Υπάρχει κρίση ηθική και όχι οικονομική

Από τον Αθανάσιο Φώτο, επί τιμή δικηγόρο

Ακούμε συχνά πυκνά στα τηλεοπτικά πάνελ, αλλά και στις συζητήσεις μεταξύ των ανθρώπων, να λένε ότι η χώρα διέρχεται οικονομική κρίση. Κυρίως, όμως, και πρωτίστως η κρίση είναι η ηθική. Καρπός αυτής της κρίσης είναι η άλλη. Δεν γεννάται καμία αμφιβολία, ότι οι σύγχρονοί μας έχουν παγώσει τη λειτουργικότητα του πνεύματο, και την έχουν μηχανοποιήσει. Όταν τα ήθη και τα έθιμα, η αρετή και το πνεύμα, οι πνευματικές αξίες έχουν τεθεί στο περιθώριο και παραμένουν εκεί στάσιμες, τότε όλα τα άλλα δεινοπαθούν, υποφέρουν, πονούν και μαραζώνουν. Λησμονιούνται ή ακόμα διαγράφουν την αλήθεια και την πρακτική, ότι οι πνευματικές αξίες έχουν το προβάδισμα στη ζωή μας, όσον αφορά την εξέλιξή μας και την ολοκλήρωσή μας. Αυτήν τη μεγάλη αλήθεια δεν μπορούν να την οσφριστούν, να τη νιώσουν, να την κατανοήσουν οι τεχνοκράτες, οι άνθρωποι που βρίσκονται στο τιμόνι της εξουσίας και κυβερνούν τον λαό, γι’ αυτό τους ακούς να μιλούν και να επαίρονται για την οικονομία και την ανάπτυξη του τόπου και να έχουν λησμονήσει ότι η ύλη, χωρίς να συνοδεύεται και να καθοδηγείται από το πνεύμα, δεν είναι τίποτε άλλο, παρά αέρας κοπανιστός, άψυχος, αλλά επιζήμιος. Από αυτό πάσχει σήμερα η χώρα, έστω και αν πολλοί δεν θέλουν να το παραδεχτούν, αφού είναι προσκολλημένοι, στο μονόχνοτο και μονότονο ρεύμα της «δήθεν» ανανέωσης και ανάπτυξης της χώρας. Της προόδου και της ευημερίας. Χρόνια τώρα τα κοράκια, οι τερμίτες και τα κάθε λογής τρωκτικά αυτού του τόπου τρυγούσαν τα αγαθά του. Κατέτρωγαν λαίμαργα τα σωθικά του γένους χωρίς να τους ενδιαφέρουν οι κίνδυνοι που, απειλητικά, πολλαπλασιαζόταν, διογκώνονταν και θόλωναν τον ορίζοντα της αυριανής ιστορικής πορείας. Έτσι, φθάσαμε στο σημείο να γκρεμίσουμε τις βάσεις του πολιτισμού μας και σκοτώσαμε μέσα στην ψυχή μας κάθε καλό και ωραίο που είχαμε αποκτήσει όλα αυτά τα χρόνια της ζωής μας. Αφανίσαμε από μέσα μας κάθε καλό στοιχείο που στόλιζε και λάμπρυνε την ψυχή μας.
Οι λεγόμενοι προοδευτικοί άνθρωποι διακηρύσσουν προς κάθε κατεύθυνση την απελευθέρωση από τις παμπάλαιες και σκουριασμένες ιδέες του παρελθόντος. Έκοψαν τον ομφάλιο λώρο που τους συνέδεε με την παράδοση και τις εμπειρίες των σοφών και αγίων ανθρώπων. Αυτονομήθηκαν πλήρως. Όσοι δεν τους ακολουθούν είναι καθυστερημένοι, άτολμοι, οπισθοδρομικοί και ανίκανοι να συμβάλουν στην ανάπτυξη της χώρας, την πρόοδό της και την ευημερία της.
Είναι αλήθεια ότι ο νους του ανθρώπου σήμερα είναι προσκολλημένος στην απόκτηση και την απόλαυση περισσοτέρων αγαθών. Είναι αυξημένη η πείνα και η δίψα γι’ αυτά, για συναρπαστικές απολαύσεις. Για αδοκίμαστες γεύσεις και καινούριες δοκιμές. Αλλά όσο ο άνθρωπος αγαπά και προσκολλάται στην ύλη, αυτή όμως δεν αποτελεί την πληρότητα. Αυτό είναι μια λησμονημένη ή συνειδητά περιφρονημένη αλήθεια. Είναι το στοιχείο που υπηρετεί τον άνθρωπο, αλλά υπόκειται στη φθορά και στην εξαφάνιση. Υπόκειται στο νόμο της σχετικότητας και δεν αντέχει να υπηρετήσει την ψυχή. Η ύλη, λοιπόν, είναι φθαρτή και πρόσκαιρη. Η πληρότητα είναι ο θεός. Η αναλλοίωτη ύπαρξη. Και η άπειρη αγάπη. Κοντά σ’ αυτόν, μεταγγίζονται στις καρδιές μας η ανάπαυση και η ευφροσύνη.
