Ενας τσοπάνης - φαντάρος στην πρώτη γραμμή του μετώπου

Ο πατέρας μου Ηλίας Δημ. Κατσαρός στα απομνημονεύματά του, που μου άφησε, ένα μέρος τους αναφέρεται στον ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940.
Το παραθέτω όπως ακριβώς το έχει γραμμένο, με τα ορθογραφικά λάθη. Είναι λάθη του μαθητή της δασκαλοκαλύβας της στάνης και φαντάρου στην πρώτη γραμμή του μετώπου.

«Είμουνα εις τα πρόβατά μου εις Μπεϊμπουναρ Βερροίας. Η οικογένειά μου είχε φύγει δια την χειμερινή περίοδο Αργυροπούλι...».
«Στις 28 Οκτωβρίου ώρα 9 π.μ. ήμουνα με τον ξάδελφό μου Γιώργου Λ. Σπανό είδαμε να έρθετε ένας Αγροφύλακας βιαστικός...».
«Ήταν ο Γεώργιος Μπαρμπαρούσιος από το χωρίο Κάτο Σέλι Βερροίας. Τι τρέχει έτσι βιαστικός βρε Μπάρμπα Γιώργο; Για πες μας τι χαμπέρια και μήπως ξέρεις τι κανόνια ακούγαμε κατά την Αλβανία; Τα νέα παιδιά, τα κανόνια που ακούσατε δεν ήταν άσκοπα. Μας κήρυξε τον πόλεμο ο Ιταλός και έχομε γενικήν επιστράτευση. Η κατάραξης είναι 3 μέρες. Εγώ στην κλάση 27. Ο εξάδελφός Γεώργιος Δ. Σπανός στην κλάση 38. Στρατολογώμασταν εις τα Τρίκαλα Θεσσαλίας. Αφήναμε τα πρόβατά μας εις το ίπεθρο εις τον Θείο μας Ιωάννην Κατσαρόν και εις τον εξάδελφό μου Γεωργ. Χρ. Κατσαρόν. Φεύγουμε θείο και εξάδελφε για τον πόλεμο, μας κήρυξαν τον πόλεμο οι Ιταλοί οι άτιμοι θέλουν να έλθουν να μας αφαιρέσουν 1. Την ελευθερία μας. 2. Την θρησκεία μας και να μας σκλαβόσουν. Πάμε να πολεμήσουμε. Η Ιταλοί κοντέβουν να μας πάρουν τα Γρεβενά. Ώρα καλή σας παιδιά μου. Εις αποχαιρετισμόν μας ο θείος μας και Νικητές να γυρίσετε, σφίγγοντας τα χέρια μας και δάκρυα στα μάτια. Φιλούμε το χέρι του θείου μας και ζητούμε την ευχή του να γυρίσουμε Νικητές. Αναχωρούμε δια τον σκληρόν αγώνα να παλέψουμε ένας με 10. Όλα αυτά δεν τα λογαριάζαμε ούτε την περιουσία μας εις το ύπεθρον ούτε τις οικογένειές μας με τις καλύβες. Ένα μόνο να προλάβομεν το αγλιγορότερον διότι εκιντίνευε η Πατρίδα μας και τα αδέλφια μας εις την πρώτην γραμμήν...»
«Αφήνουμε τις κάπες εις την οικογένειάν του Γεωργίου Αγγέλη, τις κλήτσες μας εις την αδελφήν μου Σοφία Σταυροθοδώρου και τραβάμε για τη Βέροια. Από εκεί διά Λαρίσης. Εγώ όλην την νύχτα με το τρένο για τα Τρίκαλα. Τράβηξα για το μέτωπον. Τι μέρα ήταν εκείνη. Τι ζέστα; Φορτωμένοι, πεζοπόροι για την Καλαμπάκα και το πρωί της το Βελιμιστί όλην τη νύχτα. Τι βραδυά ήταν εκείνη με το φεγγάρι όλην την πορία από τα Τρίκαλα Καλαμπάκα Βελιμίστι. Τι τραγούδια; Όλα τα είχαμε ξεχάσει. Όποιος μας άκουγε έλεγε πως σε πανιγίρι πάμε και όχι σε πόλεμον. Την άλλη μέρα φθάσαμε εις το Λευτεροχόρι πετρογγέφυρα αλιάκμονος Γρεβενών το βράδυ. Την επόμενην εις τα Γρεβενά δεν προλάβαμε να πάρουμε ούτε τσιγάρα ούτε να γράψουμε κανένα γράμμα να δόσουμε τη σύστασή εις τα σπίτια μας. Φθάσανε τα εχθρικά αεροπλάνα και βομβαρδίζουν εις το κέντρον Γρεβενών. Κτυπήθηκαν φαντάροι, πολίτες και μουλάρια. Αναχορούμε για την Σαμαρίνα. Λόγω της επιδρομής των αεροπλάνων βαδίζαμε τη νύχτα. Το πρωί εις το Ντοτσικό. Εις την Σαμαρίνα η γομάρα μάχονταν. Οι Ιταλοί πισθοχόρησαν δια την Φούρκαν και προλάβαμε και εμείς ελίματα εις τον Σταυρόν Σμίξης. Καθόμαστε εις τον Σταυρόν 5 μέρες διότι κάναμε ανιχνεύσης δια ελίματα Ιταλών. Φεύγουμε όλην την νύχτα και τις 1 η ώρα εις τα μικρά υψώματα της Κονίτσης. Μας δόθηκε το σύνθημα προελάσεως. Τι ώρα ήταν εκείνη για να φαντασθίκανής;...».
