* Από τον Αποστόλη Σουρλαντζή
Το σχολείο αποτελεί τον χώρο όπου ζει, μορφώνεται και δημιουργεί ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας της πόλης, η εκπαιδευτική κοινότητα. Μέσα σ’ αυτό οι εκπαιδευτικοί καλούνται να προσφέρουν το κοινωνικό τους λειτούργημα και οι μαθητές να ζήσουν την πιο δημιουργική περίοδο της ζωής τους. Οι συνθήκες λειτουργίας του είναι καθοριστικές για την επιτέλεση του ρόλου του. Γι’ αυτό επιβάλλεται η ενεργητική συμμετοχή των δήμων στην αποτελεσματικότερη λειτουργία του. Τα σχολικά κτίρια δεν πληρούν τους όρους της βιώσιμης ανάπτυξης (απουσία ικανών ελεύθερων χώρων και πρασίνου, σπατάλη ενέργειας, μέτρια αισθητική, ελλιπής συντήρηση και επισκευή των σχολικών μονάδων).
Με τη θεσμοθέτηση της συμμετοχής των ΟΤΑ στη διοίκηση των σχολείων και στη διαχείριση της σχολικής υποδομής (Ν.1566/85 και μεταγενέστερα νομοθετήματα) επιδιώχθηκε η σύνδεση της εκπαίδευσης με την τοπική αυτοδιοίκηση και επήλθαν σημαντικές μεταβολές στο θεσμικό καθεστώς των σχολείων: α) παραχωρήθηκε στους ΟΤΑ η περιουσία των σχολείων, β) η αρμοδιότητα επισκευής και συντήρησης των σχολικών κτιρίων και η κατανομή των πιστώσεων για την αντιμετώπιση των λειτουργικών δαπανών των σχολείων γ) δημιουργήθηκαν οι Δημοτικές Επιτροπές Παιδείας ως φορείς σχεδιασμού της εκπαίδευσης σε τοπικό επίπεδο και ως όργανα λαϊκής συμμετοχής και δ) συστάθηκαν οι Σχολικές Επιτροπές.
Oι ΟΤΑ, δυστυχώς, δεν εκμεταλλεύτηκαν τις δυνατότητες συμμετοχικού σχεδιασμού στον χώρο της εκπαίδευσης και περιορίστηκαν στη συντήρηση των κτιριακών εγκαταστάσεων και στην κατανομή των επιχορηγήσεων στις σχολικές επιτροπές. Υπάρχουν όμως και άλλοι τομείς όπου η τοπική αυτοδιοίκηση μπορεί να δραστηριοποιηθεί και να διαδραματίσει έναν πιο ουσιαστικό ρόλο στην εκπαίδευση. Οι διαδικασίες συμμετοχής πρέπει να συνδέονται με ένα ουσιαστικότερο ενδιαφέρον για:
* Τη λειτουργία των σχολικών μονάδων.
* Τη διδασκαλία της τοπικής ιστορίας, την καλλιτεχνική παιδεία και την περιβαλλοντική εκπαίδευση.
* Τη χρήση όλων των σχολικών χώρων σε ώρες εκτός σχολικού προγράμματος για την ανάπτυξη δραστηριοτήτων πολιτισμού, άθλησης και επιμόρφωσης.
* Τη μετατροπή των αύλειων χώρων σε εστίες πρασίνου και σε πνεύμονες της πόλης.
* Την καλλιέργεια της οικολογικής συνείδησης.
* Την επιμόρφωση γονέων.
* Τη διδασκαλία της μητρικής γλώσσας των παιδιών των μεταναστών, την εκμάθηση των ελληνικών στους μετανάστες.
Η τοπική αυτοδιοίκηση πρέπει να έχει αποφασιστικό ρόλο για όλα τα θέματα λειτουργίας των σχολείων, όπως γίνεται σ’ όλες τις ευρωπαϊκές χώρες. Ο περιορισμένος ρόλος της στην εκπαίδευση στη χώρα μας δεν συνάδει με έναν θεσμό αποκεντρωμένο, δημοκρατικού χαρακτήρα.
Η σημερινή κατάσταση δεν μπορεί να βγάλει τα σχολεία από το κέλυφος των κλειστών χώρων. Οι ΟΤΑ οφείλουν να συναποφασίζουν με την εκπαιδευτική κοινότητα για την ίδρυση ενός σχολείου, για τη χωροταξική παρουσία του, για τα όρια υποδοχής μαθητών, για τη λειτουργία των αύλειων χώρων, την αξιοποίηση των γυμναστηρίων και των αιθουσών πολλαπλών χρήσεων, εκτός σχολικού ωραρίου, έτσι που ο σχολικός κτιριακός χώρος να μην μένει κλειστός και αποκομμένος από την υπόλοιπη κοινωνία. Τα σχολεία πρέπει να μετατραπούν σε τοπικά κέντρα επιμόρφωσης, πολιτισμού και αθλητισμού και να αναλάβουν ένα σημαντικό τμήμα της επιμόρφωσης των ενηλίκων, των ειδικών πληθυσμιακών ομάδων και γενικά της διά βίου μάθησης. Γιατί το σχολείο και η εκπαιδευτική κοινότητα πρέπει να είναι οργανικά μέλη της τοπικής κοινωνίας. Τα σχολικά κτίρια και οι διαθέσιμοι χώροι τους πρέπει να αποτελούν μέρος των υποδομών μιας πόλης. Έτσι το σχολείο θ’ ανοίξει στην κοινωνία και θα γίνει πολιτιστικό και αθλητικό κέντρο της κάθε γειτονιάς, προσφέροντας θετικά μηνύματα πως η τοπική κοινωνία βρίσκεται σε συνεχή διαδικασία μάθησης. Για ν’ ανταποκριθεί σ’ αυτούς τους στόχους πρέπει να στελεχωθεί με το απαραίτητο επιστημονικό προσωπικό που θα επιμορφώνεται τακτικά για να συμβάλει στη χάραξη μιας υπεύθυνης πολιτικής για μια σύγχρονη παιδεία.
Ελπίζουμε ότι η ωρίμανση τέτοιων προσεγγίσεων και η εφαρμογή τους στην πράξη από άξιες και ικανές δημοτικές αρχές να αποτελέσει ένα νέο πεδίο, στο οποίο θα κριθεί η Τοπική Αυτοδιοίκηση, η οποία πρέπει να αποδείξει ότι μπορεί να ανταποκριθεί και στον τομέα της εκπαίδευσης στις υποχρεώσεις και στα καθήκοντα που απορρέουν από το νέο διοικητικό καθεστώς της χώρας. Η Τοπική Αυτοδιοίκηση πρέπει να δώσει ένα δυναμικό «παρών» σε ό,τι αφορά το περιεχόμενο της εκπαίδευσης και στον τρόπο που προετοιμάζει και διαμορφώνει τους πολίτες του αύριο.
* Ο Αποστόλης Σουρλαντζής είναι καθηγητής φιλόλογος