Διαπιστώνω, με οδύνη, πως δεν είμαι ο πρώτος που βιώνω κρίση συνείδησης, όταν ακούω τους ανθρώπους ν’ απαρνούνται τις παραδόσεις μας, να χαρακτηρίζουν τις ιδέες του παρελθόντος «σκουριασμένες» και επικίνδυνες. Να αμφισβητούν τα σχολεία μας, την οικογένεια, τη θρησκεία μας, να αρνούνται να εργασθούν στα δικά τους κτήματα και γενικά να επιζητούν και να επιδιώκουν έναν νέο τρόπο ζωής, έξω από τις παραδόσεις μας, που μας κράτησαν στη ζωή, έξω από τα ήθη και τα έθιμα του τόπου αυτού, του φωτός της αιώνιας αλήθειας. Τους ακούω όλους με προσοχή και αγάπη. Με σεβασμό. Και εγγίζω με δέος τα ποικίλα ερωτηματικά τους. Δεν τα ασπάζομαι. Προσμετρώ την υπαρξιακή αγωνία τους, που γεννάει τους έντονους προβληματισμούς και παύω να μιλάω μαζί τους, αφού από την εισαγωγική φάση του διαλόγου μας, ορθώνουν πάντα το τοίχος της άρνησης. Απορρίπτουν, επαναστατικά και αποφασιστικά κάθε αντίλογο. Μια τέτοια, όμως, απόφαση, μακριά από τις πατροπαράδοτες εργασίες, τις παραδόσεις και τα ήθη και έθιμα, σημαίνει ξερίζωμα, ορφάνια, μοναξιά, στέρηση του πατρώου πλούτου και περιπλάνηση στην έρημη γη. Σε μια γη που την πλημμυρίζουν τα αδελφικά αίματα, που την αφιονίζουν οι αντιπαλότητες, που την παγώνει η αναδελφιά, η αδιαφορία, η οκνηρία των νέων και δεν τη φωτίζει, ούτε τη ζεσταίνει η φλόγα της θεϊκής στοργής. Μέσα σ’ αυτό το κλίμα μαραζώνουν οι καρδιές τέκνων και γονέων, σκοτεινιάζει ο λογισμός και παγώνουν οι καρδιές μεταξύ των ανθρώπων.
Από τα σχολεία απομακρύνθηκε ο θεός. Η οικογένεια διέρχεται κρίση. Ο γάμος μεταξύ των νέων παιδιών περνάει και αυτός κρίση και πολλά ζευγάρια οδηγούνται χωρίς σοβαρή αιτία στο διαζύγιο. Ακούμε από τα κανάλια και διαβάζουμε από τις εφημερίδες, πολλές γυναίκες για ασήμαντη αφορμή να ξυλοκοπούνται αγρίως από τους συζύγους τους. Πολλές από αυτές να οδηγούνται ακόμη και στον θάνατο από την αγριότητα και τη βαρβαρότητα του συζύγου τους, με τις αρχές να δείχνουν ανίκανες να θεραπεύσουν το φαινόμενο. Η στοργή που κάποτε ανέβλυζε από την αγάπη και την ενότητα του ζευγαριού, για να ποτίσει ολόκληρη την οικογένεια, έπαυσε να υπάρχει σήμερα, και τη θέση πήρε η βαρβαρότητα, η ασυδοσία και η ανευθυνότητα. Όταν μία κοινωνία δεν επιτρέπει σ’ ένα μέλος της να πει «όχι», να υψωθεί ως μια συνείδηση σε βρασμό και να διεκδικήσει δικαιώματα απαράγραπτα αυτοδιάθεσης, τότε αυτή η κοινωνία χάνει τελειωτικά τον ανθρώπινο χαρακτήρα της. Γιατί από κοιτίδα αγάπης μετατρέπεται σε δύναμη κακοποιό της κοινωνίας.
Σήμερα η κοινωνία, όπως πιο πάνω αναφέραμε, διέρχεται κρίση ηθική, κρίση αξιών, πραγμάτων, κρίση πνευματική. Η σημερινή κατάσταση της κοινωνίας είναι παρηκμασμένη. Και μάλιστα σε μία περίοδο, που καλούμαστε όχι να σταθούμε μόνο όρθιοι, αλλά και να αντιμετωπίσουμε όλους τους άλλους για να μπορέσουμε να επιβιώσουμε με αξιοπρέπεια. Φρονώ, ότι ο τόπος τέτοια κρίση δεν δοκίμασε ποτέ άλλοτε. Χρειάζεται μία ριζική αναθεώρηση των αρχών της ζωής μας. Η παιδεία οφείλει ν’ αλλάξει μορφή, ώστε οι νέοι μας και καλύτερες σπουδές να κάνουν και με πιο εύκολο τρόπο να βρίσκουν δουλειά. Να βελτιωθεί η παροχή υγείας στους κατοίκους, με τα νοσοκομεία να παρέχουν υψηλή φροντίδα στους ασθενείς, εις τρόπο ώστε κάθε άνθρωπος να έχει την ακώλυτη πρόσβαση σ’ αυτά. Η δικαιοσύνη δεν αρκεί να λέγεται, ότι είναι ο φύλακας άγγελος των αδικημένων, των αδυνάτων και των κατατρεγμένων ανθρώπων, αλλά να το δείχνει και στην πράξη αυτό. Στην ώρα των οδυνηρών μετασχηματισμών, δεν γνωρίζουμε πώς θα κρυσταλλωθεί η νέα νομοθεσία των ανθρώπινων σχέσεων, ποια μορφή θα λάβει. Ίσως, όμως, οδηγηθούμε προς ουσιαστικότερα βιώματα και σε πιο αυθεντικές ανθρώπινες καταστάσεις. Ο χρόνος θα το δείξει.