* Των Κων. Μαλίζου και Κων. Φουντά
Σε πρόσφατο άρθρο του έγκριτου ιατρικού περιοδικού «Τhe Lancet» με τίτλο «Υποτάσσοντας τον Καρκίνο», εκφράζεται η ανησυχία για τα περιστατικά του καρκίνου που αυξήθηκαν από 12,7 εκατ. το 2008, σε 14,1 εκατομμύρια νέα κρούσματα το 2012. Αντίστοιχα την ίδια χρονική περίοδο οι θάνατοι από καρκίνο αυξήθηκαν από 7,6 εκατ.
Το 2008 σε 8,2 εκατομμύρια το 2012. Προβλέπεται μάλιστα, ότι θα υπάρξουν 19,3 εκατ. νέες περιπτώσεις καρκίνου κάθε χρόνο ως το 2025, λόγω της ανάπτυξης και της γήρανσης του παγκόσμιου πληθυσμού. Περισσότερα από το μισά περιστατικά όλων των καρκίνων και των θανάτων το 2012, εμφανίστηκαν σε ανθρώπους που ζουν σε χαμηλό βιοτικό επίπεδο και προβλέπεται οι αναλογίες να αυξηθούν ακόμη περισσότερο ως το 2025.
Είναι σαφές ότι, αν και οι πρόοδοι στη θεραπεία συνεχώς αυξάνονται, ο πόλεμος κατά του καρκίνου δεν έχει ακόμη κερδηθεί. Τα παραπάνω στοιχεία ακριβώς επιβεβαιώνουν ότι ο καρκίνος παραμένει η οικουμενική προτεραιότητα στην παγκόσμια Υγεία και περίθαλψη.
Ποιά είναι τα όπλα στη μάχη κατά του καρκίνου; Κατ’ αρχήν η πρωτογενής πρόληψη. Οι συντάκτες του άρθρου σημειώνουν ότι με βάση τις σημερινές γνώσεις μεταξύ 30-50% των καρκίνων μπορούν να προληφθούν με την προώθηση ουσιαστικών διαρθρωτικών αλλαγών στις πολιτικές υγείας. Οι πολιτικές αυτές μπορούν και πρέπει να ισχύσουν για όλους τους ανθρώπους (π.χ. η μείωση του καπνίσματος αλλά και της έκθεσης σε παθητικό κάπνισμα) και μπορούν να καταργήσουν εντελώς ή να μειώσουν κάποιες μακροπρόθεσμες αιτίες της νόσου (π.χ. απαγόρευση χρήσης καρκινογόνων ουσιών στην βιομηχανία, στις καλλιέργειες, στη διατροφή, η επίδραση των ακτινοβολιών κλπ). Παρά το γεγονός όμως ότι η πρωτογενής πρόληψη είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική, από μόνη της δεν αρκεί.
Σε χώρες με χαμηλό εισόδημα, η έλλειψη της έγκαιρης διάγνωσης και της άμεσης πρόσβασης στις υπηρεσίες περίθαλψης και θεραπείας του καρκίνου παραμένουν σημαντικά προβλήματα. Για παράδειγμα, αν και η συχνότητα εμφάνισης του καρκίνου του μαστού παραμένει υψηλότερη στις πιο ανεπτυγμένες χώρες, η θνησιμότητα είναι πολύ υψηλότερη σε χώρες με χαμηλότερο βιοτικό επίπεδο, λόγω της καθυστερημένης διάγνωσης και της φτωχότερης αντιμετώπισης.
Σε πρόσφατη μελέτη που συγκρίνεται η 5ετής επιβίωση μεταξύ 1999 και 2007, σε ενήλικες και παιδιά για τις 29 ευρωπαϊκές χώρες, η έρευνα ανέδειξε εντυπωσιακές διαφορές στην επιβίωση ανάμεσα στην ανατολική Ευρώπη και στις υπόλοιπες δυτικές χώρες, ιδιαίτερα για καρκίνους καλής ή ενδιάμεσης πρόγνωσης.
Η ερευνητική πρωτοβουλία CONCORD-2, που επιτηρεί την επιβίωση διεθνώς και αναδεικνύει τις διαφορές, τις εθνικές τάσεις, τις φυλετικές και κρατικές ανισότητες, δίνει πολύτιμα δεδομένα, εξαιρετικά χρήσιμα για την χάραξη πιο αποτελεσματικής πολιτικής πρόληψης και αντιμετώπισης, για την ενίσχυση της χρηματοδότησης και τη βελτίωση της περίθαλψης του καρκίνου.
Η δημιουργία εθνικών μητρώων καρκίνου και στην χώρα μας όπως και σε όλες τις χώρες με χαμηλό βιοτικό επίπεδο, είναι επιτακτική ανάγκη και άμεση πολιτική προτεραιότητα, καθώς θα αναδείξει τις πραγματικές διαστάσεις του προβλήματος και θα συμβάλλει στη χάραξη αποτελεσματικότερης αντιμετώπισης.
Ακόμη και στις ανεπτυγμένες χώρες όμως η μάχη κατά του καρκίνου δεν έχει κερδηθεί. Τέσσερες δεκαετίες μετά την “κήρυξη του πολέμου κατά του καρκίνου” είναι επιτακτική η επαναξιολόγηση των ανισοτήτων και η αναθεώρηση της στρατηγικής σε όλες τις γραμμές της μάχης – πρόληψη, διάγνωση, θεραπεία - προκειμένου να αλλάξει η σημερινή εικόνα.
