To Γενέθλιο της Θεοτόκου κατά την παράδοση και σύγχρονους ποιητές

Από τον Αχιλλέα Πιτσίλκα, Δ.Θ.

Η Γέννηση της υπεραγίας Θεοτόκου, κατά τους Πατέρες της Εκκλησίας, ήταν η αρχή της πραγματοποίησης των υποσχέσεων του Θεού για την έλευση του Χριστού - Μεσσία στον κόσμο, δηλαδή η έναρξη του μυστηρίου της θείας οικονομίας για τη σωτηρία των ανθρώπων.

Για τούτο η Γέννηση αυτή, που χαρακτηρίζεται ως θαυμαστή, κατά τους υμνογράφους της Εκκλησίας, «Χαράν εμήνυσε πάση τη οικουμένη». «Σήμερον, λέγει χαρακτηριστικά και ένα τροπάριο, της σωτηρίας ημών το κεφάλαιον (δηλαδή η βάση και η αρχή) και του απ’ αιώνος μυστηρίου η φανέρωσις». Για το γεγονός, βέβαια, αυτό δεν έχουμε ρητές μαρτυρίες της Αγίας Γραφής, γιατί επισκιάστηκε από τη Γέννηση του Χριστού. Από τις μαρτυρίες της παράδοσης, όμως, συνάγονται για τη Γέννηση της αειπαρθένου Μαρίας, που χαρακτηρίστηκε δίκαια ως «Γλυκό του κόσμου στήριγμα, καλή μας Παναγία, γλυκειά Μητέρα του Χριστού, αθάνατη Μαρία», τα εξής:
α) Η επίμονη δέηση των γονέων της για την απόκτηση τέκνου
Κατά τις μαρτυρίες της παράδοσης οι γονείς της Θεοτόκου, Ιωακείμ και Άννα, που κατοικούσαν σα Ιεροσόλυμα ή ίσως στην ευρύτερη περιοχή της, για πάρα πολλά χρόνια δεν είχαν αποκτήσει κανένα παιδί. Επειδή δε η ατεκνία στους Ισραηλίτες εθεωρείτο εντροπή, γιατί δεν ήταν δυνατόν από μια άτεκνη οικογένεια να προέλθη ο αναμενόμενος από όλους Μεσσίας, για τον λόγο αυτόν ο Ιωακείμ και η Άννα για χρόνια και χρόνια παρακαλούσαν τον Θεό να τους χαρίσει ένα παιδί, που θα το αφιέρωναν σ’ Εκείνον, γιατί ήταν άνθρωποι ευσεβείς, «προσδεχόμενοι την επαγγελίαν του Θεού» (Μαρκ. 5,43) και την «παράκλησιν του Ισραήλ» (Λουκ. 2,25). Το παιδί, βέβαια, που περίμεναν με λαχτάρα, δεν ερχόταν. Εκείνοι, όμως, εξακολουθούσαν να προσεύχονται, γιατί γνώριζαν ότι ο Θεός «ακούει τους στεναγμούς των πεπεδημένων» και γενικότερα όλων των ανθρώπων και ότι πολλές φορές «αργεί, αλλά δε λησμονεί». Για τον λόγο δε αυτόν ο Θεός σε κάποια στιγμή άκουσε, όπως θα ιδούμε, τις προσευχές τους και «ουρανόν έμψυχον εαυτώ κατεσκεύασεν εξ ακάρπου γαρ ρίζης φυτόν ζωηφόρον εβλάστησε ημίν την μητέρα αυτού» (Στιχηρό ιδιόμελο του Εσπερινού της εορτής των Γενεθλίων της Θεοτόκου) «εξ ης ο Χριστός, ο Σωτήρ του κόσμου».
Για τη χάρη και την αγιότητα της Θεοτόκου ο πρωτ. Κων/νος Καλλίνικος έγραψε τα εξής:
-Ενώ στην Παλαιστίνη σ’ έκραζαν, ω κόρη Χαριτόβρυτη, Μαρία οι Άγγελοι του ουρανού προτίμησαν να σε μετακαλέσουν Παναγία!
β) Ο Θεός άκουσε τις προσευχές τους και εκπλήρωσε το αίτημά τους
