Ενάντια στον Παιδικό Καρκίνο

Γράφει ο Απόστολος Ζιώγας, βιολόγος
Οι καρκίνοι του εγκεφάλου παραμένουν από τους πιο απαιτητικούς όγκους για θεραπεία. Συχνά δεν ανταποκρίνονται στις παραδοσιακές θεραπείες επειδή πολλές χημειοθεραπείες δεν είναι σε θέση να διαπεράσουν το προστατευτικό φράγμα γύρω από τον εγκέφαλο. Άλλες θεραπείες, όπως η ακτινοβολία και η χειρουργική επέμβαση, μπορούν να αφήσουν τους ασθενείς με παρενέργειες οι οποίες εξουθενώνουν τη ζωή τους.

Γεγονός είναι ότι ο καρκίνος του εγκεφάλου αποτελεί την κύρια αιτία θανάτου από καρκίνο στα παιδιά. Οι όγκοι του εγκεφάλου στα παιδιά συχνά δεν ανταποκρίνονται σε θεραπείες που έχουν αναπτυχθεί για ενήλικες, πιθανότατα λόγω του γεγονότος ότι οι παιδικοί καρκίνοι του εγκεφάλου δεν έχουν μελετηθεί τόσο καλά όσο οι καρκίνοι του εγκεφάλου των ενηλίκων.
Υπάρχει επομένως επείγουσα ανάγκη να αναπτυχθούν νέες θεραπείες ειδικά για παιδιά. Σύμφωνα με πρόσφατη δημοσιευμένη έρευνα, επιστήμονες κατάφεραν να αναπτύξουν ένα νέο εμβόλιο mRNA, το οποίο μπορεί αφενός, να προσφέρει θεραπείες πιο αποτελεσματικές σε παιδιά που έχουν καρκίνο του εγκεφάλου, και αφετέρου, να διδάξει το ανοσοποιητικό τους σύστημα να αντεπιτίθεται.
Το ανοσοποιητικό σύστημα είναι ένα πολύπλοκο δίκτυο κυττάρων, ιστών και οργάνων των οποίων η κύρια λειτουργία είναι να παρακολουθεί συνεχώς το σώμα για απειλές από ξένους εισβολείς –παθογόνα που βλάπτουν τους ιστούς και σε αρρωσταίνουν.
Αυτό το επιτυγχάνει αναγνωρίζοντας αντιγόνα, ή μη φυσιολογικές πρωτεΐνες ή μόρια ως παθογόνα, τα Τ κύτταρα που αναγνωρίζουν αυτά τα αντιγόνα αναζητούν και καταστρέφουν τα παθογόνα. Το ανοσοποιητικό σου σύστημα όμως σε προστατεύει επίσης κι από οικιακές απειλές, όπως ο καρκίνος. Με την πάροδο του χρόνου, τα κύτταρά σου διατηρούν βλάβη στο DNA είτε από εσωτερικούς είτε από εξωτερικούς στρεσογόνους παράγοντες, οδηγώντας σε μεταλλάξεις. Οι πρωτεΐνες και τα μόρια που παράγονται από το μεταλλαγμένο DNA φαίνονται αρκετά διαφορετικά από αυτά που παράγουν συνήθως τα κύτταρα, οπότε το ανοσοποιητικό σου σύστημα μπορεί να τα αναγνωρίσει ως αντιγόνα. Ο καρκίνος αναπτύσσεται όταν τα κύτταρα συσσωρεύουν μεταλλάξεις που τους επιτρέπουν να συνεχίσουν να αναπτύσσονται και να διαιρούνται, ενώ ταυτόχρονα παραμένουν απαρατήρητα από το ανοσοποιητικό σύστημα.
Το 1991, οι επιστήμονες αναγνώρισαν το πρώτο αντιγόνο όγκου, βοηθώντας στη διαμόρφωση του πλαισίου για τη σύγχρονη ανοσοθεραπεία. Έκτοτε, οι ερευνητές έχουν εντοπίσει πολλά νέα αντιγόνα όγκου, διευκολύνοντας την ανάπτυξη εμβολίων κατά του καρκίνου. Γενικά, τα εμβόλια κατά του καρκίνου παρέχουν αντιγόνα όγκου στο σώμα προκειμένου να διδάξουν το ανοσοποιητικό σύστημα στο να αναγνωρίζει και να επιτίθεται στα καρκινικά κύτταρα που εμφανίζουν αυτά τα αντιγόνα. Αν και όλα τα εμβόλια κατά του καρκίνου λειτουργούν περίπου παρόμοια, το καθένα ποικίλλει σημαντικά ως προς τον τρόπο ανάπτυξης καθώς και ως προς τον αριθμό αλλά και τον συνδυασμό των αντιγόνων που φέρουν. Με άλλα λόγια, τα εμβόλια κατά του καρκίνου βοηθούν το ανοσοποιητικό σύστημα να διαφοροποιήσει τα υγιή κύτταρα από τα καρκινικά κύτταρα.