«Η πορία, η πείνα κ.λπ. Άρχισαν τα πλυβόλα. Επίθεση εμείς. Άλμα προχωρήσαμε 300 μέτρα κατά μέτωπο έως την νύχτα. Από το λόχο μας είχαμε 25 τραυματίες. Το βράδυ μας έριξαν λίγο ψωμί κασέρι με το αεροπλάνο. Το προί έγινε κανονική εξόρμιση από παντού και η Κόνιτσα έπεσε με πολλούς εχμαλώτους Ιταλούς και λάφιρα και τρόφιμα. Την άλλη μέρα διατάζιτε ο λόχος μας για να περάσουμε τον σαραντάπορο που είναι λουτρά. Το δεξιό μας προχορούσε. Η μεσογγέφυρα δεν έπισι. Οι Ιταλοί εις την αντίκρι όχθη του ποταμού καλός οχυρομένοι. Εις το αυτό μέρος το προΐ έκαμε επίθεση το ιπικό. Έπαθε πανολεθρία από τους Ιταλούς. Εμείς προχορούμε να διαβούμε το ποτάμι 1 ώρα μόλις νύχτωσε. Μόλος περάσαμε 2 διμοιρίες μας άρχισε το εχθρικό πυροβολικό με φραγμό βολής. Η διμοιρίτες τάχασαν μας πήρε η μέρα. Τότες πια δεν μπορούσαμε να υπακούσουμε εις του διμοιρύταςμας. Παιδιά να απισθοχωρήσουμε. Να σηκώσομε άσπρα δια να πάψουν τα πυρά τα ελληνικά. Μην ακούτε τους διμοιρίτες και ας περάσουμε Στρατοδικείο. Το έγκλημα είναι του λοχαγού μας που μας άφησε χωρίς ενίσχυση και ακόμη μας βάζουν με το δικό μας πυροβολικό. Λοχαγός και διμοιρίτες τιμορήθηκαν. Έπεσε και μεσογγέφυρα. Προχώρησαν όλα τα μέτωπα. Την επόμενη κάναμε παρέλαση εις το Λεσκοβίτσι και προχορούμε 4 μέρες χωρίς να μας αντισταθούν...».
«Προχωράμε για το 1200... Μάχιτι το 51 σύνταγμα Τρικκάλων. Φτάναμε κατά μέτωπο δια να ενισχύσουμε, αλλά τι να δούμε! Δεν μπορώ να σας διεγηθό από συγγίνισι. Χτυπόντας και περιμένοντας να ιδούμε ή βρούμε το σύνταγμα 51. Βρίσκομε έριμες σκηνές και ορινάχειρουργία διάλυσης του συντάγματος. Προχορούμε μάχοντας και καταλαμβάνομεν το 1220.100 μέτρα από τους Ιταλούς παραμονί Χριστούγεννα με σκληρόν αγόνα και αντεπιθέσης από τον εχθρόν και από χιόνια και πίνες, αλλά εκείνα δεν μας λιγούσαν. Εξαγριομένοι δια την ήτταν του 51 Σύνταγμα να ανταποδόσομεν εις τους μελανοχιτόνες. Ανιπόμονοι για την εξόρμησην και την κατάληψην του 1220 ύψωμα λάβαμε την διαταγήν στας 7 η ώρα π.μ. Διξιά το 28 Σύνταγμα. Αριστερά το 4 Σύνταγμα Λαρίσης παραμονή Αγίου Βασιλείου και διάφορα ανεξάρτηρα τάγματα, με τις σάλπιγκες προχωρίτε και αέρα αέρα. Το ύψωμα πέφτει στις 10 π.