26 Φεβρουαρίου 1968: Η ίδρυση του ΠΑΚ από τον Ανδρέα Παπανδρέου

ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΕΠΙΚΑΙΡΑ

Από τον Στέφανο Παπαγεωργίου

Ο Ανδρέας Παπανδρέου γεννήθηκε στη Χίο στις 5 Φεβρουαρίου 1919. Πατέρας του ήταν ο Γεώργιος Παπανδρέου, «ο γέρος της Δημοκρατίας», και μητέρα του η Σοφία Μινέικο. Τελείωσε τις γυμνασιακές του σπουδές στο Κολλέγιο Αθηνών και μετά πήγε στο Πειραματικό Λύκειο Αθηνών. Σε ηλικία 15 ετών εξέδωσε το μαρξιστικό περιοδικό «Ξεκίνημα». Το 1937 εισήχθη στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το καθεστώς Μεταξά το 1939 τον φυλάκισε, διότι ήταν μέλος τροτσκιστικής οργάνωσης. Το 1941 αποφυλακίστηκε και φυγαδεύτηκε στις Η.Π.Α., όπου εκεί τελείωσε το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ και το 1942 πήρε το δίπλωμα «Μάστερ» Οικονομικών Σπουδών. Το 1943 έγινε υφηγητής του ιδίου Πανεπιστημίου μέχρι το 1947. Από εκεί ως ομότιμος καθηγητής Οικονομικών διορίστηκε το 1950 στο Πανεπιστήμιο της Μινεσότα και από εκεί το 1956 έως το 1959 έγινε κοσμήτορας και καθηγητής Οικονομικών Σπουδών του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας, Μπέρκλεϊ.
Στο διάστημα των σπουδών του εν τω μεταξύ ο Ανδρέας Παπανδρέου: «Ειδικεύτηκε στους εξής τομείς: α) Οικονομική Θεωρία και Μέθοδος, β) Βιομηχανική Οργάνωση, γ) Θεωρία και Μέθοδος Οικονομικής Πολιτικής και Προγραμματισμού, δ) Συγκριτικά Οικονομικά Συστήματα και ε) Οικονομική Ανάπτυξη» (βιβλ. 1, σελ. 813). Ο Ανδρέας Παπανδρέου επέστρεψε στην Ελλάδα στα τέλη του 1959 και προσλήφθηκε ως οικονομικός σύμβουλος στην Τράπεζα της Ελλάδος. Έναν χρόνο μετά, η Κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή του ανέθεσε τη διεύθυνση του Κέντρου Προγραμματισμού Οικονομικών Ερευνών (Κ.Ε.Π.Ε.). Ο Ανδρέας στα πρώτα χρόνια της παραμονής του στην Ελλάδα δεν ήθελε να ανακατευτεί με την πολιτική, όμως η ανάμειξη των Ανακτόρων στα πολιτικά δρώμενα της χώρας, ιδίως του διαδόχου Κωνσταντίνου, τον έπεισαν να πολιτευτεί αρχικά στις εκλογές στις 3 Νοεμβρίου 1963. Στις εκλογές στις 16 Φεβρουαρίου 1964 όπου η Ένωση Κέντρου (Ε.Κ.) ήρθε πρώτο κόμμα με ποσοστό 52,7%, εκλέχθηκε βουλευτής Αχαΐας και ο πατέρας του και πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου τον διόρισε υπουργό Συντονισμού της Κυβέρνησης.
Το έργο της Κυβέρνησης αυτής της Ε.Κ. ήταν πολύ σημαντικό, αλλά είχε πολλά εσωτερικά και εξωτερικά προβλήματα και ιδιαίτερα μετά τον θάνατο του βασιλιά Παύλου στις 06.03.1964, που ήταν κάπως ευνοϊκός απέναντί της. Το τέλος της Κυβέρνησης αυτής ήταν όταν στις 15.07.1965 ο πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου διαφώνησε με τον νεαρό τότε βασιλιά Κωνσταντίνο και επακολούθησε η αποστασία των 15 βουλευτών της Ε.Κ., με πρωτοστάτη τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη, με αποτέλεσμα οι δραματικές αυτές εξελίξεις και άλλα να οδηγήσουν στο πραξικόπημα των Συνταγματαρχών στις 21 Απριλίου 1967.
