Οι απαλλοτριώσεις των τσιφλικιών της Θεσσαλίας

Από τον Απόστολο Γερόπουλο

Πέρασαν 100 χρόνια ακριβώς από τον Μάρτιο του 1923, που η επαναστατική Κυβέρνηση του Ν. Πλαστήρα υπέγραψε το Νομοθετικό Διάταγμα «περί καθολικής απαλλοτριώσεως των τσιφλικιών της Θεσσαλίας». Με την απόφαση αυτήν, ο Μαύρος Καβαλάρης δικαίωσε έμπρακτα τους

αγώνες των κολίγων της Θεσσαλίας, που κορυφώθηκαν κατά την εξέγερση του Κιλελέρ στις 6 Μαρτίου του 1910.
Οι απαλλοτριώσεις των τσιφλικιών ολοκληρώθηκαν την περίοδο του μεσοπολέμου και άλλαξαν ριζικά τη μοίρα των αγροτών του θεσσαλικού κάμπου. Στις δύο πρώτες δεκαετίες μετά τον Εμφύλιο, η θεσσαλική πεδιάδα μετατράπηκε, κυριολεκτικά, σε ένα απέραντο εργοτάξιο. Οι νέοι κληρούχοι -ιδιοκτήτες των χωραφιών- άρχισαν να αποκτούν τον αναγκαίο γεωργικό εξοπλισμό και να ασχολούνται συστηματικά με εντατικές, κυρίως, καλλιέργειες. Από τότε, ο κάμπος τα καλοκαίρια γίνεται καταπράσινος. Το βιοτικό επίπεδο των αγροτών άρχισε να βελτιώνεται σταθερά, τα χωριά να σφύζουν από ζωή και το μέλλον των κατοίκων να διαγράφεται ευοίωνο. Τα επόμενα, όμως, χρόνια οι αισιόδοξες αυτές προοπτικές για τους αγρότες άρχισαν να εκλείπουν.
Η αγροτική τάξη άρχισε να εισέρχεται σε περίοδο οικονομικής κρίσης. Τα αίτιά της είναι πολλά και ποικίλα, με πρώτο και κύριο την ανυπαρξία συγκεκριμένης αγροτικής πολιτικής από την πλευρά της Πολιτείας. Το κόστος καλλιέργειας (αγορά και συντήρηση γεωργικών μηχανημάτων, έξοδα άρδευσης, προμήθεια αγροεφοδίων) αυξανόταν συνεχώς, ενώ οι τιμές των αγροτικών προϊόντων παρέμεναν στάσιμες. Αναπόδραστη συνέπεια της καθήλωσης του αγροτικού εισοδήματος είναι η βαθμιαία μείωση των εντατικών καλλιεργειών και η ραγδαία συρρίκνωση του πληθυσμού των χωριών του κάμπου. Ο «Καλλικράτης», η τελευταία διοικητική μεταρρύθμιση στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, δεν περιέστειλε, δυστυχώς, το ρεύμα της αστυφιλίας που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια. Αντίθετα, μάλιστα, το επέτεινε, με αποτέλεσμα η φυγή των κατοίκων της επαρχίας προς τα αστικά κέντρα να αποκτήσει μαζικό χαρακτήρα.
Έτσι, τα καμποχώρια της Θεσσαλίας άρχισαν σιγά-σιγά να ερημώνουν. Με την πάροδο του χρόνου, τα αγροκτήματα περιέρχονται στα χέρια όλο και λιγότερων ιδιοκτητών, που γίνονται οι νέοι τσιφλικάδες. Παρ’ όλα αυτά, η απειλούμενη με εγκατάλειψη θεσσαλική ύπαιθρος δεν φαίνεται να ανησυχεί σοβαρά το πολιτικό σύστημα. Αποτελεί κοινό μυστικό πλέον ότι η χώρα μας αντιμετωπίζει σοβαρό δημογραφικό πρόβλημα. Η μείωση του πληθυσμού και η ταυτόχρονη γήρανσή του επιβάλλουν τη λήψη έγκαιρων και δραστικών μέτρων. Το κράτος οφείλει να λάβει δραστικά μέτρα στήριξης της γεωργίας και της κτηνοτροφίας, που είναι δύο από τους βασικότερους πυλώνες της εθνικής μας οικονομίας.
Η Θεσσαλία είναι μια μείζονος σημασίας γεωργοκτηνοτροφική περιοχή και ως εκ τούτου πρέπει να αντιμετωπιστεί με τη δέουσα προσοχή. Τα υπόγεια υδροφόρα αποθέματά της τείνουν να εξαντληθούν. Ο αποκαλούμενος και «σιτοβολών της Ελλάδος» θεσσαλικός κάμπος κινδυνεύει να μετατραπεί σε άνυδρο και άγονο τόπο. Το έργο της Μεσοχώρας παραμένει ανενεργό εδώ και πολλά χρόνια. Οι Θεσσαλοί αγρότες είναι αγανακτισμένοι από την απροθυμία της πολιτείας να το θέσει σε λειτουργία. Το τόσο σημαντικό αυτό έργο για τη Θεσσαλία πρέπει να λειτουργήσει το δυνατό συντομότερα. Να γίνουν παράλληλα και τα αναγκαία αρδευτικά έργα, ώστε οι Θεσσαλοί γεωργοί να απαλλαγούν από την ανασφάλεια και το δυσβάστακτο αρδευτικό κόστος. Και τότε ο θεσσαλικός κάμπος θα προσφέρει αφειδώλευτα τα πλούσια δώρα του, όχι μόνο στους καλλιεργητές του, αλλά και σ’ ολόκληρη τη χώρα.