Μη κρατικά ΑΕΙ: Θα υποχωρήσει το ΠΑΣΟΚ στη θέση Ανδρουλάκη;

* Από τον Χάρη Ανδρεόπουλο

Πίστευα -και εξακολουθώ να πιστεύω- ότι το ΠΑΣΟΚ από την εποχή (1996) που ανέλαβε τα «ηνία» του ο Κων/νος Σημίτης άρχισε να εισέρχεται σε μια νέα τροχιά, μετεξελισσόμενο σε ένα σοσιαλδημοκρατικό κόμμα ξεκάθαρα ευρωπαϊκής προοπτικής, απαγκιστρωμένο από τον κρατισμό που κουβαλούσε στην ιδεολογία του στη μακρά διάρκεια της Μεταπολίτευσης και μέχρι τις αρχές τις αρχές του νέου (21ου) αιώνα.

Ήταν Ιανουάριος του 2004 όταν, επί πρωθυπουργίας Σημίτη, ο τότε υπ. Εξωτερικών Γεώργιος Παπανδρέου έθετε θέμα ίδρυσης «μη κρατικών» Πανεπιστημίων, αναστατώνοντας το «παλαιό ΠΑΣΟΚ». Λίγα χρόνια αργότερα -το 2008, ως πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ- ο Γ. Παπανδρέου επανήλθε πιο εμφατικά και, εν ταυτώ, πιο επικριτικά για τη συνταγματική διάταξη (άρθρο 16) που θεσπίζει το κρατικό μονοπώλιο στα ΑΕΙ, λέγοντας σε συνέντευξή του στο «Βήμα»: «Η θέση μας είναι καθαρή. Είμαστε υπέρ της αλλαγής του άρθρου 16 του Συντάγματος (…)», τονίζοντας τα εξής σημαντικά (σ.σ.: κατά μήνα Νοέμβριο του 2008 – προ 16ετίας δηλαδή…): «Σύντομα θα έχουμε χάος στον χώρο της Ελληνικής Παιδείας. Θα επιβληθεί ένα καθεστώς το οποίο δεν θα έχουμε ρυθμίσει εμείς ως ελληνικό κράτος. Με το να μην αλλάζουμε το άρθρο 16 κόβουμε τα χέρια του κράτους. Αποποιούμαστε την ευθύνη μας και το δικαίωμά μας να ρυθμίσουμε έναν τομέα που σήμερα ελέγχεται από ιδρύματα εκτός Ελλάδας. Είναι απαραίτητο να βάλουμε τάξη στον λεγόμενο ιδιωτικό χώρο, να βάλουμε κανόνες. Όταν δεν έχεις κανόνες στην Πολεοδομία, έχεις αυθαιρεσία. Όταν δεν έχεις κανόνες στη Χωροταξία, δεν έχεις ελεύθερους χώρους και πράσινο. Και σε μια δίκαιη κοινωνία πρέπει να έχεις κανόνες, να μην υπάρχει αυθαιρεσία» (βλ. «Βήμα», 25.11.2008). Και όπως αποδείχθηκε από τις εξελίξεις είχε απόλυτο δίκαιο. Η χώρα γέμισε με παραρτήματα αλλοδαπών ΑΕΙ, χωρίς το κράτος να μπορεί να ασκήσει ουσιαστικό έλεγχο.