Ο Ανδρέας Παπανδρέου, όπως και πολλοί άλλοι πολιτικοί, φυλακίστηκε από τη Χούντα. Το δικτατορικό καθεστώς στην Ελλάδα στηρίχτηκε επτά χρόνια στην εξουσία, με την πρόφαση ότι ο Ελληνικός λαός έχει ανάγκη της παραμονής της Κυβέρνησης αυτής για να προστατευθεί από τη διείσδυση της «κομμουνιστικής προπαγάνδας» και έτσι να αποφευχθεί ένας νέος εμφύλιος πόλεμος, όπως το 1945-1949, δημιουργώντας έτσι για τους αντιστασιακούς κομμουνιστές τις φυλακές της Μακρονήσου, του Ωρωπού και της Γυάρου. Βέβαια, ας μην ξεχνάμε ότι το 1967 που ανέλαβε η Χούντα το δημόσιο χρέος ήταν 31,2 δισ. δραχμές και το 1974 παρέδωσε δημόσιο χρέος 114 δισ. δραχμές. Δηλαδή, 5πλάσιο χρέος μέσα σε 7 δραματικά χρόνια!
Όταν αποφυλακίστηκε ο Ανδρέας Παπανδρέου στις 15.01.1968, πήγε στη Γαλλία και από εκεί ως καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης στη Σουηδία. Εκεί ο Ανδρέας με τη συμμετοχή και πολλών Ελλήνων μεταναστών ίδρυσε στις 26 Φεβρουαρίου 1968 το Πανελλήνιο Απελευθερωτικό Κίνημα (Π.Α.Κ.) που βασίστηκε στην Εθνική Ανεξαρτησία, τη Λαϊκή Κυριαρχία και την Κοινωνική Απελευθέρωση. Τα συνθήματα αυτά ήταν και τα συνθήματα της Διακήρυξης του ΠΑ.ΣΟ.Κ. της 3ης Σεπτεμβρίου 1974. Ο Παπανδρέου, ο αρχηγός του Π.Α.Κ. στο Τορόντο του Καναδά σε λόγο του την 08.11.1970, που ήταν αφιερωμένος στον θάνατο του πατέρα του Γεωργίου Παπανδρέου (πέθανε στην Αθήνα 01.11.1968), θα αναφέρει, μεταξύ άλλων, ότι : «Το Π.Α.Κ. είναι η μόνη γνωστή αντιστασιακή οργάνωση που έθεσε καθεστωτικό στην Ελλάδα… ατενίζαμε το μέλλον. Η νέα αγωνιστική γενιά ατενίζει το μέλλον. Οραματίζεται μία Ελλάδα που να ανήκει στους Έλληνες, μία Ελλάδα Δημοκρατική, Προοδευτική και Ανεξάρτητη. Μόνο μία τέτοια Ελλάδα, μόνο ένα τέτοιο όραμα μπορεί να δικαιώσει τις θυσίες που θα απαιτηθούν» (βιβλ. 2, σελ. 13). Η παρουσία του Ανδρέα Παπανδρέου στο Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης κατά τη διάρκεια της Χούντας στην Ελλάδα έπαιξε ρόλο, διότι με τις γνωριμίες και τις επαφές που είχε με προσωπικότητες άλλων χωρών συνετέλεσε στη μη αποπομπή της χώρας μας από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Στις 30.01.1971 ο Ανδρέας εκφώνησε λόγο στους ομογενείς μας στο Μόντρεαλ του Καναδά και είπε, μεταξύ άλλων: «Έχομε να διαλέξουμε σήμερα, ανάμεσα στον ραγιαδισμό και στον απελευθερωτικό αγώνα. Δεν είναι πια αντιδικτατορικός ο αγώνας μας. Είναι γνήσιος απελευθερωτικός… ο αγώνας έχει στόχο. Και είναι αυτός: Αδέσμευτη κυριαρχία του ελληνικού λαού σε ό,τι αφορά την Ελλάδα και τη δική της τύχη… και πρέπει να ξεκαθαρίσομε εδώ πως το Π.Α.Κ. δεν είναι οργάνωση του Ανδρέα Παπανδρέου. Είμαι σήμερα αρχηγός του Π.Α.Κ. Αύριο μπορεί να μην είμαι. Είτε γιατί το Π.Α.Κ. δεν με θέλει, είτε γιατί θα έχω πεθάνει ή θα έχω σκοτωθεί. Ο αγώνας, όμως, του Π.Α.Κ. δεν θα σταματήσει. Γιατί είναι δικός σας αγώνας. Και είναι δικός σας αγώνας. Και είναι δικό σας το χρέος, να φτιάξετε δική σας οργάνωση πέραν του προσώπου του Ανδρέα Παπανδρέου, πέραν του οποιουδήποτε προσώπου. Δική σας ευθύνη να φτιάξετε το συλλογικό σας όργανο. Ας γίνει ο καθένας απόστολος. Να στρατευθεί στην κρίσιμη ώρα της εθνικής μας Ιστορίας».
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ :
1. «Σύγχρονη Εγκυκλοπαίδεια ΕΥΡΩΠΗ – ΕΛΛΑΔΑ – ΚΟΣΜΟΣ», Εκδ. Θ. ΧΡΙΣΤΟΠΟΥΛΟΣ Α.Β.Ε.Ε., Αθήνα, 1993.
2. «Από το Π.Α.Κ. στο ΠΑ.ΣΟ.Κ./ λόγοι, άρθρα, συνεντεύξεις, δηλώσεις του ΑΝΔΡΕΑ Γ. ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ», Εκδόσεις Λαδιά.