Παρακμής καιροί

Από τον Παύλο Δ. Γιατσιάκη
Διανύω τη δεκαετία των 70 και, όπως και να το πεις βίωσα, συμμετείχα, συμμερίστηκα, τουλάχιστον μισό αιώνα πολιτικοκοινωνικής όσμωσης. Γνωρίζω, βέβαια, ότι ο καθένας ανά πάσα στιγμή μεταφέρει τις σε όποιον βαθμό διαψευσθείσες προσδοκίες του, προϊόντα των διάφορων εποχικών καταστάσεων, μα και προσωπικών βιωμάτων. Ως εκ τούτου, ούτε το αλάθητο διεκδικώ, πολλώ δε μάλλον να κάνω υποδείξεις. Ωστόσο, επειδή πιστεύω ότι ο άνθρωπος πριμοδοτήθηκε από το όλον με τον αείζωο νου, ανεξάρτητα αν αυτός αφήνεται πολλές φορές σε αγρανάπαυση, θεωρώ καθήκον ενός πολίτη την παράθεση και όσμωση της γνώμης του, προκειμένου να αλληλεπιδράσει με τις άλλες, διαμορφώνοντας έτσι το πολιτικοκοινωνικό στάτους.

Δεδομένου ότι τα πάντα, φυσικά συστήματα, εθιμικοί κανόνες, αλλά και αντίστοιχοι κοινωνικοί είναι αποτέλεσμα ισορροπίας μιας συσσωρευμένης νοητικής εντροπίας ενέργειας, η αρμονία, όπως αλλιώς την ονομάζουμε, έχει ανάγκη ιδίως στους οργανωμένους λαούς, αδιασάλευτων θεσμών, η αναγκαιότητά τους υπερακοντίζεται πέραν ακόμη και των δογματικών θρησκευτικών δοξασιών. Αυτό γιατί ακόμη και μετά από μεγάλες ρηξικέλευθες κοινωνικές ανατροπές το φαντασιακό της ανθρώπινης φύσης κρατά μία εφεκτική στάση ακόμη και στα δικά της δημιουργήματα. Έτσι, λοιπόν, παρατηρείται μία αμφίδρομη σχέση ή τουλάχιστον είναι αναγκαία η συνεργασία πολίτη και πολιτείας. Αυτό γιατί το ένα καθρεφτίζεται στο άλλο και η μη ποιοτική όσμωσή τους έχει τότε σαν προϊόν τους τα ρυπαρά σιντόνερα του καραβιού που καλείται κράτος, πολιτεία. Όταν συμβαίνει αυτό, η πολιτική και η πρόσληψή τους έλκονται από τα επιφανειακά, αλλά μετριούνται και αναμετριούνται με την ουσία. Δηλαδή η ελαφριά όψη της πολιτικής αγκιστρώνει το ενδιαφέρον των πολιτών και δημιουργεί την ψευδαίσθηση μιας κάποιας συμμετοχής. Αυτά τα επουσιώδη που με τη σύμπραξη των ολιγοπωλιακών ΜΜΕ σερβίρονται ως ουσιώδη, αποπροσανατολίζουν από το τι πραγματικά συμβαίνει και διακυβεύεται, και όσοι συμμετέχουν πέφτουν στην παγίδα που είναι η έκπτωση της πολιτικής. Οπότε φτάνουμε στο φαιδρό που ακούστηκε «έλα μωρέ συνέχεια κλαίγεται ο Α για τις παρακολουθήσεις. Αφού όλοι το ίδιο κάνουν». Εν ολίγοις, η αντίδραση του λαού έχει εκπέσει τόσο χαμηλά από άποψη πολιτικής συνειδητότητας, ενώ συγχρόνως αρέσκεται να επικαλείται τη δημοκρατία. Τη δημοκρατία τη γέννησε η πρωτογενής σκέψη πολιτών ελεύθερων με έμφαση στη μέριμνα συνεκτικότητας, συμμετοχής και κάποιας οικονομικής ισορροπίας. Όταν, όμως, απαξιώνεις τους θεσμούς της, τις ασφαλιστικές δικλείδες των ανεξάρτητων αρχών, τότε υπονομεύεις την ύπαρξή της. Η ίδια δεν είναι το ιδανικό πολίτευμα. Είναι, όμως, το μικρότερο κακό. Σ’ αυτήν κάποιοι εξαπατώνται στις προσδοκίες τους, αλλά αυτό συμβαίνει σε όλα τα πολιτεύματα. Πάλεψαν για αυτήν πολλοί λαοί σε όλον τον κόσμο, αλλά πέτυχαν λίγα από τα ιδανικά της και για πολύ λίγο. Αυτό γιατί τελικά εξαπατήθηκαν από τους άλλους, μα και από τους ίδιους τους εαυτούς τους. Είναι δύσκολο άθλημα η πραγμάτωση του πολίτη και η συμμετοχική του διάσταση. Τα όρια της δημοκρατίας είναι θολά. Είναι ένα σύμπλοκο σχήμα και πρόκειται για έναν ελεύθερο και ευάλωτο μετασχηματισμό.
