Στη Σκανδιναβία υπάρχει μια ισορροπία ανάμεσα στην εργασιακή και την οικογενειακή ζωή, με το κράτος να μεριμνά γι’ αυτό με ευέλικτα εργασιακά ωράρια, άδειες διακοπών με αποδοχές, φροντίδα για τα παιδιά, άδειες μητρότητας και πατρότητας. Η πλειονότητα των Σκανδιναβών πιστεύει πως υπάρχει υψηλός βαθμός ανταποδοτικότητας των φόρων. Η πρόσβαση στο σύστημα υγείας, η φροντίδα των ηλικιωμένων και η πανεπιστημιακή μόρφωση είναι δωρεάν.
Η απασχόληση των παιδιών είναι σε μεγάλο βαθμό επιδοτούμενη, ενώ τα σχολεία για τα παιδιά με ειδικές ανάγκες είναι δωρεάν. Επίσης, όλοι οι πολίτες δικαιούνται οικονομική στήριξη στην περίπτωση που μείνουν άνεργοι. Τέλος, στη Σκανδιναβία υπάρχει μεγάλη εμπιστοσύνη στην Πολιτεία και υπάρχει άμεση σύνδεση ανάμεσα στα επίπεδα ευτυχίας και στον βαθμό εμπιστοσύνης προς την κοινωνία.
Οι παραπάνω ανθρωποκεντρικές κοινωνικές παροχές, όμως, στηρίζονται σε ένα εκτεταμένο φορολογικό σύστημα, το οποίο, σύμφωνα με τον δείκτη παγκόσμιας φορολογικής ανταγωνιστικότητας για το 2023, παρουσιάζει τα παρακάτω χαρακτηριστικά για κάθε σκανδιναβική χώρα ξεχωριστά:
Η Νορβηγία επιτρέπει την επ’ αόριστον μεταφορά των καθαρών ζημιών στο μέλλον, ο συντελεστής εταιρικής φορολόγησης 22% που επιβάλλει είναι κοντά στον μέσο όρο του ΟΟΣΑ (22,9%), έχει εδαφικό φορολογικό σύστημα με δίκτυο 87 φορολογικών συμβάσεων και δεν προβλέπει παρακράτηση φόρου για τόκους και δικαιώματα.
Παρόλα αυτά, υπάρχουν περιορισμοί ως προς τις δυνατότητες των εταιρειών να αποσβένουν επενδύσεις, η χώρα επιβάλλει φόρο επί της καθαρής περιουσίας και οι κανόνες Ελεγχόμενων Αλλοδαπών Εταιρειών εφαρμόζονται τόσο επί του παθητικού όσο και του ενεργητικού εισοδήματος.
Στην Ισλανδία ο εταιρικός φορολογικός συντελεστής της Ισλανδίας στο 20%, είναι κάτω από τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ (23,6%) και η ανάκτηση κόστους για τα βιομηχανικά κτίρια είναι μεταξύ των καλύτερων εντός του ΟΟΣΑ. Οι φόροι ατομικού εισοδήματος είναι λιγότερο πολύπλοκοι και δημιουργούν μια κάπως μικρότερη φορολογική επιβάρυνση στην εργασία από τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ και έχει εδαφικό φορολογικό σύστημα που απαλλάσσει πλήρως μερίσματα και κεφαλαιακά κέρδη από το εξωτερικό χωρίς περιορισμούς χωρών.
Κάποια από τα αδύνατα σημεία του φορολογικού συστήματος της Ισλανδίας είναι ότι οι εταιρείες αντιμετωπίζουν περιορισμούς ως προς τα ποσά των καθαρών ζημιών χρήσης με τα οποία μπορούν να αντισταθμίσουν μελλοντικά κέρδη. Επίσης, δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν ζημιές για να μειώσουν προηγούμενο φορολογητέο εισόδημα. Ο ΦΠΑ, στο 24%, επιβάλλεται σε σχετικά περιορισμένη φορολογική βάση και οι κανόνες Ελεγχόμενων Αλλοδαπών Εταιρειών εφαρμόζονται τόσο στο παθητικό όσο και στο ενεργητικό εισόδημα.
Η Σουηδία επιτρέπει την επ’ αόριστον μεταφορά των καθαρών ζημιών στο μέλλον, επιτρέποντας στις εταιρείες να φορολογούνται επί της μέσης κερδοφορίας τους, έχει εδαφικό φορολογικό σύστημα που απαλλάσσει από τη φορολογία τόσο τα μερίσματα όσο και τα κεφαλαιακά κέρδη από το εξωτερικό, χωρίς περιορισμούς χωρών και διαθέτει ευρύ δίκτυο φορολογικών συμβάσεων με 85 χώρες.
