Η καταπολέμηση της βίας και παρενόχλησης στην εργασία, τα τελευταία δύο έτη, έχει λάβει μια σαφή θεσμική απάντηση. Ο Ν. 4808/2021 αποτελεί τρανή απόδειξη της αποφασιστικότητας της Πολιτείας να αναμετρηθεί ακόμη και με τις πιο ύπουλες και υπόρρητες κακοποιητικές συμπεριφορές στην εργασία.
Στο πλαίσιο αυτό, τα ποσοτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά των περιστατικών που καταγγέλθηκαν, από 01-01-2022 έως 31-12-2022, στο Αυτοτελές Τμήμα για την παρακολούθηση της βίας και παρενόχλησης στην εργασία, της Επιθεώρησης Εργασίας, οδηγούν σε ορισμένα κρίσιμα συμπεράσματα, με ευρύτερο κοινωνικό πρόσημο.
1. Ποσοτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά των καταγγελθέντων περιστατικών βίας και παρενόχλησης στην εργασία:
(α) Συνολικά υποβλήθηκαν 151 αιτήσεις διενέργειας εργατικών διαφορών, που αντιστοιχούσαν σε 159 καταγγέλλοντες.
(β) Από τους 159 καταγγέλλοντες, οι 98 ήταν γυναίκες και οι 61 άνδρες.
(γ) Από τις 151 υποθέσεις, οι 137 (ποσοστό 91%) αφορούσαν σε περιστατικά λεκτικής, σωματικής βίας ή/και ηθικής και ψυχολογικής παρενόχλησης και οι 14 (ποσοστό 9%) σε περιστατικά σεξουαλικής παρενόχλησης.
(δ) Σε 91 περιπτώσεις (ποσοστό 60%) η καταγγελία σχετιζόταν με βία και παρενόχληση προκληθείσα από τον ίδιο τον εργοδότη/νόμιμο εκπρόσωπο της επιχείρησης, ενώ στις λοιπές 60 (ποσοστό 40%) καταγγελλόμενος ήταν άλλος εργαζόμενος (προϊστάμενος, υπεύθυνος βάρδιας) ή άλλο πρόσωπο κατά το άρθρο 3 του Ν. 4808/2021 (μέλος Δ.Σ.).
(ε) Οι κλάδοι δραστηριότητας των επιχειρήσεων, κατά φθίνουσα σειρά, καταγγελίας τέτοιων περιστατικών αφορούσαν στους χώρους του εμπορίου (λιανικό-χονδρικό), της εστίασης, των ξενοδοχείων, της παραγωγής-βιομηχανίας τροφίμων, των μεταφορών, των κατασκευών και της υγείας.
(στ) Ποσοστό 34% των συνολικών υποθέσεων του έτους 2022 επιλύθηκαν με την επιβολή των ανάλογων μέτρων, 16% ματαιώθηκαν, 43% παραπέμφθηκαν στα δικαστήρια, ενώ σε ποσοστό 7% επιβλήθηκαν διοικητικές κυρώσεις.
2. Συμπεράσματα:
(α) Η πλειοψηφία των καταγγελλόντων ανήκουν στο γυναικείο φύλο, γεγονός που αποδεικνύει ότι η θέση της γυναίκας στην αγορά εργασίας παραμένει, ακόμη, πιο ευάλωτη και πιο αδύναμη από αυτήν των ανδρών.
(β) Η σε ποσοστό 60% παρενόχληση από τον ίδιο τον εργοδότη/νόμιμο εκπρόσωπο της επιχείρησης υποδηλώνει την επικυριαρχία μιας επίπλαστης «εξουσιαστικής» δύναμης του εργοδότη έναντι του εργαζόμενου, η οποία βρίσκει τις ρίζες της σε σαθρές κοινωνικο-οικονομικές προκαταλήψεις.
(γ) Η σεξουαλική παρενόχληση, παρότι αντιστοιχεί στην πλέον έντονη και οξεία μορφή παρενόχλησης, δεν είναι τόσο συχνή σε σχέση με τις πιο «ανώδυνες» μορφές παρενόχλησης. Ωστόσο, η ποσοτική υπεροχή των λοιπών παρενοχλητικών συμπεριφορών είναι ενδεικτική της γενικότερης έλλειψης σεβασμού στον συνάδελφο, εργαζόμενο και εν γένει στον διπλανό.
(δ) Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε κλάδου επενεργούν και επιδρούν στις πάσης φύσεως εκδηλούμενες κακοποιητικές συμπεριφορές, γεγονός το οποίο επιτάσσει τη λήψη ειδικότερων μέτρων σε δεύτερο επίπεδο (κλαδικό/επιχειρησιακό) και ανάλογα με τη φύση της δραστηριότητας.
(ε) Η επίλυση σε ποσοστό 34% των σχετικών διαφορών αποτελεί ενθαρρυντικό σημάδι, καθώς «εσωκλείει» τόσο την ανάληψη της ευθύνης όσο και τη συμμόρφωση.
Σε κάθε περίπτωση, όμως, ειδικώς η καταπολέμηση και αποτελεσματική αντιμετώπιση των ζητημάτων βίας και παρενόχλησης στην εργασία, λόγω τόσο της ιδιαίτερης αποδεικτικής τους δυσχέρειας όσο και της ιδιάζουσας φύσης τους, εξαρτάται από μια αξιωματική προϋπόθεση: την τήρηση του μέτρου. Διότι είναι πολύ εύκολο να ολισθήσει κανείς προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση. Υπό την έννοια αυτήν, ο ρυθμιστικός, μεσολαβητικός, συμφιλιωτικός και εν τέλει κυρωτικός ρόλος της Πολιτείας αποκτά ακόμα μεγαλύτερη βαρύτητα.
* Η Αικατερίνη Κ. Γανίδη είναι δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω, διδάκτωρ Δημοσίου Δικαίου Νομικής Σχολής ΕΚΠΑ, Π.Μ.Σ. «Ιατροδικαστική - Ψυχιατροδικαστική» Ιατρικής Σχολής Α.Π.Θ.
