Θερινά σινεμά

Γράφει ο Γιάννης Γούδας

Όσα θυμούνται οι άνθρωποι απ’ τη ζωή τα λέμε αναμνήσεις. Κι όσο μεγαλώνουν, επιστρέφουν στις παιδικές τους και εφηβικές τους θύμισες και «ακουμπάνε» σε κείνα που τους λυτρώνουν, τους γιατρεύουν, τους επιβραβεύουν, τους ευχαριστούν και τους καθησυχάζουν.

Και ότι θυμούνται ζει μέσα τους. Ευλογημένος είναι εκείνος που κρατά θύμισες γλυκές, νοσταλγικές, λυτρωτικές, αγαπητές.
Τι συναισθήματα μας προκαλούν οι θύμισες; Χαρά, μελαγχολία, μια γεύση γλυκόπικρη. Σαν τις παλιές φωτογραφίες που κοιτάμε, κι ο νους μας και η μνήμη μας, μας ταξιδεύουν στο παρελθόν.
Το γιασεμί, οι κισσοί, τα νυχτολούλουδα, το αγιόκλημα και οι θάμνοι έδιναν το χρώμα στο «τότε» και η «ΑΝΕΣΙΣ», το «ΦΡΟΥΡΙΟ», η «ΟΑΣΙΣ», η «ΧΑΡΑΥΓΗ», το «ΑΚΡΟΠΟΛ», το «ΠΑΝΟΡΑΜΑ», η «ΑΡΙΖΟΝΑ», ο «ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ», αλλά και πολλές άλλες αίθουσες, παλιές αρχόντισσες, άλλες ερείπια πλέον και άλλες δεν υπάρχουν καν, έρχονται σήμερα να μας θυμίσουν μια μοναδική ατμόσφαιρα, την ανεμελιά, τις μυρωδιές των λουλουδιών τους και όχι μόνο, τον έναστρο ουρανό, το φως του φεγγαριού και τέλος μια ξεχωριστή εμπειρία, την ιστορία της πόλης μας και το «παρελθόν μας».
Μυρωδιά από γιασεμί ή αγιόκλημα, δροσερό αεράκι αν και κατακαλόκαιρο, ο θόρυβος της πόλης μακριά, σαν ψίθυρος. Αυτή ήταν η μοναδική ατμόσφαιρα που είχαν τα θερινά σινεμά, αυτά που με ανυπομονησία περιμέναμε να ανοίξουν κάθε καλοκαίρι. Σε ένα λευκό πανί, όλος ο κόσμος. Μερικές πλαστικές καρέκλες, λίγο αμμοχάλικο στο δάπεδο, κάποια τραπεζάκια και η οθόνη, συνέχιζαν να συνοδεύουν τις γλυκές βραδιές του καλοκαιριού.
Ρομαντικά, νοσταλγικά, ανεκτίμητα, τα θερινά σινεμά παρέμεναν εδώ και πολλές δεκαετίες μια αγαπημένη καλοκαιρινή ψυχαγωγική συνήθεια. Με την κινηματογραφική ατμόσφαιρα, την ανεμελιά, τις μυρωδιές των λουλουδιών, τον έναστρο ουρανό αλλά και το φως του φεγγαριού, αποτελούσαν την ιερή τελετουργία των μικρών οάσεων της πόλης μας. Πάνω ξάστερος καλοκαιρινός ουρανός και μπροστά η πραγματικότητα που σε μάγευε. Κι αν αυτό δεν είναι παράδεισος, πες μου τι είναι;
Μπαίνοντας έβλεπες τις πλάτες των θεατών, και την οθόνη φάτσα μπροστά σου. «Μικρός, αλλά ωραίος και αγαπημένος χώρος». Η εικόνα του σινεμά ήταν μια εικόνα μαγική. Μαγευόσουν από την τεράστια οθόνη και την όλη ατμόσφαιρα. Τα φώτα χαμηλώνανε και πάντα πριν από την προβολή είχαμε κάποια μικρά φιλμ ασπρόμαυρα, όπως διεθνή Επίκαιρα και άλλα. Ακολουθούσαν στη συνέχεια οι ταινίες του Ξανθόπουλου, της Βουγιουκλάκη, Λατέρνα φτώχεια και φιλότιμο, αλλά και άλλες πολλές της εποχής εκείνης.
Οι άντρες προτιμούσαν έργα με δράση και περιπέτεια, ενώ οι γυναίκες τα “κοινωνικά” και τα συναισθηματικά, δηλαδή αυτά με θέμα τις αδικίες της ζωής και τα δράματα. Γι’ αυτό πολλές φορές μετά την προβολή έφευγαν με τα μάτια πρησμένα από το κλάμα και όταν σχολίαζαν ή θυμόντουσαν το φιλμ έλεγαν, “Ωραίο έργο, πολύ μού άρεσε, έκλαψα πολύ”.
Στο σινεμά πήγαιναν οικογενειακώς. Η διασκέδασή τους ήταν η καθιερωμένη βόλτα. Έτρωγαν πρώτα την πάστα ή το λουκουμάκι ή το υποβρύχιο και μετά πήγαιναν στο σινεμά. Περιττό να σας πω ότι στην πόλη μας, τα θερινά σινεμά ήταν πάντα γεμάτα. Αυτή ήταν άλλωστε και η κύρια διασκέδαση.
Λίγο πριν την είσοδο, υπήρχε το ταμείο. Πιτσιρικάδες εμείς, χωνόμασταν κάτω από αυτό για να περάσουμε λαθραία. Αν το καταφέρναμε, ήμασταν βασιλιάδες. Ήταν τότε για μας κάτι τρομερό, σα να πηγαίναμε στη Disneyland.