Ο λαός είναι ο στόχος της απεύθυνσης των πολιτικοκοινωνικών και κυρίως των κομματικών σχηματισμών και όλοι ομνύουν στο όνομά του. Όπως, όμως, συμβαίνει πια στη σύγχρονη δημοκρατία, ο ίδιος δε συμβάλλει στη μόχλευση των ιδεών και παραμένει κατά το πλείστον παθητικός δέκτης αμφίσημων μηνυμάτων και ιδεών. Τουτέστιν σκέφτονται άλλοι γι’ αυτόν χωρίς αυτόν. Τότε είναι που χρειάζεται έναν αρχηγό, έναν ήρωα και το σύστημα ξέρει να το καλλιεργεί αυτό. Δεν επιτρέπει αυτό να τον ψηλαφίσεις στις ιδέες του, παρά τον επιλέγει, τον αμπαλάρει το ίδιο με τα ΜΜΕ του και στην τελευταία δεκαετία με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Χάνονται τα άτομα μονάδες στην εφήμερη λάμψη και δυστυχώς αρκεί ένας σούπερ σταρ για να τα πείσει. Αποτέλεσμα να μη χρειάζεται η δομημένη δημοκρατία για να πειστεί ένας λαός. Σβήνει η έννοια του πολίτη και τώρα εσχάτως έγκριτοι συνταγματολόγοι τον ονομάζουν μεταάνθρωπο και το σύστημα μεταδημοκρατία. Όμως, αυτά ακούγονται κούφια και στην τελική «εξόνυχος τον λέοντα» γνωρίζεις και οι διευρυνόμενες ανισότητες έχουν αιχμηρά νύχια. Μετά προσπαθείς να τις περιορίσεις δήθεν και τάχα με κάποια συμβολικά επιδόματα, ενώ στην πραγματικότητα προβάλλεις έναν φαρισαϊσμό και προσβάλλεις την αξιοπρέπειά του. Τελικά ο καπιταλισμός τρέχει χωρίς φρένα, χωρίς όριο και για τη φιλοσοφημένη διανόηση έφτασε σε απίστευτη ύβρη. Ο άνθρωπος πολίτης εξαφανίζεται και είμαστε σε έναν μεσαίωνα αγχώδη και ψυχολογικών βασανιστηρίων. Γίνονται όλα για να ξεχαστούν γρήγορα και ο άνθρωπος, αν εξαιρεθούν οι τεχνολογίες, παράγει και καταναλώνει σκουπίδια, υλικά και διανοητικά .Όπως όλα αλλάζουν, έτσι και στον πολιτικό πολιτισμό είναι διακριτοί δύο πόλοι. Ο πρώτος είναι αυτός που επιτελεί μία καθαρή διάκριση μεταξύ πολιτισμού και βαρβαρότητας, ο άλλος είναι αυτός της τεχνητής νοημοσύνης που διαχωρίζει με άλλη τόση σαφήνεια τον νέο πολιτισμό από εκείνον που ετοιμάζεται να αντικαταστήσει και που έχει ξεκινήσει πλέον να υφίσταται μία ανεξάντλητη παρακμή.
* Γνωρίζω ότι αυτοί οι λογισμοί φαντάζουν απαισιόδοξοι, ιδίως στους νέους. Θεωρώ, όμως, ότι η μεγαθυμία του ανθρώπου προβάλλει ευκρινώς όταν αντέχει ώρες-ώρες σε μια αφόρητη μοναξιά ενσυναίσθησης.