Το σουηδικό φορολογικό σύστημα παρουσιάζει κάποιες παθογένειες, όπως ότι ο φορολογικός συντελεστής επί μερισμάτων, καθώς και ο φορολογικός συντελεστής για κεφαλαιακά κέρδη, είναι 30%, πάνω από τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ (24% για μερίσματα και 19% για κεφαλαιακά κέρδη). Η χώρα επιβάλλει ανώτατο θεσπισμένο συντελεστή φορολόγησης ατομικού εισοδήματος 52,2% και επιβάλλονται κανόνες Ελεγχόμενων Αλλοδαπών Εταιρειών, οι οποίοι εφαρμόζονται τόσο στο παθητικό όσο και στο ενεργητικό εισόδημα.
Η Φινλανδία έχει σχετικά χαμηλό συντελεστή εταιρικής φορολόγησης στο 20%, η δομή των φόρων εταιρικού και ατομικού εισοδήματος τους καθιστούν σχετικά λιγότερο περίπλοκους απ’ ό,τι σε άλλες χώρες και έχει εδαφικό φορολογικό σύστημα και ευρύ δίκτυο φορολογικών συμβάσεων με 76 χώρες.
Το φορολογικό σύστημα της Φινλανδίας παρουσιάζει κάποιες στρεβλώσεις, όπως η επιβολή φόρου περιουσίας θανόντος, καθώς και φόρο χρηματοοικονομικών συναλλαγών. Επίσης, οι εταιρείες αντιμετωπίζουν περιορισμούς ως προς τη μεταφορά καθαρών ζημιών χρήσης στο μέλλον και υποχρεούνται να υπολογίζουν το κόστος αποθεμάτων με τη μέθοδο Πρώτη Εισαγωγή, Πρώτη Εξαγωγή (FIFO). Ο ανώτατος θεσπισμένος συντελεστής φορολόγησης ατομικού εισοδήματος (51,4%) είναι σχετικά υψηλός (ο αντίστοιχος μέσος όρος του ΟΟΣΑ είναι 42,5%).
Στη Δανία οι φόροι εταιρικού εισοδήματος είναι σχετικά λιγότερο περίπλοκοι απ’ ό,τι σε άλλες χώρες, έχει εδαφικό φορολογικό σύστημα και απαλλάσσει τα μερίσματα και τα κεφαλαιακά κέρδη που προέρχονται από χώρες με τις οποίες έχει συνάψει φορολογική σύμβαση, καθώς και τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες. Επίσης, έχει μια σχετική ευρεία φορολογική βάση σε ό,τι αφορά τον ΦΠΑ, που καλύπτει σχεδόν τα δύο τρίτα της τελικής κατανάλωσης.
Μερικές αστοχίες του φορολογικού συστήματος της Δανίας είναι ότι εκτός από τον ανώτατο θεσπισμένο φορολογικό συντελεστή ατομικού εισοδήματος 55,9%, οι φόροι εισοδήματος φυσικών προσώπων επί μερισμάτων και κεφαλαιακών κερδών είναι και οι δύο στο 42%, πολύ πάνω από τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ, 24,2% και 19% αντίστοιχα. Οι καθαρές ζημιές χρήσης μπορούν να μεταφέρονται στο μέλλον επ’ αόριστον, αλλά περιορίζονται στο 60%του φορολογητέου εισοδήματος, αν υπερβαίνουν ένα καθορισμένο ποσό. Η Δανία υπολογίζει το κόστος αποθεμάτων για φορολογικούς σκοπούς με τη μέθοδο Πρώτη Εισαγωγή, Πρώτη Εξαγωγή (FIFO).
Ένα φορολογικό σύστημα έχει ως βασικό στόχο την εισπραξιμότητα του μέγιστου δυνατού βαθμού εσόδων με τις λιγότερες οικονομικές στρεβλώσεις, να προάγει τη βιώσιμη και οικονομική ανάπτυξη, να είναι απλό, δίκαιο και ανταποδοτικό, δηλαδή οι φόροι επιστρέφουν πίσω στους πολίτες με τη μορφή κοινωνικών υποδομών, διατηρώντας τη συνοχή του κοινωνικού ιστού. Όπως είχε πει και ο Αμερικανός γιατρός και συγγραφέας Austin O’ Malley: «Όταν βάζεις φόρους και όταν κουρεύεις πρόβατα, καλό είναι να σταματάς πριν γδάρεις το πετσί».
* Ο Στυλιανός-Ειρηναίος Μακρής είναι οικονομολόγος, λογιστής, σύμβουλος Επιχειρήσεων, ΜΒΑ-ΜSc στη Λογιστική και Χρηματοοικονομικά