Για το θέμα της κατάργησης ή τροποποίησης του άρθρου 16 Σ., η τρίτη κατά σειράν (από την ψήφιση, εν έτει 1975, του ισχύοντος Συντάγματος, Κωνσταντίνου Καραμανλή) αναθεώρηση του 2008 (επί πρωθυπουργίας Κώστα Καραμανλή) είχε άδοξο τέλος. Το άρθρο 16 παρέμεινε ακλόνητο στη θέση του. Και φθάνουμε στις μέρες μας, όταν, στην προεκλογική περίοδο για τις εθνικές εκλογές (στον Ιούνιο) του 2023, ο πρωθυπουργός και πρόεδρος της ΝΔ Κυριάκος Μητσοτάκης εξαγγέλλει ως θέση και δέσμευση της παρατάξεώς του την ίδρυση μη κρατικών Πανεπιστημίων, μια επιλογή που (μαζί με τις άλλες) εγκρίνεται εμφατικά από τους πολίτες. Στην τελευταία για το 2023 συνεδρίαση του Υπουργικού Συμβουλίου ο Κυριάκος προτάσσει στις κυβερνητικές προτεραιότητες την ίδρυση των μη κρατικών Πανεπιστημίων («Καθημερινή», 20.12.2023) και το θετικό είναι ότι την ίδια μέρα ο Πρόεδρος τού (ευρωπαϊκής προοπτικής σοσιαλδημοκρατικού) νέου ΠΑΣΟΚ Νίκος Ανδρουλάκης δηλώνει ότι «αν ιδρυθεί ένα μη κρατικό - μη κερδοσκοπικό Πανεπιστήμιο στα πρότυπα των ευρωπαϊκών και αμερικανικών Πανεπιστημίων με campus, με έρευνα, δεν θα μπούμε εμπόδιο, διότι θέλουμε να είμαστε μία σύγχρονη χώρα» («Real FM», 21/12/2023). Αναμενόμενο θα έλεγε κάποιος, αφού η θέση αυτή εναντίον της απαγόρευσης μη κρατικών Πανεπιστημίων και υπέρ της ρύθμισης για τη λειτουργία τους είναι θέση του κόμματος και του Συνεδρίου του. Δεν μπορεί να αντιτίθεσαι σε κάτι που πιστεύεις επειδή το προωθεί για ψήφιση ένα άλλο (εν προκειμένω το κυβερνών) κόμμα. Θα επρόκειτο περί αντιφάσεως μαρτυρούσης πολιτική αναξιοπιστία.
Ήδη κορυφαίοι νομικοί επιστήμονες της χώρας, όπως ο Ευάγγ. Βενιζέλος, καθηγητής Συτναγματικού Δικαίου της Νομικής Σχολής Α.Π.Θ., πρώην αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης, και ο Βασ. Σκουρής, ομ. καθηγητής Δημοσίου Δικαίου της Νομικής Σχολής Α.Π.Θ., πρώην πρόεδρος του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έχουν γνωμοδοτήσει από κοινού ότι έως ότου η διαφαινόμενη σύγκρουση μεταξύ του άρθρου 16 του Συντάγματος και του πρωτογενούς ενωσιακού δικαίου αρθεί οριστικά διά της οδού της συνταγματικής αναθεώρησης, η απόφαση για την ίδρυση των μη κρατικών ΑΕΙ μπορεί να εφαρμοσθεί επί τη βάσει της σύμφωνης με το ενωσιακό δίκαιο ερμηνείας των κρίσιμων διατάξεων του άρθρου 16, παρ. 5 και 8 του Συντάγματος και με αξιοποίηση, κυρίως, της αρχής της αναλογικότητας (βλ. «ΤΑ ΝΕΑ», 9-10.12.2023, σελ. 30).
