευθυντής της οποίας υπήρξε ο χαρισματικός δημοσιογράφος Θρασύβουλος Μακρής (περίπου 1874-1952). Η «Μικρά» εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1896[6] σε ασυνήθιστα μικρό μέγεθος, εξ ού και η ονομασία της. Όμως η αρτιότητα και η εγκυρότητα που διέθετε της επέτρεπε να κυκλοφορεί και πέρα από τα στενά τοπικά πλαίσια και να φθάνει μέχρι την πρωτεύουσα του ελληνικού κράτους. Γι’ αυτό και τα λογοτεχνικά κείμενα της Ελένης Τέτση, πεζά και ποιητικά, γίνονταν γνωστά και διαδίδονταν και στους πνευματικούς κύκλους των Αθηνών.Στα δημοσιεύματά της διατηρούσε την ανωνυμία και τα υπέγραφε με το γαλλικό ψευδώνυμο «LaRebelle», δηλαδή επαναστάτρια ή και ανυπότακτη. Η συνεργασία της με την «Μικρά» άρχισε το 1907 και τερματίσθηκε το 1912[7]. Για το χρονικό διάστημα μόνον έξη ετών (1905-1911) ηLaRebelle είναι αυτή με τα περισσότερα λογοτεχνικά κείμενα που δημοσιεύθηκαν στη «Μικρά». Έχουν εντοπισθεί περίπου πενήντα, μπορεί ίσως να είναι και περισσότερα. Τα δημοσιεύματά της καλύπτουν μεγάλη θεματολογία, κυρίως όμως περιστρέφονται γύρω από τη θέση και τον ρόλο των γυναικών στη σύγχρονη για την εποχή εκείνη κοινωνία, καθώς και σε προσωπικές κρίσεις γύρω από τοπικά θέματα. Υπάρχει και η μεγάλη πιθανότητα να υπέγραφε μερικές φορές και με το ψευδώνυμο «Αντάρτις»[8]. Θα αναφέρουμε ενδεικτικά ορισμένους τίτλους από τα δημοσιεύματα της: Το κράτος της γυναικός, Η ψήφος των γυναικών, Υπέρ της Φιλαρμονικής, Thevotesforwomen, ΕργατικόνΚέντρον, Η αξία των γυναικών, Απρίλιος, Γυναίκες ιατροί και πολλά άλλα. Από το 1912 και μετά εντοπίζουμε άρθρα της και στην εφημερίδα του Βόλου «Θεσσαλία».
Από το κείμενο «Απρίλιος» που δημοσιεύθηκε στο φύλλο της «Μικράς» της 20ης Απριλίου 1911 κάτω από τον τίτλο «Χρονογραφήματα» θα μεταφέρουμε μερικά αποσπάσματα, ώστε να δοθεί η δυνατότητα να κατανοήσει ο αναγνώστης την λογοτεχνική ικανότητα της Ελένης Τέτση-Καρακίτη. Η γραφή της είναι ευαίσθητη, λυρική και κυμαίνεται μεταξύ πεζού και ποιητικού λόγου:
« Σιγά-σιγά, ελαφρός σαν φτερούγισμα αγγέλου, απαλός σαν την πρώτη χαρά της κόρης, δειλός και όμως ηδονικός σαν το πρώτο παλμό του Έρωτος, μας έρχεται κάθε χρόνο ο Απρίλιος... Είναι ο ποιητής της Ανοίξεως, ο ποιητής του έτους όλου, ο ποιητής της ζωής... Όλα του είναι αιθέρια , αγνά, παρθενικά. Είνε ο αμέριμνος Έφηβος με το γελαστό πρόσωπο και την ανοικτή καρδιά. Μαζί του χαίρουν όλα μια άδολη και αξέχαστη χαρά...».
Καθ’ όλη τη διάρκεια των νεανικών και ώριμων χρόνων της πρωτοστατούσε όχι μόνο σε κάθε πνευματική κίνηση της Λάρισας, αλλά και προσπαθούσε με τις ιδέες της, τις δημοσιεύσεις, τις διαλέξεις να σταθεί κοντά στη γυναίκα και να προωθήσει την ισότητα των δύο φύλων, σε μια εποχή όπου ακόμα και η έξοδος από το σπίτι επιτρέπονταν μόνο για τον Κυριακάτικο εκκλησιασμό και σε ορισμένες εκδηλώσεις, πάντοτε όμως υπό την άγρυπνη προστασία των γονέων, του αδελφού ή του συζύγου. Ήταν από τους εμπνευστές της ίδρυσης το 1920 της «Κλαριτέ», ενός σωματείου με πνευματικά ενδιαφέροντα και ακολουθούσε πιστά τις αρχές του φεμινιστικού κινήματος που είχε προβάλλει με μεγάλη δημοσιότητα στην Αθήνα η δημοσιογράφος και διανοούμενη Καλλιρρόη Παρρέν, η οποία ιστορικά θεωρείται ως η πρώτη φεμινίστρια στην Ελλάδα. Ο ιστορικός της νεώτερης Λάρισας Γιώργος Ζιαζιάς αφιερώνει τις σελίδες 210-223 του βιβλίου του «Αναζητώντας τη χαμένη Λάρισα»[9] στην Ελένη Καρακίτη, δημοσιεύοντας ευρύτατα αποσπάσματα από δημοσιεύσεις της και περιγράφοντας με πληθωρική ικανότητα το πορτραίτο της και την εμμονή και μαχητικότητα στα πιστεύω της.