Η Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας επέλεξε την 4η Φεβρουαρίου για να αναδείξει τόσο την επιβάρυνση από τον καρκίνο σε κοινωνικό επίπεδο, αλλά και να τονίσει το γεγονός ότι η πρόληψη και η πρόοδος της επιστημονικής γνώσης και της Τεχνολογίας είναι τα κυριότερα όπλα εναντίον του. Το υψηλού επιπέδου επιστημονικό δυναμικό που διαθέτουν σήμερα τα Νοσοκομεία μας εξυπηρετεί εκατοντάδες ασθενών με καρκίνο κάθε χρόνο με υψηλά ποσοστά επιτυχίας.
Ωστόσο, απαιτούνται να γίνουν πολύ περισσότερα τόσο από την πολιτεία για να καλυφθεί η αυξανόμενη ζήτηση περίθαλψης των ογκολογικών ασθενών, όσο και από εμάς τους ίδιους, που οφείλουμε να δείχνουμε μεγαλύτερη υπευθυνότητα στην εφαρμογή μέτρων κατά του καπνίσματος, στις σεξουαλικές σχέσεις μας, στην προληπτική εξέταση, στην διατροφή μας, στην χρήση χημικών, την έκθεση μας σε ακτινοβολίες κ.λπ.
Σήμερα στη χώρα μας δεν υπάρχει συστηματικά οργανωμένη μέριμνα για την επάρατη νόσο και προσφέρονται διάσπαρτα υπηρεσίες διάγνωσης και περίθαλψης σε δημόσια και ιδιωτικά νοσοκομεία, όπου συγκεντρώνονται κάποιοι ειδικοί. Οι πάσχοντες και οι οικογένειές τους πολύ συχνά αναγκάζονται να μεταναστεύσουν στα «κέντρα» για μακρόχρονες, επίπονες και ακριβές θεραπείες κουβαλώντας πάντα την αβεβαιότητα και την αγωνία για την τελική έκβαση.
Αντίθετα, καθώς ο καρκίνος δεν είναι μια αρρώστια αλλά πολλές και τελείως διαφορετικές μεταξύ τους, η διεθνής επιστημονική εμπειρία έχει αποδείξει ότι για την αποτελεσματικότερη αντιμετώπισή του, απαιτείται η συνεργασία πολλών ειδικοτήτων σε όλα τα στάδια διάγνωσης και αντιμετώπισης, η οποία λειτουργεί και αναπτύσσεται κάτω από μια «ομπρέλα» ενός σύγχρονου Κέντρου Ολοκληρωμένης Αντιμετώπισης του Καρκίνου.
Η μάχη ενάντια στην μάστιγα του Καρκίνου είναι δαπανηρή αλλά ανταποδίδει τεράστια οφέλη σε ανθρώπινες ζωές. Η μεγάλη και απροσδιόριστης διάρκειας οικονομική δυσπραγία στον τόπο μας και η παντελής έλλειψη κεντρικού σχεδιασμού στις υπηρεσίες Υγείας δεν αφήνει μεγάλες προσδοκίες για την στήριξη παρόμοιων επενδύσεων με δημόσιες δαπάνες. Μόνη επιλογή παραμένει η αξιοποίηση των ευκαιριών που αποδίδουν τα προγράμματα σύγκλισης της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η έγκαιρη ανάληψη συγκεκριμένων πρωτοβουλιών στην Περιφέρειά μας με την εξειδικευμένη υποστήριξη της επιστημονικής μας κοινότητας για τον σχεδιασμό και την σύνθεση αυτού του έργου είναι μονόδρομος. Η επιτυχημένη έκβαση του θα αποδώσει τεράστια κοινωνική ωφέλεια σε ολόκληρη την χώρα και θα προσελκύσει ασθενείς από τα Βαλκάνια αλλά και την ευρύτερη περιοχή της Νοτιο - Ανατολικής Μεσογείου. Συγκριτικό πλεονέκτημα του Κέντρου θα αποτελεί η πρωτότυπη Μονάδα Πρωτονίων για πιο αποτελεσματική ακτινοθεραπεία, και η οποία θα πλαισιώνεται από την εγκατάσταση σύγχρονων διαγνωστικών μέσων όπως Τομογράφο Ποζιτρονίων (ΡΕΤ) και νεώτερο εξοπλισμό κλασικής ακτινοθεραπείας με τομο-θεραπευτική συσκευή.
Ευελπιστούμε στην ανταπόκριση των συμπολιτών μας στην εκδήλωση που πραγματοποιεί η Ιατρική Σχολή την Τρίτη 4 Φεβρουαρίου 2014, ώρα 18.00 στο Δημοτικό Ωδείο. Η ευαισθητοποίηση όλων μας στο πρόβλημα του καρκίνου, θα βοηθήσει στην καλύτερη πρόληψη, στην έγκαιρη διάγνωση και καλύτερη αντιμετώπιση του. Γιατί μπορεί ο καρκίνος να αποτελεί σήμερα την πρώτη αιτία θανάτου παγκοσμίως, όμως πάνω από 25 εκατομμύρια άνθρωποι τον πάλεψαν με επιτυχία και απέδειξαν ότι «ο καρκίνος δεν ήταν η μοίρα τους» και τον νίκησαν!
* Ο Κων. Μαλίζος είναι καθηγητής Ορθοπαιδικής και ο Κων. Φουντάς αναπληρωτής καθηγητής Νευροχειρουργικής, του Ιατρικού Τμήματος Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