Όταν ο Ιωακείμ και η Άννα εγήρασαν και δεν ήταν πια δυνατόν ανθρώπινα να αποκτήσουν παιδί, ο Θεός που, κατά τον ιερό Ψαλμωδό, έχει τους οφθαλμούς του «Επί δικαίους και ώρα αυτού εις δέησιν αυτών» (33,16), αποφάσισε να χαρίσει στο ζευγάρι εκείνο των πιστών Ισραηλιτών όχι ένα συνηθισμένο παιδί, αλλά το πιο ευλογημένο παιδί στον κόσμο ολόκληρο, αποδεικνύοντας ότι χαρίζει στους πιστούς δούλους Του «υπερκπερισσού» εκείνα που ζητούν ή περιμένουν (Βλ. Εφεσ. Γ’ 20). Για τον λόγο δε αυτόν έλυσε τη στειρότητα της Άννας, καθιστώντας αυτήν ικανή να αποκτήσει στα γεράματά της παιδί. Το γεγονός δε αυτό τονίστηκε ιδιαίτερα από τους αγίους Πατέρες μας, που παρομοίασαν τη γηραιά Άννα με την ξηρά ράβδο του Ααρών, που εξήνθησε. Όπως, δηλαδή, εκείνη με τη δύναμη του Θεού έβγαλε κλάδους και άνθη, κατά παρόμοιο τρόπο και αυτή έφερε στον κόσμο «αψοφητί και θορύβου δίχα παντός» ένα ευλογημένο παιδί, τη «θεόπαιδα Μαριάμ», από τη γέννηση της οποίας, όπως είπαμε, άρχισε η εκπλήρωση των επαγγελιών του Θεού για τον ερχομό του Μεσσία - Χριστού στον κόσμο, του Σωτήρα ολόκληρης της ανθρωπότητας. Και τούτο, γιατί εξ’ αυτής «ανέτειλεν ο Ήλιος της Δικαιοσύνης, Χριστός ο Θεός ημών» και «λύσας την κατάραν, έδωκε την ευλογίαν και καταργήσας τον θάνατον, εδωρήσατο ημίν ζωήν των αιώνιον» (Βλ. Απολυτίκιο της 8ης Σεπτεμβρίου).
Για τούτο για τη γέννηση αυτή γράφει και ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης ότι: «Μεγαλείον αληθώς εξαίρετον ήτο τούτο εις μόνην την Θεοτόκον, θεόθεν δεδωρημένον, διότι αγκαλά και άλλαι πολλαί στείραι γυναίκες φαίνονται εν τη Παλαιά (Διαθήκη) ότι εγέννησαν εξ επαγγελίας, ως η Σάρρα, ως η Ρεβέκκα, ως η μήτηρ του Σαμψών, ως η Άννα ή του Ελκανσ αλλ’ αύται όλαι εγέννησαν όχι θηλυκά παιδία, αλλ’  «αρσενικά» μόνη δε και πρώτη η Θεοτόκος εγεννήθη εν τη Παλαιά (Διαθήκη) παιδίον κατ’ επαγγελίαν εκ της στείρας και θεομήτορος Άννης» (Βλ. Μοναχού Θεοκλήτου Διονυσιάτου, Μαρία η Μητέρα του Θεού, Θεσσ/νικη 1988, σελ. 74).
Αυτό δε το ευλογημένο «παιδίον» θα μακαρίζουν στο εξής «πάσαι αι γενεαί» (Λουκ. 1,48) «μετά Θεόν» όλοι δε οι πιστοί μαζί με τον ποιητή θα ζητούν την προστασία της, λέγοντας:
«Σ’ Εσένα, ω Παρθένε, γυρίζω και Σου ζητώ, βοήθεια, προστασία από τον κάθ’ εχθρό. Βοήθα στον αγώνα μου να μη λυγίσω ποτέ, Παναγία Παρθένε, πρέσβευε για με. Ευλόγησε τα δάκρυα, καλή μας Παναγία, όπου με πάθος χύνονται μπροστά στη δυστυχία, συγχώρησε και φώτισε και κείνον που πλανήθη, και χύσε του στα στήθη την πίστη τη γλυκειά»
(Aν. Μαρτζώκη).
γ) Η ονομασία του παιδιού και η εξύμνηση της γέννησής του
Ύστερα από τη γέννηση της ευλογημένης εκείνης κόρης τους, ο Ιωακείμ και η Άννα την ονόμασαν Μαριάμ, δηλαδή ισχυρή και ένδοξη, αφιερώνοντας αυτήν από την πρώτη στιγμή στον δωρεοδότη Θεό, χωρίς να γνωρίζουν την εποχή εκείνη ότι αυτή ήταν «η αγία και φωτοφόρος αυγή» και «η δροσερή αύρα του θείου φωτός», η «εκκύπτουσα ωσεί όρθρος» (Ασμ. Ασμ. 6,10), που θα γινόταν η Μητέρα του Μεσσία, δηλαδή Θεοτόκος.
Η γέννηση δε αυτή της Μαριάμ, που προήλθε «εκ της ρίζης Ιεσσαί και εξ οσφύος Δαυίδ», εξυμνήθηκε αργότερα από τους αγίους Πατέρες.