Τα Χριστούγεννα του 1911 η Ελένη Γεωργίου Τέτση παντρεύτηκε τον Κωνσταντίνο Καρακίτη, γόνο πλούσιας οικογένειας γαιοκτημόνων στη Λάρισα, με άμεσους συγγενείς στο Βόλο. Από το σημείο αυτό αρχίζει και ένας άλλος αγώνας για την ανήσυχη Ελένη, σε συνεργασία με τον σύζυγό της, που θα έχουμε την ευκαιρία να τον μελετήσουμε και να τον αναλύσουμε στο σημείωμά μας της επόμενης Τετάρτης.
Συνεχίζεται
-----------------------
[1]. «Θεσσαλικά Χρονικά». Έκτακτος έκδοσις επ’ ευκαιρία της πεντηκονταετηρίδος (1881-1931) από της απελευθερώσεως της Θεσσαλίας. Πανηγυρικός τόμος της Ιστορικής Λαογραφικής Εταιρείας Θεσσαλών, Αθήναι (1935), σ. 428.
[2]. Βλέπε: Παπαθεοδώρου Νικόλαος, Η Λαρισαία Αμαλία Παπασταύρου και ο πόλεμος του 1897, εφ. Ελευθερία Λάρισας, φύλλο της 12ης Φεβρουαρίου 2014 και του ιδίου, Κωνσταντίνος και Αμαλία Παπασταύρου, εφ. Ελευθερία Λάρισας, φύλλο της 12ης Μαρτίου 2014.
[3]. Η Κική Πιπινοπούλου γεννήθηκε στη Λάρισα το 1887. Όπως και η φίλη της Ελένη Τέτση, σπούδασε στο Αρσάκειο και μετά την αποφοίτησή της δίδαξε στο Αρσάκειο Διδασκαλείο Λαρίσης. Εξαιρετικά μορφωμένη γυναίκα, παντρεύτηκε τον μεγαλοκτηματία Δημητριάδη, και εργάσθηκε συστηματικά για την πνευματική ανάπτυξη και καταξίωση των γυναικών της εποχής της, ιδρύοντας ειδικό «ΚυριακόνΣχολείον» για τους αναλφάβητους της πόλης της. «Θεσσαλικά χρονικά», ό.π. σ. 428.
[4].Η Μαρία Δεσύπρη (1892-1976) ήταν κόρη του διευθυντή του υποκαταστήματος της Εθνικής Τράπεζας στη Λάρισα όπου μετατέθηκε μετά από την υποχώρηση των Τούρκων (1898). Από την περίοδο ακόμα που βρισκόταν στην πόλη μας αγωνίζονταν για τα δικαιώματα της γυναίκας. Μετά τον θάνατο του πατέρα της μετακόμισε στην Αθήνα και το 1922 παντρεύτηκε τον συνταγματολόγο και πολιτικό Αλέξανδρο Σβώλο. Στις εκλογές του 1958 εκλέχθηκε βουλευτής με την ΕΔΑ.
[5].Μαρία Πίπιζα-Καρακάση (1875-1953) ποιήτρια και δημοσιογράφος. Έμεινε για λίγο διάστημα στη Λάρισα. Τα έργα που δημοσίευε τα υπέγραφε με το ψευδώνυμο «Πηνειάς». Τα πολεμικά της τραγούδια είχαν μεγάλη απήχηση στον κόσμο που είχε ατιμωθεί από την ατυχή έκβαση του πολέμου. Παντρεύτηκε τον αρχιμουσικό Αχιλλέα Καρακάση και έζησε στην Αθήνα.
[6]. Με ενδιάμεσες μικρές διακοπές η «Μικρά» διέκοψε οριστικά την κυκλοφορία της το 1926 και η διάρκεια ζωής της ήταν τριάντα χρόνια. Τη σκυτάλη από την «Μικρά» θα έλεγε κανείς ότι την πήρε η εφημερίδα «Ελευθερία», η αρχαιότερη εφημερίδα της πόλης μας, η οποία κυκλοφορεί με επιτυχία μέχρι και σήμερα.
[7]. Βλέπε: Μακρής Θρασύβουλος, Rebelleseconde εφ. «Μικρά», Λάρισα, φύλλο της 4 Ιουνίου 1909 και του ιδίου, LaRebelle 3me, Λάρισα, φύλλο της 20ης Ιουλίου 1913. Τα συγκεκριμένα έθεσε στη διάθεσή μου ο καλός φίλος και συλλέκτης Θανάσης Μπετχαβές.
[8].Γαλανούλης Αλέξης, Λογοτεχνικά κείμενα και συνεργάτες λογοτέχνες της εφημερίδας «Μικρά» της Λάρισας κατά τα έτη 1905-1911, Πρακτικά 7ου Συνεδρίου Λαρισαϊκών Σπουδών, Λάρισα 22 Οκτωβρίου 2011, «Η Λάρισα από την απελευθέρωσή της (1881) μέχρι το 1940». Όμιλος Φίλων της Θεσσαλικής Ιστορίας, τ. 10, Λάρισα (2013) σ. 179-194. Για την LaRebelleβλέπε σ. 183.
[9]. Ζιαζιάς Γεώργιος, Αναζητώντας τη χαμένη Λάρισα. Πενήντα χρόνια μνήμες και αναπολήσεις (1900)-1950), τόμ. Β΄, Λάρισα (2000): Ελένη Καρακίτη. Η Λαρισαία πρωτοπόρος σουφραζέτα, σελ. 210-223.