Έσβηναν τα φώτα, άκουγες το χαρακτηριστικό ήχο της μηχανής και ξεκινούσε να παίζει η ταινία. Μεσολαβούσαν τα διαλείμματα όπου οι πλανόδιοι μικροπωλητές περιφέρονταν ανάμεσα στους θεατές και πουλούσαν καραμέλες, τσίχλες, μέντες, καθώς και αναψυκτικά όπως, λεμονάδες, πορτοκαλάδες και βυσσινάδες ή πήγαινες στο κυλικείο, που ήταν δίπλα και έπαιρνες ότι σου προσέφερνε.
Εκείνο όμως που σχετιζόταν άμεσα με τις προβολές, ήταν τα σπόρια. Τα «μπατιρόσπορα», όπως τα έλεγαν. Ήταν από τις πιο συνηθισμένες φτηνές και μερικές φορές λιγοστές γευστικές απολαύσεις. Ο χαρακτηρισμός αυτός δήλωνε την πολύ χαμηλή αγοραστική δύναμη του κόσμου (μπατίρης δηλαδή φτωχός). Ήταν ηλιόσποροι ή κολοκυθόσποροι, καβουρδισμένοι και αλμυροί. Συνήθως τα πουλούσαν χύμα. Δεν υπήρχαν τότε ούτε συσκευασίες σε νάιλον, ούτε η μεγάλη ποικιλία ξηρών καρπών, όπως σήμερα. Επίσης πολύ συνηθισμένα ήταν και τα στραγάλια, που τα πουλούσαν κι αυτά με τον ίδιο τρόπο, σε μικρά χωνάκια από εφημερίδα, και κάθε συσκευασία στοίχιζε 10 ή 20 λεπτά της δραχμής. Αυτά τα 10/λεπτα ή 20/λεπτα της δραχμής ήταν κέρματα που είχαν μια στρόγγυλη τρύπα στη μέση, γι’ αυτό και τα έλεγαν «τρύπια δεκάρα» ή «εικοσάρα» (από αυτά προέρχεται και η παλιά έκφραση «δεν δίνει τσακιστή δεκάρα», ή «δεν αξίζει ούτε τρύπια δεκάρα»). Πράγματι στα σινεμά, οι περισσότεροι προμηθεύονταν ένα σακουλάκι σπόρια και τσικ-τσικ, τα ξεφλούδιζαν με τα δόντια την ώρα της προβολής, πετώντας κάτω τα φλούδια.
Αυτό το μυστήριο, αυτή η μαγεία της αίθουσας, αυτή η καταπληκτική μυρωδιά του φρεσκοψημένου ποπ κορν και εκείνο το οικείο αίσθημα με το σβήσιμο των φώτων και τους πρώτους τίτλους να εμφανίζονται στη μεγάλη οθόνη, με την έναρξη της ταινίας και τέλος το ακόμα πιο οικείο «Τhe end» (ΤΟ ΤΕΛΟΣ), η επαναφορά στην πραγματικότητα, ξεσκονίζοντας τα απομεινάρια από τα πατατάκια και τους ξηρούς καρπούς από πάνω μας και ανταλλάσσοντας με τις παρέες μας τις πρώτες εντυπώσεις από την ταινία, δεν ήταν τίποτε άλλο, παρά μια μεγάλη χαρά και διασκέδαση, αλλά και μια μεγάλη εμπειρία του πόσο απλή πρέπει να είναι η ζωή μας.
Όσοι και όσες τους έζησαν, έχουν πολλά να θυμηθούν. Αλλά ακόμη και αυτοί που δεν τους γνώρισαν, έχουν πολλά πιστεύω να διδαχθούν από το μικρό μου αφιέρωμα. Πόσα ραντεβού και πόσα χειροκροτήματα δεν έχουν δοθεί εκεί. Δυστυχώς η νέα γενιά ίσως να μη τα γνωρίσει ποτέ. Κρίμα, διότι η εμπειρία του γνήσιου σινεμά δε συγκρίνεται ούτε με το τάμπλετ, ούτε με το κινητό, ούτε με την τηλεόραση. Λυπάμαι, γιατί τα παιδιά μας και τα εγγόνια μας, έχασαν αυτά που βιώσαμε εμείς. Μεγαλώνουν με τα VIDEO GAMES και τα παιχνίδια των τηλεοπτικών συσκευών, με το κινητό στο χέρι, κλεισμένα μέσα στους τοίχους του σπιτιού και στον εαυτό τους, χωρίς ενδιαφέροντα και πειράγματα των νεανικών εκείνων χρόνων. Κρίμα...
Στα μέσα της δεκαετίας του 1970 έρχεται η πρώτη κρίση, με τον έρωτα για την τηλεόραση. Και κάθε νέος έρωτας σπρώχνει τον παλιό στο συρτάρι της μνήμης. Ακολουθεί η δεύτερη στα μέσα της δεκαετίας του ‘80, με το video και την βιντεοκασέτα. Έγιναν σούπερ μάρκετ, παρκινγκ και πολυκατοικίες. Τα φώτα χαμήλωσαν. Πάει εκείνο το «Διάλειμμα των λίγων λεπτών». Έγινε «διάλειμμα πολλών χρόνων» και μακάρι να μη γίνει «διάλειμμα πολλών αιώνων», γιατί αποτελούσαν και αποτελούν τους θησαυρούς της ιστορίας μας, της παράδοσής μας και του πολιτισμού μας.