Για τη Μακρόνησο! Ενα προσκύνημα!

Σύλλογος Φίλων Μουσείου Εθνικής Αντίστασης Λάρισας

Μακρόνησος! Στην είσοδο του νησιού, διαβάζουμε σε κάδρο το ποίημα του Γιάννη Ρίτσου «Οι ρίζες του κόσμου»: «Διψάσαμε πολύ. Πολύ πεινάσαμε. Πολύ πονέσαμε… Δεν το πιστεύαμε ποτές να’ ναι τόσο σκληροί οι ανθρώποι. Δεν το πιστεύαμε ποτές νάχει τόση αντοχή η καρδιά μας»…
Τα μάτια βουρκωμένα! Μακρόνησος! Παρά τη διαδεδομένη άποψη ότι ήταν τόπος εξορίας, το νησί, τουλάχιστον τα πρώτα δύο χρόνια 1947-1949, δεν λειτούργησε ως τέτοιος τόπος. Στόχος δεν ήταν -θεωρητικά τουλάχιστον- η τιμωρία, αλλά η μετάνοια και η «ανάνηψη» των κρατουμένων.
Ένα πείραμα δηλαδή αποανθρωποποίησης των ανθρώπων…

Μακρόνησος! Το στρατόπεδο «εθνικής αναμορφώσεως» για χιλιάδες ανθρώπους με αριστερές πεποιθήσεις, με την πιο «ένδοξη» περίοδο λειτουργίας,1947-1950. Αρχικά οδηγούνται εκεί οπλίτες, για να «εκκαθαρισθούν οι στρατιωτικές μονάδες, από αριστερίζοντες ή υπόπτους αριστερισμού», ενώ αργότερα μεταφέρονται και πολιτικοί εξόριστοι.
Στη λεπτομερή ξενάγηση του ιστορικού μας Θανάση Γάλλου, μας εντυπώθηκαν όλα τα γεγονότα του κολαστηρίου ψυχών, η αναισθησία, αλλά και η προπαγάνδα για τις «αρετές» του αναμορφωτηρίου που δεν δίσταζε να παρουσιάζει πως «...όσοι επεσκέφθησαν τη Μακρόνησο έμειναν κατάπληκτοι μπροστά στο θαύμα της πλήρους εθνικής αναγεννήσεως Ελλήνων, εθνικώς νεκρών ή τραυματισμένων»…
Ακούσαμε για τις πέτρες που έσπαγαν οι κρατούμενοι… Για τα κτήρια που έχτισαν οι ίδιοι…Για τα βασανιστήρια της έκθεσής τους, γυμνών στον ήλιο…Για τους διαρκείς ξυλοδαρμούς και την αφόρητη ψυχολογική βία… Για τους ανθρώπους που τρελάθηκαν ή επιχείρησαν να αυτοκτονήσουν ή έμειναν ανάπηροι…
Είδαμε το θέατρο που στήριξαν ο Θανάσης Βέγγος και ο Νίκος Κούνδουρος!!!
Είδαμε την πολυκάμαρη ανοιχτή εκκλησία του Αγίου Αντωνίου, στην οποία χωρούσε να εκκλησιαστούν 10.000 άνθρωποι…
Ακούσαμε για τη Μακρόνησο που η προπαγάνδα την εμφάνισε και ως σύγχρονο Παρθενώνα, εξομοιώνοντας αυτό που συνέβαινε εκεί με το πολιτιστικό επίτευγμα του Παρθενώνα…
Ακούσαμε για τη νύχτα της σφαγής, της 29ης Φεβρουαρίου -1ης Μαρτίου 1948, κατά την οποία η φρουρά έκανε χρήση όπλων με δεκάδες νεκρούς, με δημόσιες αντεγκλήσεις σχετικά με τον αριθμό τους- από 70 έως 350 αναφέρονται...
Ακούσαμε πως λιγότερο από το 1% των κρατουμένων δεν υπέγραψαν δήλωση «μετανοίας»... Ο τρόμος για τα όσα συνέβαιναν ήταν τέτοιος, ώστε πολλοί υπέγραφαν ήδη στο πλοίο που τους μετέφερε από το Λαύριο στο νησί.
Μακρόνησος!!! Μια επίσκεψη που αποδεικνύει πόσο σημαντική είναι η μελέτη των μελανών-σκοτεινών σημείων της ιστορίας μας.
Σήμερα η Μακρόνησος αποτελεί Μνημείο Πολιτιστικής Κληρονομιάς, αλλά μέχρι σήμερα δεν έγινε τίποτε για να ανταποκρίνεται στον χαρακτηρισμό αυτό.
Στον δρόμο του γυρισμού στο λιμάνι, κάνουμε στάση στο μνημείο του αγωνιστή-δεσμώτη της Μακρονήσου, έργο του αείμνηστου γλύπτη και αρχιτέκτονα-Μακρονησιώτη, Γρηγόρη Ριζόπουλου. Δίπλα από το επιβλητικό άγαλμα, ένα μνημείο από την Ομοσπονδία Γυναικών Ελλάδας, αφιερωμένο στις γυναίκες Μακρονησιώτισσες, που μέσα στα σπλάχνα τους «βογκούνε οι σκοτωμένοι και τραγουδούν οι αυριανοί μας ζωντανοί!».
Παίρνοντας το καραβάκι της επιστροφής, μας ταιριάξαν οι στίχοι του Γιάννη Ρίτσου: «Μιλούσαμε για μια ποίηση αιγαιοπελαγίτικη, ναι, ναι. ΜΑΚΡΟΝΗΣΟΣ—ΜΑΚΡΟΝΗΣΟΣ—ΜΑΚΡΟΝΗΣΟΣ. Κι η θάλασσα είναι ακόμη γαλάζια όπως πάντοτε»…Κι ας κρατάμε στο μυαλό μας και την ψυχή μας την εικόνα της γραφής του Μενέλαου Λουντέμη, για κείνο το βράδυ που σώπαιναν οι λύκοι γιατί ούρλιαζαν οι Άνθρωποι… Και για τους ανθρώπους που παρακολουθούσαν και «σάστιζαν πως, αυτό που γινόταν αντίκρυ, δεν το είχε γράψει ακόμα η Αποκάλυψη»…
Με μεγάλο σεβασμό και ιδιαίτερη συγκίνηση ως φόρος τιμής σε ένα προσκύνημα που διοργάνωσε ο Σύλλογος Φίλοι του Μουσείου Εθνικής Αντίστασης Λάρισας, το Σάββατο 5 Οκτωβρίου 2024.Ξενάγηση: Δρ Θανάσης Γάλλος, ιστορικός ΑΣΚΙ.
Κείμενο: Αρχοντία Γιαννακάκη, εκπαιδευτικός, μέλος του Συλλόγου.