Γιατί επιβάλλεται να αποφευχθεί ο χωρισμός Κράτους και Εκκλησίας

Από τον Κώστα Γιαννούλα

Σύμφωνα με το άρθρο 13 του Συντάγματός μας η ελευθερία της θρησκευτικής συνείδησης είναι απαραβίαστη και κάθε γνωστή θρησκεία είναι ελεύθερη, ενώ τα σχετικά με τη λατρεία της τελούνται ανεμπόδιστα υπό την προστασία των νόμων, αλλά απαγορεύεται ο προσηλυτισμός.

Ωστόσο, στο άρθρο 3 ορίζεται ότι επικρατούσα θρησκεία στην Ελλάδα είναι αυτή της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας του Χριστού, η οποία είναι αυτοκέφαλη και διοικείται απ’ την Ιερά Σύνοδο των εν ενεργεία Αρχιερέων και απ’ τη Διαρκή, που προέρχεται απ’ αυτή.
Η Συνταγματική αυτή διάκριση υπέρ της Ορθοδοξίας οφείλεται στην προσφορά της στο έθνος μας, όταν αυτό αγωνίζονταν επί αιώνες για την αποτίναξη του τουρκικού ζυγού και την απόκτηση της ελευθερίας και ανεξαρτησίας του. Οφείλεται, επίσης, στο ότι αποτελεί συνεκτικό κρίκο του λαού μας, στο πλούσιο κοινωνικό της έργο, αλλά και στην προσφορά της στα ελληνικά γράμματα, με αποτέλεσμα να μιλάμε για ελληνοχριστιανικό πολιτισμό. Οφείλεται, τέλος, στο ότι με τη διδασκαλία της και τα πρότυπά της ευαισθητοποιεί τους πιστούς της και όχι μόνο για τον εξανθρωπισμό της κοινωνίας μας. Είναι, δηλαδή, η Ορθόδοξη Εκκλησία πολλαπλά χρήσιμη στην πατρίδα μας.
Ωστόσο, οι σχέσεις Κράτους και Εκκλησίας και το αχώριστο μεταξύ τους δοκιμάστηκαν πολλές φορές κατά τη διάρκεια της Ιστορίας των νεότερων χρόνων. Κατ’ αρχάς, επαναπροσδιορίστηκαν αυτές με το Φανάρι για ευνόητους λόγους.
Το 1901 προέκυψαν εκτεταμένα αιματηρά επεισόδια γνωστά ως «Ευαγγελικά», με αφορμή τη μετάφραση των Ευαγγελίων στη δημοτική γλώσσα, που είχαν ως συνέπεια την παραίτηση του Αρχιεπισκόπου, αλλά και της, τότε, Κυβέρνησης.
Ακολούθησε επί Βενιζέλου ο εθνικός διχασμός, στον οποίο ενεπλάκη και η Εκκλησία με τους επισκόπους της παλιάς Ελλάδας να τάσσονται στο πλευρό του Βασιλιά, ενώ των «Νέων Χωρών» σ’ αυτό του Βενιζέλου, με αποτέλεσμα το «ανάθεμα» εναντίον του, την καθαίρεση τού, τότε, Αρχιεπισκόπου το 1917 και τον διορισμό νέου.
Το 1938, επίσης, η Ιερά Σύνοδος εξέλεξε νέο Αρχιεπίσκοπο, τον οποίο η Κυβέρνηση Μεταξά θεώρησε Βενιζελικό και τον αντικατέστησε, ενώ κάτι ανάλογο έγινε επί Χούντας.
Επιπλέον, το 1982, που θεσπίστηκε ο πολιτικός γάμος, και το 2000, που προέκυψε το θέμα των νέων ταυτοτήτων, δοκιμάστηκαν οι σχέσεις Πολιτείας και Εκκλησίας, τέθηκε θέμα απ’ την Αριστερή πτέρυγα του Κοινοβουλίου περί χωρισμού τους, αλλά αποφεύχθηκε, τελικά, κάτι τέτοιο.
Πριν λίγες μέρες, εξ αιτίας της καθιέρωσης του πολιτικού γάμου των ομόφυλων ζευγαριών φούντωσε και πάλι η κόντρα μεταξύ Κράτους και Εκκλησίας, τα απόνερα της οποίας τα βιώνουμε και σήμερα με τις αντιδράσεις της Εκκλησίας και ορισμένων Μητροπολιτών απέναντι στους Βουλευτές, που έδωσαν θετική ψήφο. Δόθηκε, έτσι, η ευκαιρία σε κάποιους να θέσουν ξανά θέμα χωρισμού Κράτους ­- Εκκλησίας, με τη διαφορά ότι φλερτάρουν με τη σκέψη για κάτι τέτοιο πολιτικοί και πολίτες, που δεν ανήκουν στην Αριστερά.
Ως εκ τούτου, επειδή η χώρα μας βρίσκεται σ’ ένα κρίσιμο και επικίνδυνο για το μέλλον της σταυροδρόμι, θα πρέπει λαϊκοί και κληρικοί να αναλογισθούν, σοβαρά, τις συνέπειες ενός τέτοιου χωρισμού. Η μεν πολιτική ηγεσία πρέπει να σκεφθεί ότι ο άνθρωπος δεν μπορεί να ζήσει μόνο με ψωμί και, για να είναι ισορροπημένος, χρειάζεται και τροφή πνευματική και ηθική, που δίνει προοπτική και για τα επέκεινα της επίγειας ζωής. Την τροφή αυτή μπορεί, σίγουρα, να προσφέρει η Εκκλησία, μια που ο Θείος λόγος είναι, εντελώς, απαλλαγμένος από κάθε τι βλαπτικό για τον άνθρωπο. Πρέπει να σκεφθεί, ακόμα, ότι το ομόδοξο της πλειοψηφίας, έστω, του λαού συμβάλλει στην κοινωνική συνοχή και ότι πολλές επίσημες γιορτές και αργίες δημοσίων υπηρεσιών καθορίζονται απ’ το τυπικό της Ορθόδοξης Εκκλησίας και πιθανή κατάργησή τους μπορεί να φέρει πολλές ανακατατάξεις στην καθημερινή ζωή των πολιτών.
Η Εκκλησία, απ’ την άλλη, πρέπει να αναλογισθεί, ότι ανάμεσα σ’ αυτή και το Κράτος υπάρχει ένα καθεστώς αλληλεξάρτησης, όπως, π.χ., η μισθοδοσία των κληρικών απ’ τον Κρατικό Προϋπολογισμό, οι ατέλειες εκκλησιαστικών ιδρυμάτων, η απαλλαγή μοναχών απ’ τη στράτευση, το θέμα της εκκλησιαστικής περιουσίας, που τελεί υπό εκκαθάριση, και ότι όλα αυτά και άλλα βοηθούν την Εκκλησία να αντέχει στον χρόνο και να επιτελεί το έργο της. Πρέπει, επίσης, να μην ξεχνά ότι χρέος της Πολιτείας είναι να ενδιαφέρεται για όλους τους πολίτες και όχι μόνο για τους χριστιανούς.
Κάτω απ’ αυτές τις συνθήκες, δε συμφέρει καμία απ’ τις δύο πλευρές να φθάσει στα άκρα και πολύ περισσότερο τη χώρα. Συστήνεται, γι’ αυτό, ψυχραιμία και αυτοσυγκράτηση.