Η Απελευθέρωση Ελασσόνας 6 Οκτωβρίου 1912. Η Μάχη Σαρανταπόρου

Από τον Απόστολο Ποντίκα, δάσκαλο, φιλόλογο, θεολόγο, Πολιτικών Επιστημών

Οι χώρες που αποσπάσθηκαν διαδοχικά από την Οθωμανική Αυτοκρατορία και οι οποίες αποτέλεσαν τα ελεύθερα Χριστιανικά Κράτη της Βαλκανικής, αμέσως μετά την ανεξαρτησία τους, επιδόθηκαν έντονα στην κρατική τους οργάνωση και στη δημιουργία εθνικής συνειδήσεως.

Στις 5 Οκτωβρίου 1912, η Σερβία, η Βουλγαρία και η Ελλάδα έμπαιναν στον πόλεμο εναντίον της Τουρκίας. Ο Ελληνικός Στρατός, μετά το κίνημα του 1909, αφού οργανώθηκε κατάλληλα, εξοπλίσθηκε με απόλυτα σύγχρονο οπλισμό και εκπαιδεύθηκε άρτια, αποτελώντας αξιόλογη δύναμη κατά τη διάρκεια αυτού του πολέμου. Οργανώθηκε στη Στρατιά Θεσσαλίας, υπό τη Διοίκηση του Αρχιστράτηγου Διαδόχου Κωνσταντίνου και με επιτελάρχη τον Υποστράτηγο Δαγκλή, περιλαμβάνοντας, 7 Μεραρχίες, μία Ταξιαρχία Ιππικού, Αποσπάσματα Ευζώνων και το σύνολο του πεδινού πυροβολικού και στο τμήμα Στρατιάς Ηπείρου, υπό τη Διοίκηση του Αντιστράτηγου Σαπουντζάκη. Σύμφωνα με το συνέδριο Βερολίνου, 1878, η Θεσσαλία είχε παραχωρηθεί στο ελληνικό κράτος, πλην της περιοχής Ελασσόνας και Ολύμπου. Ο ελληνικός στρατός στις 2 0κτωβρίου, 1912, κατέλαβε θέσεις στη Μελούνα, με επικεφαλής τον διάδοχο Κωνσταντίνο και αντιστράτηγο Δαγκλή. Τουρκική αντίσταση ο στρατός μας, αντιμετώπισε μόνο στη Σκόμπα και στο Δομένικο. Έτσι, ο αντιστράτηγος, Μανουσογιαννάκης, μπήκε στις 6 0κτωβρίου στην Ελασσόνα και την απελευθέρωσε. Από τις 7 Οκτωβρίου η Στρατιά, άρχισε να προελαύνει προς Βορρά για να συναντήσει τις τουρκικές δυνάμεις, που αποτελούνταν από δύο Μεραρχίες, υπό τον Χασάν Πασά που ήταν στην οχυρή τοποθεσία Σαρανταπόρου, (Γλύκοβο) και Λαζαράδων - Βογκόπετρας. Μετά την περιορισμένη σχετικά αντίσταση που πρόβαλαν οι Τούρκοι στην Ελασσόνα και τη Δεσκάτη, συμπτύχθηκαν, στην αμυντική τοποθεσία Σαρανταπόρου
Στη διάρκεια της 9ης Οκτωβρίου, όταν και έγινε η κύρια μάχη του Σαρανταπόρου, οι Μονάδες, από τα αριστερά προς τα δεξιά, ενήργησαν, με οργανωμένο σχέδιο. Η γρήγορη και νικηφόρα έκβαση της μάχης Σαρανταπόρου, αύξησε το ηθικό του Στρατού και άνοιξε τις πύλες για την απελευθέρωση στη συνέχεια της Δυτικής και Κεντρικής Μακεδονίας. Η υπερκερωτική ενέργεια της 4ης Μεραρχίας,  αποτέλεσε την κύρια αιτία που υποχρέωσε τους Τούρκους σε σύμπτυξη. Ο Διοικητής της 4ης Μεραρχίας, καθόρισε ως μοναδική ενέργειά του τη γρήγορη προς Σέρβια προέλαση της Μεραρχίας, για να απειλήσει τα νώτα του αντιπάλου και την αποκοπή της συμπτύξεώς του προς Κοζάνη. Η ορθή αυτή σύλληψη και υλοποίηση του παραπάνω ελιγμού, συντέλεσε στην ήττα του αντιπάλου και κατέδειξε ότι οι στενωποί και γενικότερα οι οργανωμένες τοποθεσίες παραβιάζονται καλύτερα με υπερκερωτικές ενέργειες. Η εκτέλεση του ευρύτερου