Άποψη, μάλιστα, την οποία εξειδίκευσαν με άρθρο τους («Μη κρατικά ΑΕΙ: Σε ποια έννομη τάξη;») στη χθεσινή, κυριακάτικη «Καθημερινή» (25-02-2024, σελ. 1η και 25η), επισημαίνοντας ότι αφ’ ης στιγμής το κατατεθέν νομοσχέδιο δεν προβλέπει τη σύσταση ελληνικών ανωτάτων σχολών από ιδιώτες, αλλά οργανώνει στο πεδίο όχι του Ελληνικού Συντάγματος, αλλά του ενωσιακού δικαίου τον τρόπο και τις προϋποθέσεις με τις οποίες ανεγνωρισμένα ΑΕΙ άλλων χωρών θα μπορούν να ασκούν την ενωσιακή ελευθερία της εγκατάστασής τους στην Ελλάδα και της παροχής υπηρεσιών Ανώτατης Εκπαίδευσης, επί τη βάσει αυτής της «διστακτικής», όπως τη χαρακτηρίζουν, εξέλιξης, δεν μπορεί να τίθεται θέμα αντισυνταγματικότητας. Η νομοθετική πρωτοβουλία δεν κινείται στο άρθρο 16 του (εθνικού) Συντάγματος, αλλά της ενωσιακής έννομης τάξης και θα είναι παράδοξο, λένε, υπογραμμίζουν και τονίζουν οι κ. Βενιζέλος και Σκουρής, να συνεχίσουν να εγείρονται θέματα και ζητήματα περί (αντι-)συνταγματικότητας για το υπό ψήφιση νομοσχέδιο περί ίδρυσης μη κρατικών ΑΕΙ.
Έρχεται, όμως, η πολιτική παραφωνία και μάλιστα από κει που δεν το περιμένεις… Απ’ το (υποτίθεται) νυν ευρωπαϊκό, φιλελεύθερο, σοσιαλδημοκρατικό κόμματου ΠΑΣΟΚ, που έχει υποστηρίξει από το 2004 την ίδρυση των μη κρατικών ΑΕΙ και είχε επιβεβαιώσει τη θέση του, διά του νυν προέδρου του, κ. Νικ. Ανδρουλάκη, τον περασμένο Δεκέμβριο. «Δεν θα σταθούμε εμείς εμπόδιο στην ίδρυση των μη κρατικών ΑΕΙ…» είχε πει, αλλάζοντας τώρα -λίγες ώρες πριν την κατάθεση του νομοσχεδίου- «ρότα»… Και με επιχειρήματα που τον εκθέτουν, γιατί αυτά που ζητά και λέει ότι δεν υπάρχουν στο νομοσχέδιο (αξιολόγηση, έγκριση και πιστοποίηση από την ίδια Αρχή των δημοσίων και των μη κρατικών Πανεπιστημίων) υπάρχουν και παραϋπάρχουν, καθώς προβλέπεται ότι και τα μη κρατικά ΑΕΙ θα αξιολογούνται, θα πιστοποιούνται και η λειτουργία τους θα εγκρίνεται από τις ίδιες (με τα κρατικά ΑΕΙ) Αρχές, δηλαδή την Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης [ΕΘΑΑΕ] και τον Εθνικό Οργανισμό Πιστοποίησης Προσόντων και Επαγγελματικού Προσανατολισμού [ΕΟΠΠΕΠ]).
Θεωρούμε ακατανόητη την απόφαση του κ. Ανδρουλάκη να καταψηφίσει τα μη κρατικά ΑΕΙ, ζητώντας μάλιστα και κομματική πειθαρχία. Ευτυχώς, όμως, υπάρχουν και κάποιες φωνές λογικής που υπενθυμίζουν στον κ. Ανδρουλάκη ότι «τα μη κρατικά ΑΕΙ είναι θέση του κόμματος και του Συνεδρίου», όπως της βουλευτού κ. Νάντιας Γιαννακοπούλου που διαβάσαμε (στη χθεσινή, κυριακάτικη «Ελευθερία», 25-02-2024, σελ. 15η) ότι δήλωσε: «Συμφωνώ με το νομοσχέδιο. Για μένα είναι θέμα συνείδησης και δεν υπάρχει περίπτωση να το καταψηφίσω!».
Είθε η στάση της -στάση πολιτικής αξιοπιστίας- να βρει μιμητές! Και μακάρι το ΠΑΣΟΚ να μην υποχωρήσει στη θέση Ανδρουλάκη…
* Ο Χάρης Ανδρεόπουλος είναι καθηγητής Β/θμιας Εκπ/σης, κλ. ΠΕ01. δρ Εκκλησιαστικής Ιστορίας Α.Π.Θ. ([e-mail]).