Αύριο, μάλιστα, Τρίτη το μεσημέρι, ο Πρωθυπουργός θα δεχθεί αντιπροσωπεία τους για να τους ανακοινώσει τη «δέσμη μέτρων» της Κυβέρνησης επιχειρώντας την εκτόνωση της κρίσης. Πάντα έτσι γινόταν, απ’ όλες τις Κυβερνήσεις. Το «πακέτο» έδινε μια / κάποια λύση μέχρι την επομένη χρονιά, οπότε να ‘σου πάλι μια από τα ίδια. Και τα χρόνια περνάνε κι “όλα τριγύρω αλλάζουνε κι όλα τα ίδια μένουν”, όπως μας τα ‘λεγε στον «Υδροχόο» του ο Νίκος Παπάζογλου (σε στίχους Μανώλη Ρασούλη)...
Μακάρι η αυριανή “Τρίτη και 13” (Φεβρουαρίου) να μη “δικαιώσει” τη σχετική πρόληψη της κακοτυχίας και η συνάντηση να έχει αίσια έκβαση και ιδίως για τους Θεσσαλούς αγρότες που από τον περασμένο Σεπτέμβριο μέχρι σήμερα ευρίσκονται σε απόγνωση από τις καταστροφές που προκάλεσε στη περιοχή μας η κακοκαιρία «Daniel». Ασφαλώς οφείλει η Κυβέρνηση να σταθεί στο πλευρό τους βοηθώντας τους να επανέλθουν στην κανονικότητα και οπωσδήποτε ενισχύοντάς τους οικονομικά μέχρι να μπορέσουν να καλλιεργήσουν τη γη τους που έχει ξαναγίνει ...λίμνη. Η Κυβέρνηση, όμως, ιδίως η παρούσα του Κυριάκου Μητσοτάκη, θα πρέπει να δει το «αγροτικό πρόβλημα» στην Ελλάδα σε άλλη βάση, λιγότερο πατερναλιστική και περισσότερο φιλελεύθερη. Ειδ’ άλλως τι θα (ξανα-) δούμε του χρόνου; Μια από τα ίδια...
Γιατί το «αγροτικό πρόβλημα» στην Ελλάδα διαιωνίζεται; Η απάντηση είναι σύνθετη, κυρίως γιατί συναρτάται με τις πραγματικότητες και δεσμεύσεις που έχει επιβάλλει, αλλά και ευκαιρίες που προσφέρει (και) στη χώρα μας η νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική (Κ.Α.Π.) και, ως εκ τούτου, απαιτεί συνδυαστικές προσεγγίσεις. Οι νέοι κανόνες της Κ.Α.Π. θέλουν τους αγρότες να αφήνουν πίσω τους τις παραδοσιακές εθνικού/κρατικοδίαιτου τύπου μορφές γεωργίας και να εξελίσσονται σε (Ευρωπαίους) «επιχειρηματίες της υπαίθρου» για να κερδίσουν το στοίχημα της ανταγωνιστικότητας που ισχύει για όλους τους ελεύθερους επαγγελματίες/επιχειρηματίες στην ούτως ή άλλως φιλελευθέρων/ανταγωνιστικών κανόνων αγορά της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Το πρόβλημα, όμως, είναι ότι ο αγροτικός τομέας στην Ελλάδα κινείται λίγο-πολύ στους ρυθμούς της κρατικοδίαιτης αντίληψης που κυριαρχούσε μέχρι το 1979, όταν ο Κων/νος Καραμανλής μας έβαλε (και πολύ καλά έκανε) στην τότε «Ε.Ο.Κ.», ένταξη η οποία, ωστόσο, απαιτούσε -ειδικά στον αγροτικό τομέα- αλλαγή νοοτροπίας, προς φιλελεύθερη κατεύθυνση, καθώς μπαίναμε σε μια μεγάλη, ενιαία αγορά, η οποία ξέραμε ότι θα είναι ανταγωνιστική. Παρότι δε ερχόταν το ένα «πακέτο» στήριξης («Ντελόρ») μετά το άλλο («Σαντέρ», 3ο Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης [ΚΠΣ]), κ.λπ.), η ελληνική Γεωργία παρέμεινε κολλημένη στην κρατικοδίαιτή της εσωστρέφεια, ένα μείζον πρόβλημα το οποίο η κάθε κυβέρνηση, από το 1980 μέχρι σήμερα, περιορίζεται στο να το κληροδοτήσει στην επομένη. Έτσι έχουμε κάθε χρόνια τα ίδια... Απ’ τη μια τα ...καθιερωμένα, πλέον, μπλόκα (ή απειλή για μπλόκα) από πλευράς αγροτών, κι απ’ την άλλη το ...καθιερωμένο «πακέτο» της «δέσμης μέτρων» κάποιων δεκάδων εκατ. ευρώ (γι’ αυτές τις περιπτώσεις «λεφτά υπάρχουν», πάντα...), το οποίο, ασφαλώς, βοηθά πρόσκαιρα να αντιμετωπισθούν υπαρκτές οικονομικές ανάγκες του αγροτικού κόσμου. Δίνει μια ανάσα- αλλά δεν λύνει το πρόβλημα, αντίθετα το διαιωνίζει. Και ο φαύλος κύκλος συνεχίζεται... Του χρόνου πάλι τα ίδια...