υπερκερωτικού ελιγμού προς Κοζάνη, όπως σχεδιάσθηκε από το Γενικό Στρατηγείο, έπρεπε να αφεθεί στην πρωτοβουλία του Διοικητή της 5ης Μεραρχίας και να μη δεσμευθεί αυτός αναμένοντας τη λήψη νεότερης διαταγής. Η συγκρότηση και η υπαγωγή όλων των τμημάτων που ενεργούσαν στο άκρο αριστερό (5η Μεραρχία, Ταξιαρχία Ιππικού, Απόσπασμα Γεννάδη, υπό ενιαία Διοίκηση και η ανάθεση σε αυτή του ελιγμού για γρήγορη κατάληψη της Κοζάνης, θα συνέβαλε στην αιχμαλωσία όλων των Τουρκικών Δυνάμεων, που ενεργούσαν στα νότια της. Η Ταξιαρχία Ιππικού, μετά την άφιξή της στους Λαζαράδες, παρά τις συστάσεις και παροτρύνσεις του Διοικητή της 5ης Μεραρχίας, για να κινηθεί προς Βορρά και να αποκόψει τη σύμπτυξη των Τούρκων, ως καταλληλότερη για τέτοιες ενέργειες μονάδα, αδράνησε, γεγονός το οποίο συνέβαλε στη μη ολοκληρωτική επιτυχία του ελιγμού που σχεδιάσθηκε. Η εγκατάλειψη στη διάρκεια της νύχτας 9/10 Οκτωβρίου, από τους Τούρκους της τοποθεσίας Σαρανταπόρου, έγινε αντιληπτή μόλις το πρωί στις 10 Οκτωβρίου με αποτέλεσμα να διαρρεύσει προς τα πίσω ολόκληρη σχεδόν η εχθρική δύναμη, ανενόχλητη. Η επιλογή από μέρους των Τούρκων, ως πεδίου αμυντικής μάχης της τοποθεσίας Σαρανταπόρου, της οποίας η φυσική ισχύς επαυξήθηκε πάρα πολύ με ανάλογη τεχνική οργάνωση (η τοποθεσία οργανώθηκε από τον Γερμανό Στρατηγό Φον Ντερ Γκολτς Πασά), αποτέλεσε ορθή πράξη, γιατί με αυτή φράσσονταν οι οδεύσεις προς το υψίπεδο Κοζάνης Πελαγονίας και την πεδιάδα Καμπανίας, Χαλάστρας, (Θεσσαλονίκης). Ο Ελληνικός Στρατός, πέτυχε μεγάλη νίκη στο Σαραντάπορο, αλλά, είχε 182 νεκρούς και 995 τραυματίες. Ανάμεσα στους νεκρούς ήταν και ο διοικητής του 22ου Συντάγματος της 5ης Μεραρχίας, Αντισυνταγματάρχης Μαυρομιχάλης. Στο ελληνικό βασίλειο, η έκβαση της μάχης του Σαραντάπορου, προκάλεσε θύελλα ενθουσιασμού, καθώς ήταν η πρώτη μεγάλη νίκη των Ελλήνων επί των Τούρκων από το 1821. Εκτός από όσα πίστευε ο φον Ντερ Γκολτς και η γαλλική στρατιωτική οργανωτική αποστολή στην Ελλάδα θεωρούσε ότι θα απαιτηθεί ένας μήνας για να περάσει ο στρατός μας από τα στενά του Σαρανταπόρου. Σύμφωνα με τις διαθέσιμες πηγές, ο Αρχιστράτηγος των ελληνικών δυνάμεων, διάδοχος Κωνσταντίνος, διηύθυνε προσωπικά τη μάχη, μαζί με τους επιτελείς του, μη διστάζοντας να εκτεθεί στο εχθρικό πυρ: «Ο Διάδοχος, εκ τινος υψώματος, ευρισκομένου εντός ζώνης βολής του εχθρικού Πυροβολικού παρηκολούθει, δίδων τας αναγκαίας διαταγάς». Βρετανός αξιωματικός που συνόδευε τα ελληνικά στρατεύματα, έγραψε στην εφημερίδα «Journal de Geneve», ότι όταν το άλογο του Κωνσταντίνου έπεσε πληγωμένο από εχθρικές σφαίρες παρασέρνοντας και τον αναβάτη του, αυτός σηκώθηκε και ανέβηκε σε άλλο άλογο και συνέχισε να διευθύνει τη μάχη, κάτι που εντυπωσίασε τους Έλληνες αξιωματικούς και οπλίτες που ήταν παρόντες.