μ. με λίγες απόλιες. Έλεγε κανένας ότι είναι πανηγύρι και όχι πόλεμος, η παράδοσης των εχθρών ανά 100 και πλέον, πολλοί εφιδιασμοί πιρομαχικά, τρόφιμα και ρουχισμόν. Αφάνταστη ήταν η κατάληψη του 1200 από τον Μουσολίνη και τους νεκρούς που άφησαν εις το πεδίον της μάχης. Έβλεπες τους μελανοχίτονες να φεύγουν σαν τα μαύρα γίδια από τους λύκους και αφίνοντας παν υλικών πολέμου και εφόδια τότε, διά να προλάβουν το 860 ύψομα να αμυνθούν. Καθώς οχυρώθηκαν αναμένοντας 8 ημέρες με σίρματα. Στις 7 με 8 Ιανουαρίου λάβαμε το σύνθημα εξορμήσεος και πριν φέξη καταλαμβάνετε το ύψομα. Πανικό βλέπι οι εχθροί και αφήνοντας τα συνηθισμένα προχωρούν διά Μπαλαμπάνι και καμαράτη η Μπούπας (;) άλο πανηγύρι. Μιάς ξιμέροσε από τας 8 έως στις 11 μηνός η Κλεισούρα έπεσε. Λάβαμε τον δημόσιον δρόμον Πρεμέτη Κλεισούρα χάνι Μπαπαμπάν σπίτι καραράτι.
Εμείς το 5 Σύνταγμα αφήνοντας δεξιά μας το 28 Σύνταγμα και 52 Σόμα κόβουμε τον δημόσιο δρόμο θέσης Μπαμπαμπάν, προχορούμε διά το άνω κάτω Ψάρι της Τραπεζίνας. Αριστερά η μεραρχία κρητών. Διαταγή αντικατάστασης από 4 Σώμα κατεύθυνσην δια τον Μπούπαν (;) εις την θέσην εντός γραμμής αμήνης».
«Η μεγάλη αντιπίθεση του Μουσολίνι από τις 9 Μαρτίου έως στις 14 Μαρτίου από τις 6 π.μ. άρχισε η ομοβροντή από τον εχθρό φανταζόμενος Μελανοχίτονας με τα σύγχρονα μέσα και με τον πολιάριθμον στρατόν του καθώς και με την ομίχλην θα σπάσι την γραμμήν βάνοντας από τρία αυγά με τα βαριά του πυροβολικά προχωρί για δημόσιον δρόμον καμαράτι Μπαλαμπάν Κλεισούρα και εκτίθεν διά Ιωάννινα κεντρικώς με Τάξη. (Η επίθεση των Ιταλών στο ύψωμα 731 παρόντας του Μουσολίνι). Δυστυχώς απέναντί του τα βρήκε διαφορετικά. Βρίκε ατσαλένια χέρια. Τα πρώτα τμήματα του πέσανε εις τους αντιαρματικούς. Δεξιά του το 4 Σύνταγμα αριστερά του το 52 Σύνταγμα αποτελούμενο από 2 Τάγματα και το Πέμπτο με 1, 1/2 τάγμα. Το αποτέλεσμά της να πέσουν στρατιώτες εχμάλωτι στα χέρια των Ελλήνων και αμέτρητοι νεκροί και τραυματίες και χορίς να πάρει μια απιθαμή. Έλεγε κανής μέσα εις αυτήν την θύελα ότι δεν ζι κανένας Έλληνας. Ένας καπνός και μια ομοβροντή. Δεν μένανι ούτε τηλεφωνικές γραμμές, ούτε κανένα μέσον. Από την πρώτην γραμμή έως Κλεισούσα γέμιση τραυματίες Ιταλούς. Έρχονταν μοναχί τους εις το ελληνικό δια να σοθούν, καθώς και τους παρέλαβον τα υγειονομικά μας δια τα ελληνικά Νοσοκομεία Ιωαννίνων».
«Το απόσματα αυτό των απομνημονευμάτων του ο πατέρας μου με τα λίγα γράμματα του έγραψε το καλοκαίρι του 1969 στο Μπεη-μπουνάς Βερμίου... Δεν το τελείωσε. Δυστυχώς στις 29 Οκτωβρίου αυτής της χρονιάς τον έχασα από σφάλμα ενός γιατρού, θα ήταν πολύ ενδιαφέρουσα η συνέχεια, όπως μας διηγείτο τα επακολουθήσαντα γεγονότα, που με πολλά προσοχή πάντοτε τα ακούγαμε».
Νίκος Ηλ. Κατσαρός