Μία από τις μεγαλύτερες ωστόσο διαφορές μεταξύ των εμβολίων κατά του καρκίνου αφορά τον τρόπο δημιουργίας τους. Ορισμένα εμβόλια χρησιμοποιούν θραύσματα πρωτεΐνης, ή πεπτίδια, αντιγόνων όγκου που χορηγούνται απευθείας στους ασθενείς. Άλλα εμβόλια χρησιμοποιούν ιούς που ανασχεδιάστηκαν για να εκφράσουν καρκινικά αντιγόνα. Ακόμη πιο περίπλοκα είναι τα εμβόλια όπου τα ανοσοκύτταρα του ίδιου του ασθενούς συλλέγονται και εκπαιδεύονται ώστε να αναγνωρίζουν τα καρκινικά αντιγόνα σε ένα εργαστήριο πριν παραδοθούν πίσω στον ασθενή.
Στην εποχή μας υπάρχει μεγάλος ενθουσιασμός όσον αφορά την ανάπτυξη εμβολίων κατά του καρκίνου με βάση το mRNA. Ενώ το DNA είναι το προσχέδιο των πρωτεϊνών που πρέπει να κατασκευαστούν, το mRNA είναι ένα αντίγραφο του σχεδιαγράμματος που λέει στα κύτταρα πώς να χτίσουν αυτές τις πρωτεΐνες, έτσι, οι ερευνητές μπορούν να χρησιμοποιήσουν το mRNA για να δημιουργήσουν αντίγραφα σχεδιαγράμματος πιθανών αντιγόνων.
Μια ομάδα επιστημόνων στο Πρόγραμμα Ανοσοθεραπείας Όγκων Εγκεφάλου στο Πανεπιστήμιο της Φλόριντα έχει αφιερώσει τα τελευταία 10 χρόνια στην ανάπτυξη εμβολίων mRNA για τη θεραπεία του καρκίνου του εγκεφάλου.
Δεν υπάρχει αμφιβολία πως τα εμβόλια κατά του καρκίνου έχουν αντιμετωπίσει σημαντικές προκλήσεις.
Ένα βασικό εμπόδιο είναι ότι αυτά τα εμβόλια μπορεί να μην πυροδοτούν πάντα μια αρκετά ισχυρή ανοσολογική απόκριση για την πλήρη εξάλειψη του καρκίνου.
Επιπλέον, οι όγκοι δεν αποτελούνται από έναν τύπο καρκινικών κυττάρων, αλλά από ένα πολύπλοκο μείγμα καρκινικών κυττάρων που το καθένα φιλοξενεί το δικό του μοναδικό κοκτέιλ μεταλλάξεων, γι’ αυτό και σχεδιάζουν εμβόλια χρησιμοποιώντας το RNA των καρκινικών κυττάρων ενός ασθενούς ως πρότυπο για το mRNA μέσα σε νανοσωματίδια, τα οποία εγχέονται στην κυκλοφορία του αίματος. Από εκεί, ταξιδεύουν σε όλο το σώμα σε όργανα που εμπλέκονται στην ανοσολογική απόκριση ώστε να διδάξουν το σώμα να καταπολεμά τον καρκίνο.
Το σημαντικό είναι ότι τα εμβόλια mRNA μπορούν να αναπτυχθούν για τη θεραπεία κάθε είδους καρκίνου, συμπεριλαμβανομένων των όγκων του εγκεφάλου της παιδικής ηλικίας.
Αν, όπως λέει ο Πάουλο Κοέλιο, ένα παιδί μπορεί να διδάξει σε έναν ενήλικο τρία πράγματα: να είναι ευτυχισμένος χωρίς ιδιαίτερο λόγο, να είναι πάντα απασχολημένος με κάτι και να ξέρει να απαιτεί με όλη του τη δύναμη αυτό που θέλει, τότε δεν απομένει παρά να ευχηθούμε στους ερευνητές γιατρούς να πετύχουν το καλύτερο αποτέλεσμα, για χάρη όλων των παιδιών της υφηλίου.