Ασφαλώς η (κάθε) Κυβέρνηση οφείλει να στέκεται αρωγός στα προβλήματα του αγροτικού κόσμου, αλλά ας μας επιτραπούν ορισμένοι προβληματισμοί, κάποιες απορίες: Για ποιους αγρότες η Κυβέρνηση θα πρέπει να μεριμνήσει; Τους αγρότες που γαλουχήθηκαν για χρόνια (και επιμένουν μέχρι σήμερα) σε μία επιδοματική γεωργία απόλυτα προστατευμένη, δρώντας με χρονικό ορίζοντα την τρέχουσα καλλιεργητική χρονιά; Τους αγρότες που πραγματικά αγαπούν αυτό που κάνουν και επενδύουν συνεχώς κεφάλαια στην επιχείρησή τους, κοιτώντας πάντα το μέλλον ή αυτούς που ευκαιριακά βρέθηκαν στη γεωργία λόγω καταγωγής ή του συνδρόμου των αυξημένων κονδυλίων από την Ε.Ε.; Τους αγρότες που διεκδικούν μια λύση ανάγκης «για να γυρίσει η χρονιά» ή τους αγρότες που ενδιαφέρονται για λύσεις με πενταετή, τουλάχιστον, ορίζοντα;
Απ’ την άλλη, οι αγρότες από ποιο “κράτος” διεκδικούν δικαίωση των αιτημάτων τους και λύση των προβλημάτων τους; Από ένα κράτος που ποτέ του δεν έχει σχεδιάσει μία μακροχρόνια πολιτική ανάπτυξης της ελληνικής υπαίθρου; Από ένα κράτος που απλά έχει περιοριστεί στη διαχείριση των κοινοτικών κονδυλίων και αυτό όχι απόλυτα πετυχημένα; Από ένα κράτος που προκρίνει έργα αγροτικής ανάπτυξης ανάλογα με την εντοπιότητα του εκάστοτε υπουργού ή της πελατειακής ισχύος των τοπικών παραγόντων; Από ένα κράτος που δεν μπορεί να σπάσει τα ανεξέλεγκτα καρτέλ των γεωργικών εφοδίων;
Tα ερωτήματα που θα μπορούσαν να τεθούν και για τις δύο πλευρές (Κυβέρνηση-αγρότες) θα μπορούσαν να ήταν ακόμα περισσότερα. Ένα είναι σίγουρο. Σε αυτόν τον φαύλο κύκλο ευθύνη έχουν και οι δύο πρωταγωνιστές. Η πολυπλοκότητα του αγροτικού ζητήματος έχει δύο διαστάσεις, τη βραχυπρόθεσμη και τη μεσο-μακροπρόθεσμη. Αν όλη η πολιτική και επικοινωνιακή πίεση ασκείται μόνο για την πρώτη, το βασικό ερώτημα είναι ποιος, πότε και πώς θα ασχοληθεί σοβαρά με τη δεύτερη, η οποία θα κρίνει σε τελευταία ανάλυση και αν θα υπάρξει μέλλον για την ελληνική Γεωργία, όπως όλοι το ευχόμαστε και το επιθυμούμε. Αυτό που θα πρέπει πρωτίστως ν’ αλλάξει είναι η νοοτροπία. Κι ένα πολύ καλό παράδειγμα μας δίνουν οι αγρότες του Αγροτικού Συνεταιρισμού Νέων Παραγωγών «Ενιπέας» Φαρσάλων για τους οποίους πρόσφατο ρεπορτάζ της εφημερίδος «Καθημερινή» (04.02.2024, σελ. 1η και 12η, από την Τάνια Γεωργιοπούλου) ήταν εντυπωσιακό. Ο «Ενιπέας» ιδρύθηκε το 2017 αριθμεί 110 μέλη και 4 ομάδες παραγωγών οι οποίοι καλλιεργούν συνολικά 5.000 στρέμματα, παράγοντας βιολογικό βαμβάκι έχοντας ήδη πωλήσει σοδειά δύο ετών σ’ έναν πελάτη που δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις: τον γαλλικό οίκο υψηλής ραπτικής «Chanel»!
Τι μπορεί να συνδέει μια μικρή ομάδα αγροτών από τα Φάρσαλα με τον οίκο «Chanel»; Η απάντηση είναι περισσότερο αναμενόμενη από όσο φαντάζει εξαρχής, αφού το νήμα είναι φτιαγμένο από βαμβάκι. Όχι, όμως, βαμβάκι ό,τι να ‘ναι, αλλά βιολογικό, του οποίου η καλλιέργεια στηρίζεται στις αρχές της «αναγεννητικής γεωργίας» που παράγεται σε έδαφος με μεθόδους που σέβονται το περιβάλλον και την κοινωνία. Κι όλα αυτά τα πέτυχαν οι αγρότες του Συνεταιρισμού των Φαρσάλων με δικές τους, ιδιωτικού / επιχειρηματικού χαρακτήρα, πρωτοβουλίες, χωρίς «κράτος», γραφειοκρατίες και τα τοιαύτα - και μπράβο τους! Γιατί το στοίχημα της ανταγωνιστικότητας, μέσω της υγιούς επιχειρηματικότητας, δεν είναι απαίτηση του μέλλοντος για την ελληνική γεωργία και κτηνοτροφία, αλλά ανάγκη των καιρών.
* Ο Χάρης Ανδρεόπουλος είναι καθηγητής Β/θμιας Εκπ/σης, κλ. ΠΕ01 (xaan@theo.auth.gr).
