Οι Απόκριες

ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ

Από τον Γιάννη Γούδα

Μια φορά τον χρόνο, τα καρναβάλια συμβαίνουν σε πολλές πόλεις και χωριά της πατρίδας μας. Στην πραγματικότητα η αποκριά διαρκεί τρεις εβδομάδες και ξεκινάει 60 μέρες πριν το Πάσχα. Ονομάζεται Τριώδιο. Η λέξη προέρχεται από το ‘’τρεις ωδές’’, που σημαίνει οι τρεις ύμνοι που συνηθίζουμε να λέμε στην εκκλησία.
Ξεκινά την πρώτη Κυριακή, που αναφέρεται στο ευαγγέλιο του ‘’Τελώνη και Φαρισαίου’’. Τη δεύτερη Κυριακή, στο ευαγγέλιο του ‘’Ασώτου Υιού’’. Η τρίτη είναι της ‘’Απόκρεω’’ και η τελευταία Κυριακή της αποκριάς, κατά την οποία οι εορτασμοί και οι εκδηλώσεις φτάνουν στο απόγειό τους, είναι η ‘’Τυρινή’’ (τυροφάγου).
Το τέλος της αποκριάς είναι στην αυγή της επόμενης μέρας, η πρώτη μέρα της Σαρακοστής, που ονομάζεται Καθαρά Δευτέρα.
Κατά τη διάρκεια αυτών των ημερών, γιορτές και εκδηλώσεις οργανώνονται παντού και οι άνθρωποι διασκεδάζουν πολύ και κυρίως τα παιδιά. Οι ενήλικες και τα παιδιά μεταμφιέζονται με αστεία κοστούμια, χορεύουν, τραγουδούν και παρακολουθούν παρελάσεις καρνάβαλων, καθώς και άλλες δραστηριότητες που οργανώνονται από τους δήμους και τα χωριά της περιοχής. Κατά τη διάρκεια όλων αυτών, έχουμε κάποια πολύ ιδιαίτερα έθιμα.
Ψυχοσάββατα
Η εκκλησία μας κατά τη διάρκεια αυτών των ημερών, εφάρμοσε την πρακτική ειδικών λειτουργιών και μνημόσυνων στα τρία Ψυχοσάββατα, όπου οι άνθρωποι πηγαίνουν βρασμένο σιτάρι (τα κόλλυβα) στην εκκλησία και τα μοιράζουν στο εκκλησίασμα μετά τη λειτουργία στη μνήμη των αγαπημένων τους. Αυτά τα Σάββατα είναι, τα δύο Σάββατα πριν την ‘’Κυριακή της Απόκρεω’’ και την ‘’Κυριακή της Τυρινής’’ και το πρώτο Σάββατο μετά την Καθαρά Δευτέρα.
Τσικνοπέμπτη
Η Τσικνοπέμπτη είναι μια μέρα που τρώγεται κρέας. Η λέξη προέρχεται από τις λέξεις ‘’τσίκνα’’ (η μυρωδιά του καμένου ψημένου κρέατος) και ‘’Πέμπτη’’ και γιορτάζεται την Πέμπτη, που είναι 11 μέρες πριν την Καθαρά Δευτέρα . Είναι μια μέρα χαράς, αλλά και προετοιμασίας για όλους εμάς τους Ελληνορθόδοξους χριστιανούς, καθώς πλησιάζει η 40ήμερη περίοδος της Σαρακοστής, πριν το Πάσχα. Σε πολλά μέρη της περιοχής, το κρέας και ειδικά οι μπριζόλες, οι πανσέτες, τα μπιφτέκια και τα λουκάνικα, σε συνεργασία με το κρασί και το τσίπουρο, έχουν την τιμητική τους.
Καθαρά Δευτέρα
Τελικά το ‘’Τριώδιο’’ τελειώνει. Είναι η πρώτη μέρα της Σαρακοστής, είναι Καθαρά Δευτέρα. Οι άνθρωποι μαζεύονται για τους τελευταίους εορτασμούς. Ζωντανή παραδοσιακή μουσική, τραγούδι, χορός, θαλασσινά, τσίπουρο, κρασί και όλες και όλοι είναι καλεσμένοι στη γιορτή. Το παραδοσιακό ψωμί ‘’η λαγάνα’’, είναι διαθέσιμο αυτήν τη μέρα στους φούρνους και περιμένει τους λάτρεις της, να το γευτούν. Δεν επιτρέπεται να φαγωθεί κρέας ή λάδι, αλλά αυτό δεν εμποδίζει κανέναν και καμιά, από το να διασκεδάσει. Οι άνθρωποι συνήθως πάνε στην εξοχή αυτή τη μέρα. Και το πιο φαντασμαγορικό έθιμο, είναι το πέταγμα των χαρταετών. Ο ουρανός γεμίζει από πολύχρωμους χαρταετούς, που πετάνε σαν πουλιά και καλωσορίζουν την άνοιξη…
Έθιμα διατροφής
‘’Η Κυριακή της Απόκρεω’’, είναι η τελευταία μέρα που μπορούμε να φάμε κόκκινο κρέας. Η εβδομάδα μεταξύ της ‘’Κυριακής της Απόκρεω’’ και της ‘’Κυριακής της Τυρινής’’, είναι οι μέρες που τρώμε ψάρι, τυρί, γάλα και αυγά. Υπάρχουν ακόμα και κάποια παραδοσιακά σατυρικά τραγούδια, που μεταφέρουν το θέμα του αποχαιρετισμού του ‘’Τυριού’’ και του καλωσορίσματος του ‘’Κρεμμυδιού’’ και του ‘’Πράσου’’ (όλα αυτά βέβαια, σε σχέση με την επερχόμενη νηστεία, όπου τα ‘’ταπεινά’’ λαχανικά , θα γίνουν για πολλές και πολλούς το κύριο πιάτο).
Οι κοινότητες των Βλάχων των ορεινών μας περιοχών, φτιάχνουν παραδοσιακές ‘’γαλατόπιτες’’, τυρόπιτες ή πίτες με ‘’τραχανά’’, όλες φυσικά φτιαγμένες με σπιτικό φύλλο.
Η Καθαρά Δευτέρα είχε και έχει τα δικά της έθιμα. Συνήθως τρώμε συγκεκριμένα είδη θαλασσινών (χταπόδια, καλαμάρια, γαρίδες, μύδια), μια ποικιλία τουρσί λαχανικών (μικρές πράσινες πιπεριές, καρότα και κουνουπίδι), ντολμαδάκια, ελιές και νηστίσιμα ορεκτικά (ταραμοσαλάτα κ.ά.), φτιαγμένα για τη μοναδική λαγάνα.  
Έτσι… Οι Απόκριες τελειώνουν… Και αρχίζει η Σαρακοστή και έχουμε 40 μέρες για το Πάσχα.